Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από περιόδους και καταστάσεις που έχουν αποτελέσει το φόντο διάφορων πεζογραφημάτων. Γεμάτη από κοινωνικά προβλήματα, εκμετάλλευση, αδικία και την πάλη ενός λαού για την ελευθερία, η αποαποικιοποίηση είναι μια περίοδος που μπορεί να προσφέρει ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου με εργαλείο τα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα, εκτυλίσσεται μια ενδιαφέρουσα πλοκή.
Κάτι τέτοιο θα διαβάσουν οι αναγνώστες στο νέο βιβλίο του Νίκου Διονυσάτου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ελκυστής. Το μυθιστόρημα αυτό είναι μια ευκαιρία να γνωρίσει κανείς το παρελθόν μιας πολύ μακρινής μας χώρας, σε συνδυασμό με μια σύγχρονη ιστορία. Το έργο τιτλοφορείται Χαμένες ημέρες μιας μαύρης ηπείρου και διεξάγεται στη Ροδεσία του 1970 και στη σημερινή Ζιμπάμπουε του 2010. Δεν είναι η πρώτη συγγραφική απόπειρα του Διονυσάτου, ο οποίος το 2020 εξέδωσε τη νουβέλα Ο ιστός από τις Εκδόσεις Βερέττας. Ο Νίκος Διονυσάτος, Ροδίτης στην καταγωγή, είναι ένας νέος δημιουργός, που πραγματοποιεί σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, έχει διακριθεί σε συνέδρια για φοιτητές και σε διαγωνισμούς συγγραφής και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη λογοτεχνική δημιουργία.
Πριν, όμως, μιλήσουμε για την πλοκή του έργου, λίγα μόνο λόγια για να μπει στο κλίμα ένας αναγνώστης που πιθανόν να μη γνωρίζει τα ιστορικά στοιχεία της περιόδου. Η Ροδεσία, που συμπίπτει με την επικράτεια της σημερινής Ζιμπάμπουε, υπήρξε μια χώρα που την εποχή της γενικευμένης αποαποικιοποίησης βίωσε έναν μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο. Επρόκειτο για κτήση του βρετανικού Στέμματος, η οποία δεν θέλησε να ενταχθεί στο κράτος της Νότιας Αφρικής και χαρακτηριζόταν από μια πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία δεν έλειπαν —ή μάλλον ήταν καθημερινότητα— τα φαινόμενα εκμετάλλευσης προς τους γηγενείς κατοίκους από τον λευκό πληθυσμό.
Σε αυτό το περιβάλλον, που είναι μάλλον μια άγνωστη ιστορική πτυχή για τους Έλληνες αναγνώστες, διεξάγεται το πρώτο μέρος της ιστορίας. Εκεί θα γνωρίσουμε τη Ροδεσία της δεκαετίας του ’70 και τις μικροϊστορίες ανθρώπων από διαφορετικές καταβολές και κοινωνικές τάξεις. Μέσα στις εξιστορήσεις αυτές, η ελληνική κοινότητα της χώρας έχει μια σημαντική θέση. Πραγματικά, ακόμη και από τον ελληνικό κινηματογράφο γνωρίζουμε ότι αρκετοί συμπατριώτες μας εκείνη την περίοδο είχαν αναζητήσει μια καλύτερη τύχη στη Ροδεσία και άλλες χώρες της Αφρικής. Οι αφηγήσεις αυτές συνθέτουν μια εικόνα της εποχής ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Μέσα από τους χαρακτήρες και τις καταστάσεις που βιώνουν, προβάλλεται η προκατάληψη και η αδικία, συνθέτοντας μια ηθογραφική εικόνα της εποχής αρκετά ζοφερή, αλλά και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και χρήσιμη για να κατανοηθεί πλήρως το δεύτερο μέρος του βιβλίου, που διεξάγεται κοντά στη δική μας εποχή.
Στο δεύτερο, λοιπόν, μέρος, βρισκόμαστε στο 2010. Πρόκειται για την εποχή των μνημονίων, κατά την οποία η οικονομική κατάσταση πολλών Ελλήνων είναι δεινή. Μια οικογένεια που κατάγεται από κάποια ευκατάστατη οικογένεια Ελλήνων που ζούσαν στη Ροδεσία πριν την επανάσταση του εκεί πληθυσμού, βυθισμένη στην απελπισία της οικονομικής κρίσης, επιστρέφει στη χώρα για να διεκδικήσει ό,τι έχει μείνει από την περιουσία των προγόνων της. Παρόλα αυτά, τα πράγματα εκεί δεν εξελίσσονται όπως περίμεναν ούτε οι ήρωες, αλλά ούτε και οι αναγνώστες. Οι χαρακτήρες του βιβλίου βρίσκονται σε ένα κλίμα, όπου ο καθένας προσπαθεί να κερδίσει περισσότερα για τον εαυτό του, με αποκορύφωμα τη Μάρθα, μια γυναίκα που μοιάζει να έχει καταστρώσει ένα αδίστακτο σχέδιο και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα ψυχολογικού θρίλερ, καθώς προβαίνει στις πιο βίαιες πράξεις, οι οποίες πάντα «δικαιολογούνται» με τις καλύτερες των προθέσεων.
Αν το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι ενδιαφέρον για την περιγραφή της κοινωνίας και την παρουσίαση πολλών τύπων ανθρώπων, το δεύτερο είναι σίγουρα το πιο λογοτεχνικό, καθώς περιλαμβάνει μια καλοστημένη κεντρική μορφή και κάνει τον αναγνώστη να γυρνά γρήγορα τις σελίδες, για να φτάσει στο τέλος της ιστορίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο ευσύνοπτο, που δεν χρησιμοποιεί περισσότερα λόγια από όσα χρειάζεται για να μεταδώσει το νόημά του και αποτελεί συνολικά ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, το οποίο εκτός της ενδιαφέρουσας πλοκής που διαθέτει, μπορεί να διευρύνει τους ορίζοντες των αναγνωστών σχετικά με ιστορικά γεγονότα που δεν διδάσκονται συνήθως στην εγκύκλια παιδεία.
