Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Στο προηγούμενο άρθρο, παρακολουθήσαμε την πορεία του Πύρρου ως βασιλέα της Ηπείρου και τις προσπάθειες που έκανε, ώστε να καταστήσει το βασίλειό του σε πρωταγωνιστή του ελλαδικού χώρου. Συμπληρώνοντας την τέταρτη δεκαετία της ζωής του και οδεύοντας προς την πέμπτη, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με ασφάλεια ότι ο άνωθεν στόχος είχε επιτευχθεί. Η Ήπειρος ήταν μία ισχυρή δύναμη, ένα κράτος, το οποίο οι περισσότεροι θα ήθελαν να έχουν ως σύμμαχο. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες του πρωταγωνιστή μας δεν είχαν καλυφθεί. Ο Πύρρος επιζητούσε διακαώς τη δημιουργία μιας ισχυρής αυτοκρατορίας, όπως είχε πράξει ο συγγενής του, Μέγας Αλέξανδρος, μερικές δεκαετίες πρωτύτερα.
Λίγα μόλις χρόνια μετά την κυριαρχία του στον ελλαδικό χώρο, ο ήρωάς μας θα εμπλακεί σε νέες περιπέτειες, αυτή τη φορά στην ιταλική χερσόνησο. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η Ήπειρος είχε μετατραπεί σε ένα βασίλειο ιδιαίτερα ελκυστικό για τη σύναψη συμμαχιών. Τη δύναμη που διέθετε το τελευταίο ήθελαν να αξιοποιήσουν και οι ελληνικές πόλεις της ιταλικής χερσονήσου. Αυτές έβλεπαν τη συνεχώς αυξανόμενη δύναμη της Ρώμης και μπορούσαν να αντιληφθούν ότι σύντομα αυτή θα στρεφόταν εναντίον τους. Όπως εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε, για την επιτυχή αντιμετώπιση της Ρώμης οι ελληνικές πόλεις θα έπρεπε να βρουν έναν ισχυρό σύμμαχο.
Πράγματι, η Ρώμη κήρυξε τον πόλεμο στους Ταραντίνους το 281 π.Χ. Οι τελευταίοι απευθύνθηκαν στον Πύρρο για βοήθεια. Άλλωστε, οι 2 πλευρές διατηρούσαν καλές σχέσεις από τα προηγούμενα έτη. Οι Ταραντίνοι υποσχέθηκαν στον Ηπειρώτη βασιλιά μία διόλου ευκαταφρόνητη στρατιωτική βοήθεια. Συγκεκριμένα, τον διαβεβαίωσαν ότι μπορούσαν να διαθέσουν 20.000 ιππείς, καθώς και πεζικό 350.000 στρατιωτών. Τέλος, προθυμοποιήθηκαν να χρηματοδοτήσουν τα έξοδα μετάβασης του στρατού της Ηπείρου από τον ελλαδικό χώρο στην ιταλική χερσόνησο.
Ο Πύρρος δεν μετέβη κατευθείαν στην απέναντι όχθη του Ιονίου Πελάγους. Θέλησε πρώτα να εκπαιδεύσει ένα αρκετά ισχυρό στράτευμα στην Ήπειρο, ώστε οι δυνάμεις του να μπορούσαν να αντιπαρατεθούν με επιτυχία των ρωμαϊκών λεγεώνων. Παράλληλα, έστειλε αντιπροσωπείες στον Αντίγονο Γονατά, τον Αντίοχο και τον Πτολεμαίο Κεραυνό, προκειμένου να τον ενισχύσουν ποικιλοτρόπως στο νέο του στρατιωτικό εγχείρημα. Στο κάλεσμα αυτό ανταποκρίθηκε μόνο ο Πτολεμαίος Κεραυνός, βασιλιάς της Μακεδονίας, με την παροχή στρατευμάτων. Τέλος, είχε στείλει στην Ιταλία μία μικρή στρατιωτική δύναμη 3.000 ανδρών στον Τάραντα, η οποία, αργότερα, θα ενσωματώνονταν με το κυρίως στράτευμα.
Το 280 π.Χ. ο Πύρρος είναι έτοιμος να διαβεί την Αδριατική. Μαζί του βρίσκεται ένα εκστρατευτικό σώμα 25.500 ανδρών. Μόλις αφίχθη στην ιταλική χερσόνησο, όπως ενδεχομένως μπορείτε να φανταστείτε, αντιλήφθηκε ότι η βοήθεια που του υποσχέθηκαν οι Ταραντίνοι δεν ήταν παρά λόγια του αέρα. Ο πρωταγωνιστής μας συνάντησε ανθρώπους απρόθυμους να πολεμήσουν και, φυσικά, ανέτοιμους για οποιαδήποτε πολεμική σύρραξη. Ο Πύρρος ανέλαβε να τους εκπαιδεύσει, προσφέροντας σε αυτούς ως εναλλακτική «λύση» την ποινή του θανάτου.
