Του Θανάση Μπούτσικα,
Ο Αμερικανικός Εμφύλιος αποτελεί ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της Ιστορίας των Η.Π.Α., καθώς και μόνιμο έδαφος για τις διαμάχες των μελετητών που προσπάθησαν να τον ερμηνεύσουν. Με τον συνολικό αριθμό θυμάτων να φτάνει τα 620.000 άτομα, αποτελεί τον πιο αιματηρό πόλεμο που διεξήχθη εντός αμερικανικών συνόρων. Τα ερωτήματα, όμως, αφθονούν: Πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες οδηγήθηκαν σε αυτή τη σύγκρουση; Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι και ποιοι παράγοντες έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία αυτών των στρατοπέδων; Όπως πάντα, πριν αρχίσουμε να μπαίνουμε στο κομμάτι της ανάλυσης, ας δούμε πρώτα το ιστορικό πλαίσιο των γεγονότων.
Ήδη μετά την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανική Αυτοκρατορία, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αναζητούσαν το πρότυπο κρατικής εξουσίας, το οποίο ήθελαν να εφαρμόσουν, όπως και το κατάλληλο μοντέλο παραγωγής. Οι δύο μεγαλύτερες πολιτικές μερίδες της εποχής, οι Ομοσπονδιακοί και οι Δημοκρατικοί Ρεπουμπλικάνοι, εκπροσωπούσαν αυτή την ανάγκη. Η πρώτη πλευρά ήθελε ισχυρή κρατική κυβέρνηση, στελεχωμένη από τα πλούσια διανοούμενα στρώματα της κοινωνίας, με οικονομία που θα έχει τις βάσεις στο εμπόριο και τη βιομηχανία και «χαλαρή» ερμηνεία του Συντάγματος. Η δεύτερη επιζητούσε το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ισχυρότερες τις πολιτειακές κυβερνήσεις έναντι του κέντρου, εις το όνομα των πολιτειακών δικαιωμάτων, οικονομία στραμμένη στην αγροτική καλλιέργεια και άσκηση της εξουσίας από τον απλό λαό και τους μικροκαλλιεργητές, καθώς και αυστηρή τήρηση του Συντάγματος. Οι εκλογές του 1800 ανέδειξαν το Δημοκρατικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ως νικητήρια παράταξη, με αρχηγό τον Τόμας Τζέφερσον. Ήταν από την προεδρία Τζέφερσον και μετά που άρχισαν να αναδύονται τα προβλήματα που οδήγησαν στον εμφύλιο, όπως η αντιπαλότητα Βορρά-Νότου, η εδαφική επέκταση των Η.Π.Α. και, το σημαντικότερο από όλα, το ζήτημα της δουλείας.
Η δουλεία στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν προϊόν των ευρωπαϊκών αποικιακών δυνάμεων, πριν καν την Αμερικανική Επανάσταση. Επρόκειτο για Αφρικανούς αιχμαλώτους που μεταφέρονταν μέσω δουλεμπορίου στις Η.Π.Α. και, συγκεκριμένα, στις περιοχές του Νότου (Τζώρτζια, Νότια Καρολίνα, Βιρτζίνια, Φλόριντα κ.α.), με σκοπό να δουλέψουν υπό την επίβλεψη των λευκών αφεντών τους, κυρίως στις καλλιέργειες καπνού, ζάχαρης, ρυζιού, και, σημαντικότερο από όλα, βαμβακιού. Οι Νότιοι βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στους δούλους, μιας και αποτελούσαν τη βάση της οικονομίας τους. Η σημαντικότερη πηγή εσόδων ήταν οι βαμβακοφυτείες, που απαιτούσε τεράστιο αριθμό εργατών, με αποτέλεσμα να αυξηθεί και ο πληθυσμός των δούλων στις περιοχές αυτές. Υπολογίζεται ότι μέχρι και τις απαρχές της σύγκρουσης, ο πληθυσμός των Αφροαμερικανών σκλάβων αποτελούσε το 50% του συνόλου του πληθυσμού του βαθέως Νότου και περίπου 20-25% του Άνω Νότου, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης της ζήτησης του βαμβακιού.
