Του Δημήτρη Σπυριδάκη,
Η Αφρική είναι μια ήπειρος που αποτελεί για αιώνες το πεδίο ανταγωνισμού συμφερόντων ανάμεσα σε διάφορες δυνάμεις. Από την περίοδο της αποικιοκρατίας, πολλά ευρωπαϊκά κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για να επεκτείνουν την πολιτική και οικονομική κυριαρχία τους στην αφρικανική ήπειρο. Στις μέρες μας, παρατηρούμε ότι ο ανταγωνισμός για αύξηση της επιρροής όχι μόνο υπάρχει, αλλά έχουν αυξηθεί και οι δρώντες. Πλέον, εκτός τα «παραδοσιακά», ισχυρά, ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, βλέπουμε και άλλα, όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρωσία και η Τουρκία, να προσπαθούν να διεισδύσουν οικονομικά και να αυξήσουν την επιρροή τους σε πολλούς τομείς.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να σταθούμε στη περίπτωση της γειτονικής μας Τουρκίας, η οποία σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει ενισχύσει την παρουσία της στην ήπειρο. Ο Ερντογάν, στα χρόνια της θητείας του, έχει επισκεφτεί 28 αφρικανικές χώρες, ενώ, ταυτόχρονα, έχουν ανοίξει πολλές τουρκικές πρεσβείες (από 12 το 2002 σε 43 το 2021). Ταυτόχρονα, οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και των αφρικανικών χωρών έχουν ενισχυθεί σε πολλούς τομείς τα τελευταία χρόνια. Είναι εμφανές πως η Τουρκία έχει προσπαθήσει να χτίσει μια καλή σχέση με τα κράτη αυτά και ιδιαίτερα τα μουσουλμανικά, με τα οποία έχει αρκετές πολιτισμικές και θρησκευτικές ομοιότητες.
Η διείσδυση των τουρκικών εταιρειών σε καίριους τομείς της οικονομίας των αφρικανικών χωρών είναι αξιοσημείωτη. Οι Turkish Airlines, για παράδειγμα, ενώ το 2004 έκαναν πτήσεις μόνο σε 4 αφρικανικές πόλεις, τώρα κάνουν σε περισσότερες από 40. Επίσης, η αξία των εμπορικών συναλλαγών άγγιξε τα 26 δις το 2021, ενώ το 2003 ήταν κοντά στα 3 δις. Πρόκειται για μια τεράστια αύξηση σε αρκετά μικρό χρονικό διάστημα. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τουρκικές πηγές, η συνολική αξία των κατασκευών από τουρκικές εταιρείες ανέρχεται κοντά στα 78 δις δολάρια.
Πέρα από τις επενδύσεις, η Τουρκία έχει προχωρήσει και σε στρατιωτικές συμφωνίες με πολλά κράτη, όπως η Νιγηρία και η Σενεγάλη, πουλώντας στρατιωτικό υλικό. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως η κρίση στη Σομαλία, ανέλαβε καθοριστικό ρόλο για την επίλυση της κρίσης. Μάλιστα, στη Σομαλία έχει κατασκευαστεί η μεγαλύτερη τουρκική στρατιωτική βάση, όπου εκπαιδεύονται παραπάνω από 10.000 Σομαλοί στρατιώτες. Γενικότερα, δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην αφρικανική ήπειρο με επίσης αξιοσημείωτο παράδειγμα την κρίση στη Λιβύη, γεγονός που απασχόλησε και την επικαιρότητα εδώ στην Ελλάδα. Στην περίπτωση της Λιβύης, όπως και σε άλλες, η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση, με σκοπό να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της.
Η Τουρκία έχει διεισδύσει εκτός των άλλων και πολιτιστικά και θρησκευτικά στην αφρικανική ήπειρο. Αρκετές τουρκικές σειρές προβάλλονται στην τηλεόραση, δίνεται συχνά χρηματοδότηση για την κατασκευή τζαμιών, ενώ μοιράζονται μεταφρασμένα αντίτυπα του κορανιού στους πιστούς. Ταυτόχρονα, έχουν δοθεί παραπάνω από 14.000 υποτροφίες σε μαθητές και φοιτητές από την Αφρική, για να φοιτήσουν σε σχολεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα της Τουρκίας. Μάλιστα, αυτή τη στιγμή 4.000 Αφρικανοί σπουδάζουν στην Τουρκία. Στον ανθρωπιστικό τομέα, η Τουρκία προσέφερε συνολικά 15 εκατομμύρια δόσεις του τουρκικού εμβολίου κατά του Covid σε αφρικανικά κράτη. Όπως γνωρίζουμε, τα φτωχότερα αφρικανικά κράτη δυσκολεύονταν να εξασφαλίσουν δόσεις για να προβούν σε ανοσοποίηση του πληθυσμού τους και βασίζονταν τόσο στα εμβόλια που προμηθεύονταν μέσω του προγράμματος Covax και μέσω δωρεών άλλων χωρών.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Αφρικανική Ένωση βρίσκονται, επίσης, σε εξαιρετικό επίπεδο. Το 2005 της δόθηκε το δικαίωμα να συμμετέχει στις συνελεύσεις της Αφρικανικής Ένωσης ως χώρα-παρατηρητής, ενώ το 2008 έγινε στρατηγικός εταίρος. To 2008, μάλιστα, είχε γίνει Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη ανάμεσα στην Τουρκία και την Αφρικανική Ένωση, όπου αποφασίστηκε η περαιτέρω διεύρυνση της συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ τους.
Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψιν και τα παραπάνω, είναι προφανές πως η Τουρκία έχει επεκτείνει την επιρροή της σε πολλά αφρικανικά κράτη. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει στρέψει το βλέμμα της στην αφρικανική ήπειρο και φαίνεται να έχει καταφέρει να διεισδύσει σε καίριους τομείς της αφρικανικής κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής. Είναι η πολιτική αυτή μια καθαρή έκφραση ενός Νέο-Οθωμανισμού, που θα έπρεπε να προβληματίσει την Ελλάδα; Τα γεγονότα μιλάνε από μόνα τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey is making a big diplomatic and corporate push into Africa, The Economist, Διαθέσιμο εδώ
- Turkey – Africa Relations, MFA.gov.tr, Διαθέσιμο εδώ
- Turkey, a New African Power, OrientXXI, Διαθέσιμο εδώ
