Της Μαρίας Σαρρή,
Δεν είναι λίγες οι φορές που εν καιρώ πολέμου επινοούνται ευφάνταστες τακτικές, οι οποίες έχουν ως στόχο να βλάψουν τον αντίπαλο. Η πηγή αυτών των ιδεών και σχεδίων μπορεί να είναι το κράτος, οι ομάδες συμφερόντων ή ακόμα και οι ίδιοι οι πολίτες. Τίθεται πάντοτε το ερώτημα περί κανόνων στον πόλεμο, διαχρονικά, όμως, φαίνεται πως οι κανόνες πάντοτε εκλείπουν στις πιο κρίσιμες στιγμές, στις οποίες ένα κράτος διαθέτει την ισχύ και τα μέσα, προκειμένου να κυριαρχήσει επί κάποιου άλλου. Σύμφωνα με τη ρεαλιστική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, αυτό δεν είναι παρά μια απλή σύγκριση κόστους και οφέλους μεταξύ των κρατών. Τις περισσότερες, όμως, φορές οι πολίτες γίνονται, εν τέλει, αριθμοί που αναφέρονται σε ένα άθροισμα θυμάτων. Είναι, λοιπόν, δύσκολη μια διάκριση ανάμεσα σε «καλούς» και «κακούς» εν καιρώ πολέμου, καθώς ο καθένας μάχεται για το δικό του συμφέρον επιβίωσης.
Οι κανόνες στον πόλεμο έχουν αφεθεί αρκετές φορές στο περιθώριο από κυβερνήσεις και καθεστώτα. Στο παράδειγμα που παρουσιάζεται, δύο δυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας, πράττουν η κάθε μία με βάση ένα ορθολογικά εξαγόμενο συμφέρον. Εστιάζοντας στην Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας, η επιχείρηση PX –μετέπειτα γνωστή ως Cherry Blossoms at Night (η κερασιά ανθίζει το βράδυ)– ήταν η κωδική ονομασία του ιαπωνικού σχεδίου για μια βιολογική τρομοκρατική επίθεση στη δυτική ακτή των ΗΠΑ κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σχεδιαζόμενη επιχείρηση απορρίφθηκε, ύστερα από βέτο του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Yoshijirō Umezu. Τα αίτια της απόρριψης του σχεδίου μπορούν να οφείλονται σε αρκετούς παράγοντες, όπως στην επίθεση με δύο ατομικές βόμβες από τις ΗΠΑ στις 6 και 9 Αυγούστου 1945, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Περεταίρω, μπορούν να αποδοθούν στην κήρυξη πολέμου από τη Σοβιετική Ένωση στην Ιαπωνία στις 8 Αυγούστου του ίδιου χρόνου. Με τόσα πολλά ταυτόχρονα πλήγματα μία αντεπίθεση ήταν ιδιαίτερα δύσκολη.
Η επιχείρηση PX προτάθηκε τον Δεκέμβριο του 1944 από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού της Ιαπωνίας, με επικεφαλής τον Αντιναύαρχο Jisaburō Ozawa. Το όνομα “PX” προήλθε από τους μολυσμένους με βουβωνική πανώλη ψύλλους. Κατά τον σχεδιασμό της επιχείρησης, το Ναυτικό συνεργάστηκε με τον υποστράτηγο Shirō Ishii της Μονάδας 731, ο οποίος είχε ιδιαίτερη εμπειρία στην εξάπλωση παθογόνων βακτηρίων και στην ανθρώπινη ευπάθεια σε βιολογικούς και χημικούς πολέμους. Η Μονάδα 731 ήταν μια μυστική μονάδα έρευνας και ανάπτυξης βιολογικού και χημικού πολέμου του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Στρατού, που συμμετείχε σε θανατηφόρους ανθρώπινους πειραματισμούς κατά τη διάρκεια του Β’ Σινο-Ιαπωνικού Πολέμου, αλλά και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν επίσημα γνωστή ως «Τμήμα Πρόληψης Επιδημίας και Καθαρισμού Νερών του Στρατού Kwantung», όμως, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατηγό και μάχιμο ιατρό και αξιωματικό του στρατού, Shiro Ishii, ανέλαβε διαφορετικό ρόλο. Η μονάδα κατηγορήθηκε για αρκετά εγκλήματα πολέμου. Η μονάδα 731 είχε έδρα στο ιαπωνικό Puppet State Manchukuo, που τώρα ανήκει στην Κίνα. Στην περιοχή αυτή εισέβαλαν και οι Σοβιετικοί την 8η Αυγούστου 1945.
