Της Σύλιας Δόσπρα,
Την περασμένη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα, μέσω του οποίου καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να προβεί σε όλα τα απαραίτητα μέτρα, στο πλαίσιο διεθνών διαδικασιών και δικαστηρίων, προκειμένου να υποστηριχθεί η δίωξη των υπευθύνων για τα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία. Πιο συγκεκριμένα, το Κοινοβούλιο ζητά από την Ευρωπαϊκή Ένωση τη σύσταση ενός ειδικού διεθνούς δικαστηρίου, που θα καταδικάσει τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί ή που πρόκειται να διαπραχθούν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Για το σκοπό αυτό, οι ευρωβουλευτές καλούν την Ένωση να εφοδιάσει με ανθρώπινους και δημοσιονομικούς πόρους τόσο την ερευνητική διαδικασία όσο και την υλικοτεχνική υποστήριξη που απαιτείται για τη σύσταση ενός τέτοιου δικαστηρίου. Ωστόσο, η απορία που μας δημιουργείται είναι η εξής: Γιατί να είναι απαραίτητη η σύσταση ειδικού διεθνούς δικαστηρίου, από τη στιγμή που υπάρχει το διεθνές ποινικό δικαστήριο που η λειτουργία του είναι να δικάζει ακριβώς τέτοια εγκλήματα;
Η απάντηση κρύβεται σε μόνο μια λέξη: δικαιοδοσία. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης πολύ απλά δεν έχει τη δικαιοδοσία να δικάσει εγκλήματα τα οποία δεν έχουν τελεστεί σε έδαφος ή από υπηκόους κρατών που έχουν κυρώσει το καταστατικό του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, λοιπόν, ούτε η Ουκρανία ούτε η Ρωσία έχουν επικυρώσει το εν λόγω καταστατικό, οδηγώντας έτσι το Διεθνές ποινικό δικαστήριο σε μία άλλη πιθανή λύση. Σύμφωνα με το καταστατικό, είναι εφικτό κράτη τα οποία δεν το έχουν επικυρώσει να δηλώσουν μονομερώς πως αποδέχονται τη δικαιοδοσία του στο έδαφος τους. Στη διαδικασία αυτή έχει προχωρήσει ήδη η Ουκρανία, εδώ και αρκετά χρόνια, δίνοντας έτσι το «πράσινο φως» στο δικαστήριο να ξεκινήσει την ερευνά του. Δυστυχώς όμως, η περίπτωση αυτή αφαιρεί από το δικαστήριο το δικαίωμα να απαγγείλει κατηγορία για το έγκλημα της επίθεσης, το οποίο αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην ανώτατη ηγεσία ενός κράτους που έχει διαπράξει ένοπλη επίθεση, παραβιάζοντας το χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Συνεπώς, κρίνεται αρκετά δυσπρόσιτη η περίπτωση ο Ρώσος Πρόεδρος να καταδικαστεί μέσω του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει ή που έχει δώσει εντολή να διαπραχθούν έως σήμερα.
Για το λόγο αυτό, η ευρωπαϊκή κοινότητα, που αδημονεί να δει τον Putin στο ειδώλιο του κατηγορουμένου, επιμένει στη σύσταση του ειδικού διεθνούς δικαστηρίου, το οποίο ίσως διαλευκάνει με μεγαλύτερη ευκολία τους υπεύθυνους για όλα όσα ορίζονται ως εγκλήματα πολέμου. Μέχρι όμως να πραγματοποιηθεί η υλοποίηση ενός τέτοιου δικαστηρίου, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν μένει με σταυρωμένα χέρια και έχει ήδη ξεκινήσει έρευνες για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων. Ειδικότερα, την περασμένη εβδομάδα, ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Καρίμ Καν, ο οποίος τον προηγούμενο μήνα είχε επισκεφτεί την πόλη Μπούτσα της Ουκρανίας, χαρακτηρίζοντάς την «σκηνή εγκλήματος», διέταξε τη σύσταση μιας ομάδας 42 ερευνητών και ειδικών στην εγκληματολογική έρευνα, προκειμένου να συγκεντρώσουν στοιχεία που θα αποδεικνύουν τα εγκλήματα πολέμου που έχει διαπράξει η Ρωσία μέχρι σήμερα.
Οι Ευρωβουλευτές, κατά τη διάρκεια του ψηφίσματος τους την περασμένη Πέμπτη για τη σύσταση του ειδικού δικαστηρίου, εξέφρασαν την πλήρη στήριξη τους στις ενέργειες του εισαγγελέα, τονίζοντας την αναγκαιότητα η Ε.Ε να αναλάβει άμεση δράση, καθώς υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία. Επιπλέον, πέρα από την ανάγκη να απαγγελθούν οι απαραίτητες κατηγορίες στη Ρωσία για τα εγκλήματα που παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, είναι εξίσου αναγκαίο να διωχθεί το έγκλημα της επίθεσης κατά της Ουκρανίας υποστηρίζουν οι ευρωβουλευτές, καθώς αυτό είναι το «κλειδί» που θα αναγκάσει τους Ρώσους πολιτικούς ηγέτες και στρατιωτικούς αρχηγούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, όπως ήδη προαναφέραμε, μόνο μέσω της σύστασης του ειδικού διεθνούς δικαστηρίου.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η Ευρωπαϊκή κοινότητα δεν μπορεί να περιμένει άλλο και αναζητά κάθε πιθανό τρόπο για να καταπολεμηθεί η ατιμωρησία για τα εγκλήματα πολέμου που λαμβάνουν χώρα στην Ουκρανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, πέρα από την ενεργειακή και την επισιτιστική κρίση, έχει αναδείξει και μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, για την οποία οι υπεύθυνοι δεν πρέπει να μείνουν ατιμώρητοι. Η διεθνής και η ευρωπαϊκή κοινότητα είναι παρούσες και έτοιμες να καταδικάσουν οποιαδήποτε πράξη παραβιάζει την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια. Αυτό που μένει είναι η συντονισμένη δράση να φέρει τα επιθυμητά αποδεικτικά στοιχεία τα οποία θα είναι επαρκή έτσι ώστε να καταδικάσουν τους πραγματικούς ενόχους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Ουκρανία: ειδικό διεθνές δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου ζητά το Κοινοβούλιο», europarl.eu, διαθέσιμο εδώ
- «Η εμπλοκή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία», efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
- “ICC Prosecutor Karim A.A. Khan QC announces deployment of forensics and investigative team to Ukraine, welcomes strong cooperation with the Government of the Netherlands”, International Criminal Court, διαθέσιμο εδώ
