23.3 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΠολιτισμόςJean-Michel Basquiat: Ο καθηλωτικός έγχρωμος καλλιτέχνης των ‘80s

Jean-Michel Basquiat: Ο καθηλωτικός έγχρωμος καλλιτέχνης των ‘80s


Της Ελένης Μανουδάκη,

Ο Jean-Michel Basquiat ήταν ήταν ένας Αμερικανός καλλιτέχνης που σημείωσε επιτυχία κατά τη δεκαετία του 1980 ως μέρος του κινήματος του νεοεξπρεσιονισμού. Η ζωή του ήταν συναρπαστική και η δουλειά του είναι αδύνατον να μην σου τραβήξει το βλέμμα. Ως ένας από τους λίγους μαύρους Αμερικανούς καλλιτέχνες, δημιούργησε ρήγμα στη διεθνή συνείδηση και πέρασε πολλές αναφορές από τη hip hop με πολλούς τρόπους. Ήταν πιο πολύ ένας ροκ σταρ παρά οτιδήποτε άλλο, η άνοδός του προς τη φήμη ήταν πολύ απότομη και του άρεσε αυτό το celebrity status. Ήταν χαρισματικός, κέρδιζε τις γυναίκες και αγαπούσε τα πάρτυ.

Το 1983, γνώρισε έναν από τους ήρωές του, τον Andy Warhol, ο οποίος έγινε ο μέντοράς του και ο καλύτερός του φίλος. Στο σύνολο, ο Basquiat φαινόταν σαν κάποιος που διασκεδάζει πολύ τους γύρω του, ήταν πολύ ταλαντούχος και η τέχνη του πάντα καθοδηγούνταν από το πνεύμα του.

Jean-Michel Basquiat, “With Strings Two” (1984).© The Estate of Jean-Michel Basquiat. Licensed by Artestar, New York. Πηγή Εικόνας: artforum.com

Γεννήθηκε τον Δεκέμβρη του 1960 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όταν η τέχνη του γκράφιτι ήταν στο ξεκίνημά της. Η μητέρα του είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την τέχνη και τη μόδα και μαζί επισκέπτονταν τα μουσεία, όπως αυτό της μοντέρνας τέχνης και το Metropolitan Museum. Σε ηλικία 8 χρονών, καθώς έπαιζε στον δρόμο, χτυπήθηκε από ένα αμάξι και υπέφερε από εσωτερικά κατάγματα, ενώ καθώς ανάρρωνε, η μητέρα του του έδωσε ένα βιβλίο γεμάτο από ανατομικά σχέδια, τα οποία αργότερα είχαν μεγάλη επιρροή στη δουλειά του.

Όταν οι γονείς του χώρισαν, η μητέρα του έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη και εισήχθη σε Ψυχιατρικό Νοσοκομείο, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να ζήσει με τον πατέρα του, ο οποίος ήταν σκληρός και τον χτυπούσε. Οποτεδήποτε χρειαζόταν να δραπετεύσει από την πραγματικότητα, πήγαινε στους χώρους κάτω από τις σκάλες όπου έκανε τα σχέδιά του. Δεν ήταν φαν της κλασικής εκπαίδευσης και δεν του άρεσε η υπακοή. Άλλαξε πέντε διαφορετικά δημόσια σχολεία, ωστόσο εκπαίδευσε μόνος του τον εαυτό του με το να επισκέπτεται το μουσείο της Νέας Υόρκης και το Σόχο.

