Του Γεράσιμου Αυγερινού,
Πριν από έναν χρόνο, η κοινωνική νομιμοποίηση της αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας πολιτικής επιτήρησης και ασφάλειας, όπως οικοδομήθηκε με την αντίδραση της νεοσυντηρητικής κυβέρνησης Bush απέναντι στην διεθνική τρομοκρατία, αμφισβητήθηκε συθέμελα από την δημοσίευση της διεθνούς δημοσιογραφικής έρευνας “Pegasus Project”. Επρόκειτο για την αποκάλυψη από ένα δίκτυο έγκυρων μεγάλων διεθνών μέσων (συμπεριλαμβανομένων των The Guardian και Le Monde) των ευρημάτων του εργαστηρίου κυβερνοασφάλειας της Διεθνούς Αμνηστίας και της ΜΚΟ Forbidden Stories, η οποία έχει ως στόχο την προστασία των δημοσιογράφων, σύμφωνα με τα οποία τουλάχιστον 50 κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο χρησιμοποιούσαν το κατασκοπικό λογισμικό “Pegasus” που παράγει ο ισραηλινός όμιλος NSO, προκειμένου να παρακολουθούν τα κινητά δημοσιογράφων, ακτιβιστών και σημαντικών προσώπων της αντιπολίτευσης, με το πρόσχημα της πρόληψης απέναντι στην τρομοκρατία.
Η ισραηλινή start up που παράγει το λογισμικό ιδρύθηκε το 2010 από 3 πρώην πράκτορες της Ισραηλινής Υπηρεσίας Κυβερνοασφάλειας. Το βασικό της προϊόν, δηλαδή το λογισμικό Pegasus, αποτελεί ένα από τα πιο εξειδικευμένα και εκλεπτυσμένα λογισμικά παρακολούθησης σε όλη την υφήλιο, δεν περιορίζεται απλά στην καταγραφή κλήσεων και μηνυμάτων, αλλά έχει την δυνατότητα να καταγράφει το περιεχόμενο που προβάλλεται στην οθόνη του κινητού και να ενεργοποιεί την κάμερα, το μικρόφωνο και το GPS του χρήστη, χωρίς να αφήνει ψηφιακά ίχνη. Ωστόσο, το ιδιαίτερο γνώρισμα που καθιστά το συγκεκριμένο πρόγραμμα ένα ψηφιακό «όπλο» εντοπίζεται στην ικανότητά του να παρακολουθεί μια συσκευή, χωρίς ο χρήστης να έχει αλληλεπίδραση με μολυσμένο αρχείο ή ιστοσελίδα, καθώς αρκεί απλά η κυβέρνηση που έχει αγοράσει το λογισμικό να υποδείξει στην εταιρεία τον αριθμό του κινητού του «υπόπτου για τρομοκρατικές ενέργειες ή σοβαρά εγκλήματα» και στην συνέχεια ο «στόχος» κλειδώνει αυτόματα προς παρακολούθηση. Επιπλέον, μια κυβέρνηση που χρησιμοποιεί το Pegasus μπορεί να ζητήσει από την εταιρεία να παρακολουθεί και πολίτες σε άλλες επικράτειες.
Ωστόσο, η εργαλειοποίηση και κατάχρηση τόσο των τεχνικών αυτών δυνατοτήτων, όσο και της ίδιας την κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την οποία ερείδεται η δικαιολόγηση της προσφυγής σε αυτήν την τεχνολογία υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και για πολύ συγκεκριμένους σκοπούς, οδηγεί σε ένα νέο και ιδιαίτερα απειλητικό για την δημοκρατία και το κράτος δικαίου καθεστώς κανονικοποίησης της εξαίρεσης και παράκαμψης των θεσμικών αντιβάρων της εξουσίας, που εγγυώνται την προστασία του ζωτικού προσωπικού χώρου που κατοχυρώνεται από τα δικαιώματα που παραβιάζονται. Με αυτόν τον τρόπο, το πεδίο της εσωτερικής ασφάλειας και της τρομοκρατίας αναδύεται σε πεδίο διαπάλης ανάμεσα στην «Σμιτιανή» και την «Φουκωική» αντίληψη της εξουσίας, γεγονός που καθίσταται εμφανές από τον τρόπο με τον οποίο έχει χρησιμοποιηθεί το Pegasus σε ολόκληρο τον κόσμο.