Η Μονάδα 731 δημιούργησε το σχέδιο “Cherry Blossoms at Night”. Ήδη από τον Απρίλιο του 1942, το Αυτοκρατορικό Ναυτικό είχε αποφασίσει να αρχίσει την κατασκευή μιας κλάσης υποβρυχίου, που θα ξεπερνούσε τις προηγούμενες ιαπωνικές δημιουργίες, προκειμένου να παρέχει μεγάλη ικανότητα κρούσης. Επρόκειτο για ένα υποβρύχιο αρκετά μεγάλο, ώστε να φτάνει σε χερσαίους στόχους, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς να απαιτείται ανεφοδιασμός, αλλά και να μπορεί να μεταφέρει περισσότερα από ένα υδροπλάνα. Εισηγητής της ιδέας θεωρείται ο ναύαρχος Isoroku Yamamoto, όταν, ως αρχηγός του Γενικού Ναυτικού Επιτελείου, αμέσως μετά την επιχείρηση της επίθεσης στο Pearl Harbor, διέταξε τη σύνταξη μιας σχετικής μελέτης.
Τα υποβρύχια κλάσης I-400 ήταν τα μεγαλύτερα υποβρύχια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και παρέμειναν τα μεγαλύτερα που κατασκευάστηκαν ποτέ μέχρι την κατασκευή πυρηνικών βαλλιστικών πυραυλικών υποβρυχίων τη δεκαετία του 1960. Τα υποβρύχια αυτά ήταν ικανά να μεταφέρουν τρία υδροπλάνα Aichi M6A Seiran στους προορισμούς τους. Προορίζονταν να βγαίνουν στην επιφάνεια, ώστε να πραγματοποιείται η απογείωση των υδροπλάνων και, στη συνέχεια, να καταβυθίζονται πάλι γρήγορα, πριν γίνουν αντιληπτά από τον εχθρό.
Αξιοσημείωτο είναι πως τα υποβρύχια αυτά ήταν μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες για το Ναυτικό της εποχής. Οι Ιάπωνες δεν είχαν νωρίτερα ξανακάνει τέτοια ευρεία χρήση υποβρυχίων, αλλά επέμεναν στη χρήση αεροσκαφών. Μία πρώιμη δοκιμή του σχεδίου συνέβη με την πτήση του Nobuo Fujita, ο οποίος πέταξε πάνω από τις ακτές του Oregon, αφήνοντας δύο εμπρηστικές βόμβες. Δυστυχώς όμως, λόγω της δυνατής καταιγίδας την προηγούμενη μέρα, το έδαφος ήταν αρκετά υγρό και απορρόφησε τη φωτιά, αποτρέποντας την πυρκαγιά που οι Ιάπωνες ήθελαν να προξενήσουν. Παρά την αποτυχία, η επιχείρηση υπήρξε μια έμπρακτη απόδειξη της χρήσης αεροπλάνων από υποβρύχια, δίνοντας στην Αυτοκρατορία το έναυσμα για περαιτέρω μελέτη.