Μαζί με έναν συμμαθητή του αποτελούσαν ένα διαφορετικό δίδυμο καλλιτεχνών γκράφιτι για την εποχή εκείνη και παρουσίαζαν την ποιητική μορφή του γκράφιτι με την υπογραφή SAMO, η οποία σήμαινε “same gold shit”. Η τέχνη τους είχε σκοπό να είναι μέρος μιας σάτιρας, έγραφαν περίεργες ερωτήσεις ή έκαναν αινιγματικές-φιλοσοφικές προτάσεις. Η υπογραφή SAMO τράβαγε την προσοχή στη Νέα Υόρκη και του χάρισε φήμη. Παρότι διάσημος, ήταν φτωχός και εφόσον δεν μπορούσε να αγοράζει καμβάδες, ζωγράφιζε πάνω σε πόρτες, χαρτοφύλακες, ψυγεία και πούλαγε χειροποίητες καρτ ποστάλ για να βγάζει κάποια χρήματα.

Jean-Michel Basquiat, “Untitled” (1982). Πηγή Εικόνας: klik.gr

Τον Φεβρουάριο του 1981, συμμετείχε στο New Wave show στη Νέα Υόρκη, όπου έδειξε πάνω από 20 έργα. Τότε, η ιδιοκτήτρια μιας γκαλερί είδε τη δουλειά του, ζήτησε να τον εκπροσωπήσει και του προσέφερε χώρο ώστε να αρχίσει να δημιουργεί. Δούλευε σε πολλούς καμβάδες ταυτόχρονα: ήταν σαν να χόρευε από τη μία επιφάνεια στην άλλη, μπορούσε να τελειώσει δύο ή τρία έργα σε μία μέρα.

Τον Μάρτιο του 1982, έγινε η πρώτη του έκθεση που σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Όλα πουλήθηκαν, έβγαλε 200.000 δολάρια σε ένα βράδυ και έγινε ο πιο νέος καλλιτέχνης που έκανε παρουσίαση των έργων του. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έγινε ένας star. Το 1985, έγινε εξώφυλλο του περιοδικού New York Time και γράφτηκε ένα άρθρο για αυτόν με τίτλο: “New art, new money”. Παρόλα αυτά, οι περισσότερες κριτικές, όπως δήλωνε ο ίδιος, δεν ασκούνταν στα έργα του, αλλά στην προσωπικότητά του λόγω του ρατσισμού. Ακόμη και αν ήτανε αγαπητός στον κόσμο της τέχνης, όταν έβγαινε έξω από αυτόν ήταν απλά ένας μαύρος άντρας δεκαετία του ‘80 στη Νέα Υόρκη.

Μέσα από τα έργα του, παρουσίαζε τις δοκιμασίες και τα τραύματα που αντιμετώπιζαν οι μαύροι στη Νέα Υόρκη. Αυτή η εστίαση έγινε λόγω της έλλειψης της διαφορετικότητας στον κόσμο της τέχνης. Η μαύρη φιγούρα έγινε ο πρωταγωνιστής στα περισσότερα έργα του και το στέμμα ένα από τα πιο συχνά μοτίβα, με έναν τρόπο που ήταν αντιπροσώπευση της επιτυχίας του. Ήταν ο Βασιλιάς των Δρόμων, είχε κατακτήσει τον κόσμο της τέχνης και επέλεξε να το γιορτάζει ως μαύρος βασιλιάς, γιατί ο κόσμος δεν το έκανε.

Ο Andy Warhol και ο Jean-Michel Basquiat. Πηγή Εικόνας: ethnos.gr/© The Estate of Jean-Michel Basquiat. Licensed by Artestar, New York

Μία μέρα, σε ένα προγραμματισμένο γεύμα με τον Andy Warhol, είπε ότι δεν μπορεί να παραμείνει, έφυγε και επέστρεψε πίσω με ένα πορτρέτο που απεικόνιζε εκείνον και τον Andy. Aπό τότε ξεκίνησε η φιλία τους, ή μάλλον μια σχέση πατέρα-γιου, όμως ο κόσμος θεωρούσε ότι ο ένας προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει τον άλλον. Ο Basquiat, για να κερδίσει αναγνώριση από τον παραδοσιακό κόσμο της τέχνης, και ο Andy για να έχει δίπλα του το νέο αίμα.