Με το πρόσχημα του ελέγχου των καρτέλ ναρκωτικών που διακινούν απαγορευμένες ουσίες στο Ντουμπάι –ένα πράγματι υπαρκτό πρόβλημα– η κυβέρνηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ζήτησε από την NSO την επέκταση άδειας χρήσης του λογισμικού εντός της αγγλικής επικράτειας. Όπως αποδείχτηκε, λοιπόν, εξαιτίας αυτής της δυνατότητας, τα ΗΑΕ παρακολουθούσαν το κινητό της Λιβανέζας δημοσιογράφου και πρώτης γυναίκας στην θέση του εκδότη των Financial Times, Roula Khalaf. Παράλληλα, το Pegasus είχε μολύνει το κινητό στενών συγγενικών προσώπων του δολοφονηθέντος δημοσιογράφου Jamal Khashoggi (να σημειωθεί ότι η NSO είχε αρνηθεί οποιαδήποτε σχέση με τον Khashoggi ή συγγενικά του πρόσωπα)! Στην άλλη πλευρά του κόσμου, το κινητό του Cecilio Pineda Birto, ανεξάρτητου δημοσιογράφου ο οποίος ερευνούσε την διαπλοκή ανάμεσα σε μια τοπική κυβέρνηση, την αστυνομία και τα καρτέλ διακίνησης όπλων και ναρκωτικών της ίδιας περιοχής είχε δοθεί στην NSO ως ύποπτος στόχος. Λίγες μέρες αφότου είχε έρθει σε επαφή με τον οργανισμό Forbidden Stories δολοφονήθηκε, ενώ τουλάχιστον άλλα 15.000 κινητά παρακολουθούνται στο Μεξικό από την NSO για λογαριασμό της κυβέρνησης. Στην Ινδία και το Ελ Σαλβαδόρ αποδείχτηκε ότι παρακολουθούνται επίσης δημοσιογράφοι που ερευνούν σχέσεις διαπλοκής ανάμεσα στην κυβέρνηση και την οικονομική ελίτ ή ύποπτες δραστηριότητες της δεύτερης (όπως οι εργαζόμενοι στην εφημερίδα El Pharo), ακτιβιστές (όπως λχ οι Bhima Koregao) και οι συνήγοροι υπεράσπισης των τελευταίων.
Μάλιστα, στην περίπτωση της Ταϊλάνδης το Pegasus παρακολουθούσε μαζικά τους διαδηλωτές του κινήματος για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ενώ όσον αφορά το Μαρόκο (που ενίσχυσε τις διπλωματικές του σχέσεις με το Ισραήλ μετά την απόκτηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας) πάνω από 10.000 άνθρωποι φαίνεται να παρακολουθούνταν για τα πολιτικά τους φρονήματα. Αλλά και εντός Ευρώπης τουλάχιστον 5 κράτη είχαν αγοράσει το λογισμικό Pegasus, με την Ουγγαρία και την Πολωνία να κατασκοπεύουν τους πολιτικούς και τα ενεργά στελέχη στα κόμματα της αντιπολίτευσης (όπως δικαστές και εν γένει κρατικούς λειτουργούς, δημοσιογράφους και οργανώσεις στην κοινωνία των πολιτών), ενώ η Ισπανία είχε χρησιμοποιήσει το λογισμικό στο παρελθόν σε βάρος πολιτικών του καταλανικού κόμματος, αλλά και διαδηλωτών (με το Citizens Lab του πανεπιστημίου του Τορόντο να κάνει λόγο για το “Catalan Gate”). Επιπρόσθετα, στα καθ’ ημάς την κλήτευση του διοικητή της ΕΥΠ στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας προκάλεσε η αποκάλυψη από την Υπηρεσία Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι πραγματοποιήθηκε απόπειρα παγίδευσης του Ευρωβουλευτή και Προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ν. Ανδρουλάκη με το Predator, λογισμικό που επίσης παράγει η NSO Group αποκλειστικά για κυβερνήσεις.
Επιπλέον, πέραν της εσωτερικής «τάξης», το Pegasus έχει χρησιμοποιηθεί επίσης για σκοπούς διεθνούς κατασκοπίας μεταξύ κρατών. Με το συγκεκριμένο λογισμικό φαίνεται να παρακολουθούνταν μεταξύ άλλων τα κινητά του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Άμυνας στην Ισπανία, τουλάχιστον 5 Υπουργών και ενός διπλωματικού συμβούλου του Προέδρου στην Γαλλία και πολλών Αμερικανών διπλωματών στο εξωτερικό. Η αποκάλυψη αυτή αποδεικνύει τον ρόλο της θωράκισης ασφάλειας τηλεπικοινωνιών, ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας και θέτει ενώπιον της διεθνούς κοινωνίας πληθώρα ζητημάτων όσον αφορά τόσο της επονομαζόμενες «νέες μορφές πολέμου», όσο και –δεδομένης της ιδιωτικής φύσης της εταιρείας– της εν μέρει ιδιωτικοποίησης της ασφάλειας και των συρράξεων (μετά την ίδρυση και δραστηριοποίηση ιδιωτικών εταιρειών παροχής «πολεμικών υπηρεσιών» όπως η BlackWater). Στο πλαίσιο αυτό, αξίζει, κλείνοντας, να πραγματοποιηθεί μια σύντομη αναφορά στις σχέσεις της NSO Group τόσο με την Ισραηλινή όσο και με τις ξένες κυβερνήσεις.
