Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Το νησί της Ρόδου από αρχαιοτάτων χρόνων είχε μείζονα σημασία για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου λόγω του μεγέθους του, αλλά και της θέσης του στα νερά του Αιγαίου. Πολλοί ήταν αυτοί, ιδίως από τη Δύση, που ήθελαν να το κατακτήσουν και, έτσι, να ελέγχουν ένα σημαντικό μέρος της γύρω περιοχής. Μια τέτοια δύναμη ήταν το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών, οι οποίοι κατέκτησαν το νησί μετά από το φευγιό τους από την Κύπρο. Έτσι, μεταξύ του 1309/1310, οι Ιωαννίτες γίνονται κύριοι του νησιού, ύστερα από τις διαπραγματεύσεις του Μεγάλου Μάγιστρου (ανώτατος αξιωματούχος του τάγματος), Φουλκ ντε Βιλαρέ, και του Βινιόλο ντε Βινιόλι, του Γενοβέζου εξουσιαστή της Ρόδου και άλλων νησιών του Αιγαίου. Από τα πρώτα έργα που κάνουν είναι η βελτίωση των οχυρωματικών έργων και η δημιουργία νέων, προκειμένου να θωρακιστεί το νησί από τους Οθωμανούς πειρατές και από επίδοξους κατακτητές.
Κάτι παραπάνω από ενάμισι αιώνα μετά, οι Ιωαννίτες θα έρθουν αντιμέτωποι με έναν σοβαρό κίνδυνο, αυτόν τον Οθωμανών. Πιο συγκεκριμένα, η νέα υπερδύναμη της εποχής εκείνης επιθυμούσε να εξαπλώσει την κυριαρχία της και σε άλλες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, αφού είχε προηγουμένως καταλύσει τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η αρχή, λοιπόν, θα γίνει το 1480, όταν θα προσπαθήσουν να κατακτήσουν για πρώτη φορά το νησί, ύστερα από εντολή του ίδιου του Μωάμεθ Β` Πορθητή. Μέγας Μάγιστρος ήταν τότε ο Πέτρος ντ’ Ωμπυσσόν, ο οποίος, μαζί με τους Έλληνες του νησιού, έδωσε μεγάλο αγώνα, για να υπερασπιστεί τον τόπο.
Πριν επιθέτουν, όμως, στην ίδια τη Ρόδο, είχαν φροντίσει να κατακτήσουν ορισμένα περιφερειακά νησιά, για να διευκολυνθεί η κατάκτηση του ίδιου. Έπειτα, έφτασαν με τα πλοία τους στον κεντρικό τους στόχο, όποτε και αποβιβάστηκαν, με σκοπό την περικύκλωση της καλά οχυρωμένης πόλης, υπό τις διαταγές του, ελληνικής καταγωγής, Μεσίκ πασά Παλαιολόγο. Προσπάθησαν με τα κανόνια τους να πλήξουν τα τείχη, ωστόσο αυτό δεν ήταν εφικτό, καθώς η αντίσταση των κατοίκων και των Ιωαννιτών ήταν σθεναρή, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση των επίδοξων κατακτητών, τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Ο θάνατος του Μωάμεθ, το 1481, αλλά και η διαμάχη των διαδόχων του αποπροσανατόλισαν, προς το παρόν, τους Οθωμανούς από τη Ρόδο. Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικές πληροφορίες για την περίοδο αυτή αντλούμε από τον Γουλιέλμο Καουζίν, που ήταν μέλος του τάγματος και μας άφησε ένα πολύτιμο χρονικό της πολιορκίας αυτής.