Με διάφορες άλλες δυσκολίες να παρουσιάζονται, όπως οι συνεχόμενες επιθέσεις των ΗΠΑ στα εμπορικά πλοία που τροφοδοτούσαν με υλικά την παραγωγή εξοπλισμού στην Ιαπωνία, η χρήση βιολογικών όπλων άρχισε να γίνεται όλο και πιο αρεστή λύση. Η πίεση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη για την Αυτοκρατορία, η οποία έβλεπε την προέλαση των συμμάχων. Η επιχείρηση Cherry Blossoms at Night παρουσιάστηκε ξανά. Το σχέδιο για την επίθεση περιελάμβανε τα αεροσκάφη Seiran, τα οποία θα εκτοξεύονταν από τα προαναφερθέντα I-400 στη δυτική ακτή των ΗΠΑ, με στόχους το San Diego, το Los Angeles και το San Francisco. Τα Seiran θα διέθεταν οπλισμό που θα μπορούσε να προκαλέσει, μεταξύ άλλων, βουβωνική πανώλη, χολέρα, τύφο, καθώς και άλλα παθογόνα, με απότοκο μια τρομοκρατική επίθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τέθηκε, ακόμη, και το σενάριο αποστολών αυτοκτονίας, προκειμένου ο στόχος να επιτευχθεί, σε περίπτωση που η αποστολή δεν θα εξελισσόταν σύμφωνα με το σχέδιο.
Ο σχεδιασμός για την επιχείρηση PX οριστικοποιήθηκε στις 26 Μαρτίου 1945, όμως, λόγω της έντονης αντίθεσης του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Yoshijirō Umezu, παρέμεινε στο περιθώριο. Ο Umezu δικαιολόγησε, αργότερα, την απόφασή του με τα εξής λόγια: «Αν διεξαχθεί βακτηριολογικός πόλεμος, θα εξελιχθεί από έναν πόλεμο μεταξύ Ιαπωνίας και Αμερικής σε μια ατελείωτη μάχη της ανθρωπότητας ενάντια στα βακτήρια. Η Ιαπωνία θα κερδίσει τον χλευασμό του κόσμου». Μετά την παράδοση της Ιαπωνίας στις 2 Σεπτεμβρίου, ο Shirō Ishii έκανε για μια τελευταία φορά προγραμματισμό του σχεδίου. Σχεδίαζε επιθέσεις αυτοκτονίας κατά των στρατευμάτων κατοχής των ΗΠΑ στην Ιαπωνία ως έσχατη λύση. Όμως, ούτε αυτή η προγραμματισμένη επίθεση έλαβε χώρα λόγω της επανειλημμένης αντίθεσης των Yoshijirō Umezu και Torashirō Kawabe.
Μεταπολεμικά, η Επιχείρηση PX συζητήθηκε για πρώτη φορά σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Sankei το 1977, από τον πρώην λοχαγό, Eno Yoshio, ο οποίος συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στον σχεδιασμό της επίθεσης. Σύμφωνα με τον Yoshio, «Αυτή είναι η πρώτη φορά που λέω οτιδήποτε για την επιχείρηση PX, επειδή ήταν ενάντια στους κανόνες του πολέμου και στο διεθνές δίκαιο. Το σχέδιο δεν τέθηκε σε εφαρμογή, αλλά ένιωσα ότι και μόνο το γεγονός ότι διατυπώθηκε, θα προκαλούσε διεθνή παρεξήγηση. Δε νιώθω άνετα να μιλήσω γι’ αυτό ακόμη και τώρα. Αλλά εκείνη την εποχή η Ιαπωνία έχανε, αυτό ήταν άσχημο και κάθε μέσο για να κερδίσει θα ήταν εντάξει».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Cox, J. Samuel (2021), H-057-2: Operation cherry blossoms at night. Naval History and Heritage Command, Naval History and Heritage Command. Διαθέσιμο εδώ
- Nytimes.com (1995), Unmasking horror – a special report; Japan confronting Gruesome War Atrocity. Διαθέσιμο εδώ
- Weaponsandwarfare.com (2018), Operation ‘PX’. Διαθέσιμο εδώ