Το Pegasus δίνεται από την –ιδιαίτερα μυστικοπαθή ως προς τους «πελάτες» της– NSO αποκλειστικά σε κυβερνήσεις και εξάγεται με διακριτική συμφωνία ως μέτριας ισχύος πολεμική τεχνολογία. Αυτό σημαίνει ότι η Ισραηλινή Κυβέρνηση γνωρίζει ποιοι κατέχουν το συγκεκριμένο λογισμικό ανά την υφήλιο και απαιτείται η συγκατάθεσή της για την απόκτησή του. Ωστόσο, η εταιρεία, λόγω των ιδιαίτερων σχέσεων των ιδρυτών της με τον νεοεκλεγέντα τότε Πρωθυπουργό B. Netanyahu κατάφερε να αποκτήσει ένα αυξημένο καθεστώς αυτονομίας από το κράτος –άλλωστε ήταν η εποχή που τόσο ο Netanyahu όσο και ΝSO είχαν ανάγκη από δυνατούς συμμάχους για να εδραιώσουν την θέση τους–. Κατά συνέπεια, η εταιρεία δεν έχει υποχρέωση να μοιράζεται πληροφορίες με την κυβέρνηση (και διατείνεται ότι δεν το πράττει ουδέποτε και ότι διατηρεί άγνοια για τις δραστηριότητες των κυβερνήσεων που εξυπηρετεί), ενώ το μόνο προνόμιο που έχουν διατηρήσει οι μυστικές υπηρεσίες είναι το δικαίωμα αρνησικυρίας, για λόγους εθνικής ασφάλειας, στην πρόσληψη πρώην χάκερς από την εταιρεία. Ωστόσο, ο καθηγητής κυβερνοασφάλειας του Πανεπιστημίου του Τορόντο και επικεφαλής του Citizens Lab εκτιμά ότι η εταιρεία αδιαμφησβήτητα μοιράζεται με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες ορισμένες ευαίσθητες πληροφορίες και αυτός είναι ο βασικός λόγος, για τον οποίον οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες δεν θα εμπιστεύονταν το συγκεκριμένο λογισμικό για ευαίσθητες πτυχές της εξωτερικής τους πολιτικής.
Ωστόσο, τα πράγματα περιπλέκονται όσον αφορά την περίοδο της διακυβέρνησης Donald Trump στις ΗΠΑ. Κατά την περίοδο αυτή, η ιδιαίτερη σχέση του Trump με τον Netanyahu οδήγησε στην σύναψη συμφωνίας για την χρήση του Pegasus από το FBI, παρά τις ανησυχίες για λόγους εθνικής ασφάλειας. Από όσο έχει γνωστοποιηθεί μέχρι στιγμής, η αγορά έγινε δοκιμαστικά για 2 χρόνια με περιορισμένες δυνατότητες, αφού δεν ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση ισραηλινών τεχνολογιών σε αμερικανικό έδαφος, δεν έγινε πλήρης χρήση του ισραηλινού τεχνολογικού δικτύου και στόχος ήταν η μελέτη των κατασκοπευτικών δυνατοτήτων του προγράμματος και η εκτίμηση των κινδύνων που ελλοχεύει η κατοχή του από ξένες κυβερνήσεις. Μετά την αλλαγή ηγεσίας, η νομοθεσία έχει τροποποιηθεί και πλέον η NSO έχει προστεθεί στην «μαύρη λίστα» και πλέον απαγορεύονται οι συναλλαγές με αυτήν και η εξαγωγή αμερικανικής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας σε αυτήν. Παρόλα αυτά, τα διαφορετικά (υλικά και ιδεολογικά και σχετικής ισχύος) συμφέροντα των κρατών στο διεθνές σύστημα, καθιστούν το ενδεχόμενο της επαρκούς και ισχυρής ρύθμισης αυτού του είδους των τεχνολογιών στο διεθνές δίκαιο ένα μακρινό και εντελώς αβέβαιο σενάριο, παρά την προφανέστατη αναγκαιότητά μιας τέτοιας ρύθμισης για την επιβίωση του κράτους δικαίου στον 21ο αιώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How NSO became the company whose software can spy on the world, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- FBI confirms it obtained NSO’s Pegasus spyware, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- U.S. and E.U. security officials wary of NSO links to Israeli intelligence, Washington Post, Διαθέσιμο εδώ
- « Projet Pegasus » : NSO Group au cœur du « soft power » d’Israël, Le Monde, Διαθέσιμο εδώ
- Pegasus project turns spotlight on spyware firm NSO’s ties to Israeli state, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Projet Pegasus » : en Pologne, l’entourage de l’un des principaux élus de l’opposition sous surveillance, Le Monde, Διαθέσιμο εδώ
- FT editor among 180 journalists identified by clients of spyware firm, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- «Projet Pegasus» : des journalistes espionnés dans le monde entire, Liberation, Διαθέσιμο εδώ
- Israël, terre de cyber-barbouzerie, Liberation, Διαθέσιμο εδώ
- Surveillance : il faut interdire Pegasus, Liberation, Διαθέσιμο εδώ
- Le Premier ministre espagnol Pedro Sanchez aurait été écouté par Pegasus, Liberation, Διαθέσιμο εδώ
- White House has security concerns about any deal for NSO hacking tools, Washington Post, Διαθέσιμο εδώ
- The spyware crisis is much bigger than NSO Group, Washington Post, Διαθέσιμο εδώ
- Pegasus Project: One year later, the twilight of NSO Group, Le Monde, Διαθέσιμο εδώ