Αυτό, με τη σειρά του, ανησύχησε τον Βορρά, επειδή εφάρμοζαν ένα βιομηχανικό-καπιταλιστικό οικονομικό μοντέλο, αλλά και λόγω των επιπτώσεων που θα είχε η άνοδος των αριθμών των δούλων στα δημογραφικά δεδομένα. Η πρώτη απόπειρα για κατάργηση της δουλείας έγινε το 1808, επί Τζέφερσον, με την πλήρη απαγόρευση του δουλεμπορίου με τους Ευρωπαίους. Η κίνηση αυτή έγινε με την ελπίδα ότι οι αριθμοί των δούλων θα μειωθούν δραματικά, αλλά είχε ως συνέπεια την άνθηση του εγχώριου εμπορίου. Προστατευτικές δασμολογήσεις τέθηκαν το 1824 και το 1832, με νέους φόρους στις εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων του Νότου προς όφελος των ιδιοκτητών παραγωγής, πλήττοντας ταυτόχρονα τη Νότια οικονομία. Πάλι, όμως, δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα, ξεκινώντας μια «Κρίση Ακύρωσης» από τις Νότιες Πολιτείες με τη Διάταξη Ακύρωσης του ίδιου έτους, καταργώντας την ισχύ των νόμων της κεντρικής κυβέρνησης στις συγκεκριμένες πολιτείες, καταλήγοντας, έτσι, στη Συμβιβαστική Δασμολόγηση του 1833, που έφερε μια ισορροπία για τους Νότιους.
Παράλληλα με τη Βόρεια οικονομική στρατηγική κατά της δουλείας, επιστρατεύτηκαν και οι λεγόμενοι «Καταργητές», μια ομάδα με πουριτανικές ρίζες, οι οποίοι πίστευαν ότι η δουλεία ήταν ηθικά λανθασμένη, με έργα όπως Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά της Harriet Beecher Stowe (1852) και Δώδεκα Χρόνια Σκλάβος του Solomon Northup (1853), στέλνοντας ηχηρά μηνύματα καταδίκης της δουλείας. Επιπλέον, η Εκκλησία έπαιξε ρόλο στον αγώνα, με θρησκευτικές ομάδες Βορρά και Νότου να κυκλοφορούν δικές τους μεταφράσεις από εδάφια της Βίβλου, είτε ήταν υπέρ είτε κατά της δουλοκτησίας. Παρά τις προσπάθειες για πλήρη εξάλειψη της δουλείας, ήταν πλέον ξεκάθαρο στον Βορρά ότι η λύση θα έρθει πρώτα από τον περιορισμό του φαινομένου, την ίδια στιγμή που οι Η.Π.Α. βίωναν ίσως τη μεγαλύτερη εδαφική επέκταση μέχρι τότε.
Το Σύνταγμα που υπογράφηκε τον Σεπτέμβριο 1787 όριζε ως νόμιμη την πράξη της δουλείας και οι δούλοι μετρούσαν ως 3/5 του ανθρώπου, ώστε να μην επηρεαστεί το εκλογικό αποτέλεσμα. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως νίκη των Νοτίων, αν δεν είχε προηγηθεί η υπογραφή της Βορειοδυτικής Διάταξης του Ιουλίου της ίδιας χρονιάς, που απαγόρευε την επέκταση της δουλείας σε νεοαποκτηθείσες περιοχές, οι οποίες προορίζονταν να γίνουν πολιτείες. Τα σχέδια του Νότου για νέες περιοχές, λοιπόν, θα έπρεπε να περιμένουν, χωρίς να σημαίνει ότι δεν θα υπήρχαν κέρδη. Έξι χρόνια μετά, το 1793, υπογράφτηκε η Πράξη Περί Φυγάδων Δούλων, που καθιστούσε υπεύθυνη την κεντρική κυβέρνηση για επιστροφή φυγάδων δούλων πίσω στους ιδιοκτήτες τους, αναγκάζοντας τον Βορρά να έρθει σε συναίνεση με το καθεστώς του Νότου και να ορίσει μια διαχωριστική γραμμή.
