Της Χριστίνας Τάτση,
Αρχικά, οι οδοντόκρεμες χρησιμοποιούνταν κυρίως για λόγους καλλωπισμού από το 500 π.Χ. στην Κίνα και την Ινδία. Με την εξέλιξη, όμως, των επιστημονικών γνώσεων σχετικά με την οδοντική μικροβιακή πλάκα, ως κοινού αιτιολογικού παράγοντα της τερηδόνας και της περιοδοντικής νόσου, η σύνθεσή της ξεκίνησε να διαφοροποιείται με την προσθήκη ουσιών με θεραπευτικές ιδιότητες. Οι οδοντόκρεμες σήμερα αποτελούν πιθανά το πιο πολύπλοκο σύνθετο προϊόν υγιεινής. Πιο συγκεκριμένα, στη σύνθεσή τους περιέχουν αποτριπτικές ή στιλβωτικές ουσίες (διτανθρακικό ασβέστιο, φωσφορικό ασβέστιο), τα οποία συμβάλλουν στον μηχανικό καθαρισμό των δοντιών, ενυδατικούς παράγοντες (σορβιτόλη, μανιτόλη, προπυλένιο, γλυκόλη και γλυκερίνη), συνδετικούς παράγοντες (αλγινικό νάτριο, συνθετικές κελουλόζες), που διατηρούν την υγρή και στερεή φάση των συστατικών σε ενιαίο σώμα, απορρυπαντικά (θειϊκό λαυριλικό νάτριο, θειακετικό αλκυλικό νάτριο), αρωματικούς παράγοντες και βελτιωτικά γεύσης, συντηρητικά, χρωστικές και, τέλος, θεραπευτικούς παράγοντες.
Οι θεραπευτικοί παράγοντες είναι, μεταξύ άλλων, η χλωρεξιδίνη, ο θειϊκός ψευδάργυρος, το άλας του ψευδαργύρου και κιτρικού οξέος, το κιτρικό νάτριο, το νιτρικό κάλιο, το χλωριούχο στρόντιο, η φορμαλίνη, διάφορα πυροφωσφορικά, αλλά κυρίως οι διάφορες ενώσεις φθορίου. Μάλιστα, στις μέρες μας κυκλοφορούν πολλές φθοριούχες οδοντόκρεμες, οι οποίες συμβάλλουν στον έλεγχο της τερηδόνας. Ακόμα, υπάρχουν οδοντόκρεμες για την καταπολέμηση της υπερευαισθησίας των δοντιών, η οποία προκαλείται λόγω αποκάλυψης τμήματος της επιφάνειας των ριζών, καθώς και για τον έλεγχο της τρυγίας («πέτρα») και των νόσων του περιοδοντίου.
Ένα ερώτημα που υποβάλλουν συχνά οι ασθενείς στον οδοντίατρό τους είναι το εξής: «Ποια οδοντόκρεμα μου προτείνετε;». Η απάντηση είναι πως ο καθένας πρέπει να χρησιμοποιεί οδοντόπαστα ανάλογη με τις ιδιαιτερότητες της κατάστασης του στόματός του. Στις μέρες μας, η πιο ενδεδειγμένη οδοντόκρεμα είναι αυτή που περιέχει φθόριο, καθώς σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού υπόκειται στον κίνδυνο προσβολής από τερηδόνα, ενώ δεν έχουν επισημανθεί αντενδείξεις για τη σωστή της χρήση. Άρα, τα κριτήρια επιλογής είναι η περιεκτικότητα σε άλλα συστατικά, επιπλέον του φθορίου. Έτσι, εάν ο ασθενής έχει ιδιαίτερο πρόβλημα τρυγίας ή δυσχρωμίας λόγω εξωγενών χρωστικών, τότε επιλέγονται οδοντόπαστες με μεγαλύτερη αποτριπτική ικανότητα ή με θεραπευτικές ιδιότητες κατά της τρυγίας. Στην περίπτωση, ωστόσο, που υπάρχει μεγάλη αποτριβή των οδοντικών ιστών και υπερευαισθησία, ενδείκνυται η χρήση οδοντόκρεμας με τη μικρότερη αποτριπτική ικανότητα ή θεραπευτική κατά της υπερευαισθησίας.
Όσον αφορά τις λευκαντικές οδοντόκρεμες, αυτές περιέχουν αποτριπτικά σωματίδια και χημικές ουσίες, όπως το τριπολυφοσφωρικό νάτριο, που διασπούν τις χρωστικές. Στην περίπτωση που η κίτρινη απόχρωση των δοντιών οφείλεται στην προσρόφηση χρωστικών (καφές, τσάι, παντζάρια, καπνός, κόκκινο κρασί κ.ά.), η χρήση μιας λευκαντικής οδοντόκρεμας για συγκεκριμένο-περιορισμένο χρονικό διάστημα είναι επιτρεπτή και αποτελεσματική. Ωστόσο, εκτός από τη συσσώρευση χρωστικών, η αλλαγή του χρώματος των δοντιών μπορεί να οφείλεται σε δομικές αλλαγές των σκληρών οδοντικών ιστών, όπως στη λέπτυνση της αδαμαντίνης, του εξωτερικού, δηλαδή, στρώματος των δοντιών και τη συνακόλουθη έκθεση της οδοντίνης, του υποκείμενου στρώματος του δοντιού, που έχει περισσότερο υποκίτρινη χροιά. Έτσι, επειδή οι λευκαντικές οδοντόκρεμες είναι σχεδιασμένες με τέτοιον τρόπο ώστε να αφαιρούν τις επιφανειακές χρωστικές και όχι να αλλάζουν τη δομή των οδοντικών ιστών, στην περίπτωση που η κίτρινη όψη των δοντιών δεν οφείλεται σε χρωστικές, οι οδοντόκρεμες αυτές είναι αναποτελεσματικές. Ακόμα περισσότερο, λόγω της αποτριβής που προκαλούν είναι πιθανό να προκαλέσουν ευαισθησίες, κυρίως σε άτομα με ευαίσθητα δόντια ή με ούλα που έχουν υποχωρήσει.
Κλείνοντας, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί πως η χρήση οδοντόπαστας έχει συμπληρωματική δράση στη μηχανική απομάκρυνση των μικροβίων με την οδοντόβουρτσα, η οποία επιτυγχάνει το μεγαλύτερο μέρος του καθαρισμού και προσφέρει επιπλέον οφέλη πέρα από την αφαίρεση της οδοντικής πλάκας. Η οδοντόκρεμα αποτελεί σημαντικό εργαλείο τόσο για τη μείωση των μικροβίων όσο και για την ενίσχυση των δοντιών με το φθόριο, έναντι τερηδόνας και διάβρωσης. Ακόμα, συμβάλλει στη μείωση της ευαισθησίας και την καταπολέμηση της κακοσμίας του στόματος. Συνεπώς, το βούρτσισμα 2 φορές την ημέρα με μία σύγχρονη οδοντόπαστα συμβάλλει στη διατήρηση της ομοιόστασης της στοματικής κοιλότητας και κατ’ επέκταση της υγείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ, Αποστόλου Ξ. Αποστολοπούλου, εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα, 2003
- An Introduction to Toothpaste – Its Purpose, History and Ingredients, Frank Lippert, , Indiana University School of Dentistry, Indianapolis, Ind., USA, 2013, DOI: 10.1159/000350456
- Caries‐preventive effect of fluoride toothpaste: a systematic review, Svante Twetman, Acta Odontologica Scandinavica, 2009. Διαθέσιμο εδώ