Συνεργάστηκαν σε πολύ μεγάλα έργα, και τον Σεπτέμβρη του 1985 οργάνωσαν μια κοινή έκθεση. Η δουλειά τους χαρακτηρίστηκε κυρίως με αρνητικά σχόλια και οι κριτικοί τόνιζαν τη σχέση εκμετάλλευσης που θεωρούσαν ότι υπήρχε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να λήξουν τη σχέση τους για επαγγελματικούς λόγους και ο Jean έφυγε από τη Νέα Υόρκη πληγωμένος και με κατάθλιψη, καθώς δεν επικοινώνησαν ποτέ ξανά. Όταν ήρθε ο ξαφνικός θάνατος του Warhol, ο ίδιος κατέρρευσε με τη σκέψη ότι δεν έδωσε ποτέ την ευκαιρία να ενωθούν ξανά και άρχισε μία «κατρακύλα», γιατί ήταν ο μόνος άνθρωπος που τον έβαζε στον σωστό δρόμο και μακριά από τα ναρκωτικά. Ήξερε ότι είχε εθισμό, αλλά δε μπόρεσε να τον πολεμήσει και έτσι, στις 12 Αυγούστου 1988, η τότε κοπέλα του τον βρήκε νεκρό από υπερβολική δόση ηρωίνης.

Σχέδιο του Jean-Michel Basquiat σε υπόδημα. Πηγή Εικόνας: drmartens.com

Ο πρώτος σημαντικός μαύρος καλλιτέχνης της Αμερικής είχε πεθάνει και άφησε πίσω χιλιάδες έργα και ζωγραφιές. Σήμερα, περίπου 30 χρόνια μετά, η αξία των έργων του σκαρφαλώνει, βλέπουμε συλλέκτες να τα αγοράζουν, ενώ το 2017 ένας Ιάπωνας δισεκατομμυριούχος αγόρασε έναν καμβά του χωρίς τίτλο για 110,5 εκατομμύρια δολάρια, βάζοντας νέο ρεκόρ για την υψηλότερη τιμή που τέθηκε σε δημοπρασία για έργο Αμερικανού καλλιτέχνη. Μετά τον θάνατό του, υπάρχει ακόμη στη ζωή μας: τον συναντάμε στο Instagram, ακούμε για αυτόν στον χώρο της μόδας, σε μάρκες ρούχων και σχεδιαστών.

Ήταν πιο μπροστά για την εποχή του, το όνομά του και το προσωπικό του στυλ έχουν αποτελέσει μεγάλη πηγή έμπνευσης για την τωρινή κουλτούρα. Όμως, αυτό που κάνει την τέχνη του τόσο ξεχωριστή είναι ότι δεν ήταν ποτέ «καθαρή», δεν σου λέει πώς να νιώθεις, απλά κοιτάς την τέχνη του και προσπαθείς να βγάλεις ένα νόημα για τον εαυτό σου.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • Jean-Michel Basquiat, theartstory.org, διαθέσιμο εδώ.
  • Jean-Michel Basquiat, wikiart.org, διαθέσιμο εδώ.

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Ελένη Μανουδάκη
Ελένη Μανουδάκη
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι φοιτήτρια στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου στην κατεύθυνση των Δημοσίων Θεσμών. Κατέχει άριστη γνώση της αγγλικής γλώσσας και καλή της γερμανικής. Είναι μέλος σε 2 χορευτικές ομάδες, μία ομάδα dancehall και μία ομάδα hip hop. Αφιερώνει πολύ χρόνο στην ζωγραφική και τη κατασκευή χειροποίητων έργων, όπου στοχεύει να ασχοληθεί επαγγελματικά με αυτό. Στον ελεύθερό της χρόνο πηγαίνει στο θέατρο και βλέπει σειρές και ταινίες, ενώ έχει ιδιαίτερη αδυναμία στον ελληνικό κινηματογράφο.