Σχεδόν μισό αιώνα μετά, θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη και τελειωτική πολιορκία, με τον σουλτάνο Σουλεϊμάν Μεγαλοπρεπούς ή αλλιώς Κανονί (δηλαδή νομοθέτη), να στέλνει τον Τσομπάν Μουσταφά πάσα. Έτσι, το θέρος του 1522, ξεκινούν να φτάνουν στο νησί οι οθωμανικές δυνάμεις. Από την πλευρά των Ιωαννιτών, Μέγας Μάγιστρος ήταν ο Φιλίπ Βιγιέ ντε λ’ ιλ Αντάμ, ο οποίος κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες, για να υπερασπιστεί το αγαπημένο του νησί. Τα σχεδόν 400 πλοία που διέθετε ο εχθρός έφτασαν στην περιοχή και από μέσα βγήκαν 50.000-70.000 άντρες, μαζί με τα κανόνια τους, έτοιμοι για την πολιορκία. Πέραν από τον κλασικό τρόπο επίθεσης, χρησιμοποιήθηκαν και οι λαγουμτζίδες, οι οποίοι έσκαβαν λαγούμια κάτω από τα τείχη, για να πλήξουν τη στατικότητά τους, μια τακτική που εφάρμοσαν και οι Ιωαννίτες, για να υπονομεύσουν τα οθωμανικά λαγούμια, πριν πλησιάσουν στα τείχη.
Η πολιορκία έφτασε μέχρι το φθινόπωρο του 1522, δίχως, όμως, κάποιο αποτέλεσμα για τους κατακτητές, οι οποίοι έβρισκαν σθεναρή αντίσταση από τους Ιωαννίτες και από τους Έλληνες, που ήταν πάλι στο πλευρό τους. Τον χειμώνα, και πιο συγκεκριμένα στις αρχές Δεκεμβρίου, έγινε μια προσπάθεια για παράδοση των κατοίκων στους Οθωμανούς, κάτι που δεν θα επέφερε καταστροφές και υποδούλωση του πληθυσμού, ενώ σε περίπτωση κατάκτησης οι αντίπαλοι θα μπορούσαν να λεηλατήσουν τα πάντα. Οι συνομιλίες ναυάγησαν, με αποτέλεσμα τη συνέχιση της πολιορκίας.
Ωστόσο, το νησί δεν θα αντέξει για πολύ, καθώς οι δυνάμεις των αμυνόμενων εξαντλούνταν και υπήρχαν αυτοί που αυτομόλησαν και πρόδωσαν τη Ρόδο. Ένας από αυτός θεωρήθηκε και ο ντ’ Αμαράλ, που δεν είχε καταφέρει να εκλεγεί στο αξίωμα του Μεγάλου Μάγιστρου, κουβαλώντας μια πικρία, αλλά υπάρχουν και οι ερευνητές που δεν συμμερίζονται την άποψη της προδοσίας του. Με αυτόν τον τρόπο, στις 22 Δεκεμβρίου 1522, οι κάτοικοι και οι ιππότες προχωρούν στη συνθηκολόγηση με τους Οθωμανούς. Η συμφωνία προέβλεπε την άνευ εμποδίων αποχώρηση των ιπποτών από το νησί, διατηρώντας τα όπλα τους και τα πλούσια αρχεία τους. Επίσης, μαζί τους μπορούσαν να φύγουν και όσοι Έλληνες το επιθυμούσαν –ήταν περίπου 5.000–, ενώ όσοι αποφάσιζαν να παραμείνουν θα ήταν ελεύθεροι να ασκούν τα θρησκευτικά τους πιστεύω, θα ήταν απαλλαγμένοι από τη φορολογία για ένα διάστημα, όπως και από το παιδομάζωμα.
Έτσι, στις 25 Δεκεμβρίου, γίνεται η οριστική παράδοση, με τον ντε λ’ ιλ Αντάμ να είναι ο τελευταίος Μάγιστρος που πέρασε από τον τόπο, ενώ τον Ιανουάριο του 1523, οι δυνάμεις των ιπποτών φεύγουν από τη Ρόδο, κλείνοντας ένα σημαντικό κεφάλαιο της Λατινοκρατίας στο νησί. Επόμενη βάση των Ιωαννιτών έγινε η Μάλτα, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για το τάγμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Miller, W. (2017), Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι (1204-1566), Εκδόσεις Ηρόδοτος
- Συλλογικό έργο (2006), Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 8ος, «Βυζαντινός Ελληνισμός: Υστεροβυζαντινοί Χρόνοι», Εκδόσεις Δομή