Το 1803, η κυβέρνηση Τζέφερσον επικύρωσε την αγορά της Λουιζιάνα από τη Γαλλία, επεκτείνοντας τα σύνορα των Η.Π.Α., όπως και τον ανταγωνισμό για το αν οι νέες πολιτείες θα ήταν «ελεύθερες» (αντιδουλικές) ή υπό καθεστώς υπέρ της δουλείας. Μια λύση εφησυχασμού δόθηκε από την κυβέρνηση Μονρόε το 1820 με τον Συμβιβασμό του Μιζούρι, όπου επετράπη στο Μιζούρι να λειτουργεί υπό φιλοδουλικό καθεστώς, αλλά τα εδάφη γύρω του θα θεωρούνταν ελεύθερα, όπως και η πολιτεία του Μέιν που προστέθηκε τον επόμενο χρόνο, κάνοντας για άλλη μια φορά ξεκάθαρο τον άξονα Βορρά-Νότου. Ο γεωγραφικός πολλαπλασιασμός συνεχίστηκε μέχρι και το τέλος του Μεξικανικού-Αμερικανικού Πολέμου (1846-1848) και με τη Συνθήκη Γουαδελούπης Χιντάλγκο το 1848. Με αυτήν, οι Αμερικάνοι πρόσθεσαν στην κυριαρχία τους τις πολιτείες Καλιφόρνια, Γιούτα, Νεβάδα, Νέο Μεξικό, μεγάλα μέρη της Αριζόνα και του Κολοράντο και τμήματα της Οκλαχόμα, του Κάνσας και του Γουαϊόμινγκ.
Ο Συμβιβασμός του 1850 που ακολούθησε για την κατηγοριοποίηση των νέων περιοχών σε φιλοδουλικές και αντιδουλικές, οδήγησε, τέσσερα χρόνια αργότερα, στην Πράξη Κάνσας-Νεμπράσκας και σε μια πενταετή σειρά ενόπλων συγκρούσεων σχετικά με τη νομιμότητα της δουλείας στις περιοχές αυτές, γνωστή ως «Ματωμένο Κάνσας» (1854-1859). Οι τελευταίες συμφωνίες έδωσαν μια ανάπαυλα στην αυξανόμενη ένταση Βορείων-Νοτίων, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για τον πιο μισητό πολιτικό στα μάτια των Νοτίων, τον Αβραάμ Λίνκολν.
Προερχόμενος από τον χώρο των Ρεπουμπλικανών, ο Λίνκολν ήταν ενάντια στην πρακτική της δουλείας, αλλά δεν ζητούσε την εξαφάνισή της. Επίσης, να σημειωθεί ότι, αν και ήταν κατά της σκλαβιάς, δεν ήταν υπέρ της παραχώρησης δικαιωμάτων σε Αφροαμερικανούς. Στόχος του ήταν ο περιορισμός της δουλείας στις περιοχές που είχε μεγάλη απήχηση και παύση της επέκτασής του, ειδικά στις νέες γαίες. Για αυτόν τον λόγο, σχεδόν αμέσως μετά την εκλογή του, ξεκίνησε για άλλη μια φορά τον «Πόλεμο των Δασμολογήσεων», που ήταν σε παύση από τη δεκαετία του 1830, ανεβάζοντας το ποσοστό των φόρων από το 15% στο 50%, με ελπίδες ότι θα περιορίσει τον Νότο. Δυστυχώς, όμως, η δράση του είχε εντελώς αντίθετα αποτελέσματα.
Το 1860, μετά από τη συντριπτική νίκη του Λίνκολν (180 από 303 έδρες), η Νότια Καρολίνα αποφασίζει να αποχωρήσει από την Ένωση, απόφαση την οποία εφάρμοσαν η Φλόριντα, η Αλαμπάμα, η Τζώρτζια, η Λουιζιάνα και το Τέξας, και μαζί με τις υπόλοιπες Νότιες πολιτείες δημιουργήθηκε η Συνομοσπονδία Πολιτειών Αμερικής. Στις 12 Απριλίου του 1861, έγινε η πρώτη επίθεση Συνομοσπονδιακών στο Φρούριο Σάμτερ, κηρύσσοντας τον πόλεμο στην Ένωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- John Ashworth (2007), Slavery, Capitalism and Politics in the Antebellum Republic Volume 2: The Coming Civil War 1850-1861, Cambridge University Press, New York
- Bigua Khadidja, Rabhi Mahlal Fatiha (2017-2018), The American Civil War: Causes, Main Events and Results (1861-1865), Univeristy of Adrar, Supervisor: Mr Mabrouki Abdelkrim
- Lincoln’s Tariff War, mises.org, Διαθέσιμο εδώ
- Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος (1861-1865), eranistis.net, Διαθέσιμο εδώ
- King Cotton and the Economy of the Old South, thoughtco.com, Διαθέσιμο εδώ
- Federalists and Democratic-Republicans, study.com, Διαθέσιμο εδώ
- Slavery in America, history.com, Διαθέσιμο εδώ
- Jefferson’s Attitudes Toward Slavery, monticello.org, Διαθέσιμο εδώ