Στο αντίπαλο στρατόπεδο, οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να κινηθούν τάχιστα εναντίον του Ηπειρώτη βασιλιά, προκειμένου να μην έχει προετοιμαστεί πλήρως. Οι 2 στρατοί συναντήθηκαν για πρώτη φορά στην Ηράκλεια, το 280 π.Χ. Οι ρωμαϊκές λεγεώνες φαινόταν να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τα ελληνιστικά όπλα και τις τακτικές μάχης του Πύρρου. Ωστόσο, υπήρξε ένας καταλυτικός παράγοντας, ο οποίος έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του πρωταγωνιστή μας. Αυτός ήταν οι 50 ελέφαντες που είχε στη διάθεσή του. Οι Ρωμαίοι αντιμετώπιζαν για πρώτη φορά τα μεγαλόσωμα ζώα, με αποτέλεσμα να αιφνιδιαστούν και να χάσουν τη συνοχή, που διέθεταν οι γραμμές τους. Σύμφωνα με τον ιστορικό Διονύσιο, οι ρωμαϊκές απώλειες ανήλθαν στους 7.000 άνδρες, ενώ αυτές του Πύρρου σε 4.000 άνδρες, μεταξύ των οποίων επίλεκτοι στρατιώτες του και ανώτατα μέλη του στρατεύματος. Μετά την επικράτηση του Έλληνα βασιλιά, αρκετές πόλεις συντάχθηκαν μαζί του, αυξάνοντας κάπως τις στρατιωτικές δυνάμεις που μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Έπειτα από κάποιες ανεπιτυχείς διαπραγματευτικές συνομιλίες με τη Ρώμη, ο Πύρρος βάδισε εναντίον της ιταλικής πόλης, φτάνοντας 30 χιλιόμετρα μακριά. Όμως, δεν κατάφερε να προχωρήσει σε κάποια επιθετική ενέργεια εναντίον της κι ενόψει του επικείμενου χειμώνα αποσύρθηκε στον Τάραντα.
Την επόμενη χρονιά, όλα έδειχναν ότι μία αναμέτρηση μεταξύ Ρωμαίων και Πύρρου έμοιαζε αναπόφευκτη. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Asculum. Έπειτα από 2 μέρες αιματηρών συμπλοκών, τα στρατεύματα του Πύρρου κατάφεραν να επικρατήσουν για δεύτερη φορά. Ωστόσο, όπως στην προηγούμενη μάχη, έτσι και σε αυτήν οι απώλειες ήταν μεγάλες. Συγκεκριμένα, οι Ρωμαίοι έχασαν 6.000 στρατιώτες, ενώ οι απώλειες του αντίπαλου συνασπισμού ανήλθαν στις 3.000. Το γεγονός αυτό δημιούργησε τη φράση «Πύρρειος νίκη» και οδήγησε τον Ηπειρώτη βασιλιά να ισχυριστεί ότι: «εάν επικρατήσουμε ξανά με τον ίδιο τρόπο, θα είναι η καταστροφή μας». Έπειτα από τη δεύτερη ήττα σε ισάριθμες μάχες, ο Πύρρος ανέμενε από τους Ρωμαίους να συνθηκολογήσουν, κάτι το οποίο, όμως, δεν συνέβη. Ωστόσο, κατάφεραν να έλθουν σε ανακωχή, γεγονός που ανακούφισε τον Πύρρο, ο οποίος είχε αντιληφθεί τη δυναμική του ρωμαϊκού στρατού.
Την ώρα που οι άνωθεν διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη, έλαβε χώρα ο θάνατος του Αγαθοκλή, τυράννου των Συρακουσών και πεθερού για ένα χρονικό διάστημα του Πύρρου. Λίγο αργότερα, ο βασιλιάς της Ηπείρου δέχθηκε αντιπροσωπείες από τη Σικελία. Αυτές του πρότειναν να αναλάβει την ηγεσία της νήσου, εάν κατόρθωνε να εκδιώξει από την περιοχή τους Καρχηδονίους και τους τυράννους. Ο ήρωάς μας αποδέχθηκε τη νέα πρόκληση που παρουσιαζόταν μπροστά του και αποφάσισε να «κατηφορίσει» προς τη Σικελία.
Την περίοδο 278-276 π.Χ., λοιπόν, ο Πύρρος δρα κυρίως στην περιοχή της Σικελίας. Αρχικά, οι ελληνικές πόλεις τον υποδέχονται ως απελευθερωτή και σπεύδουν να ενισχύσουν τα στρατεύματά του. Η δυναμική αυτή απεικονίζεται και στα πεδία των μαχών, με τους Καρχηδονίους να επιζητούν, λόγω της αδυναμίας τους, την εύρεση λύσης μέσω της διαπραγματευτικής οδού και τον Πύρρο να αρνείται. Η αδυναμία του, όμως, να καταλάβει τις θέσεις-κλειδιά των Καρχηδονίων στο νησί, σε συνδυασμό με την αυταρχική συμπεριφορά του που δυσαρέστησε τις σικελικές πόλεις, ανέτρεψαν το προαναφερθέν κλίμα ευφορίας. Στα προβλήματα αυτά ήρθε να προστεθεί μία νέα εκστρατεία των Ρωμαίων εναντίον των ελληνικών πόλεων. Όλα αυτά οδήγησαν τον Πύρρο στην απόφαση να επιστρέψει στην Ιταλία.
Η επάνοδός του στην ιταλική χερσόνησο δεν συνοδεύτηκε από νίκες. Ειδικότερα, η μάχη του Beneventum, το 275 π.Χ., αποτέλεσε μία μάχη καθοριστικής σημασίας για την παρουσία του Ηπειρώτη βασιλιά στην περιοχή. Έχοντας στη διάθεσή του έναν πολυάριθμο στρατό, ο Πύρρος αποφάσισε να πραγματοποιήσει μία νυκτερινή επίθεση στο ρωμαϊκό στρατόπεδο, ώστε να αιφνιδιάσει τους αντιπάλους του. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν πέτυχε. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες οργανώθηκαν γρήγορα και συνέτριψαν τα στρατεύματα του Πύρρου. Οι απώλειες για τον πρωταγωνιστή μας κυμαίνονται από 23.000 έως 33.000 στρατιώτες.
Η άνωθεν ήττα δεν του επέτρεπε να συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην ιταλική χερσόνησο. Αποφάσισε να επιστρέψει στην Ήπειρο, ώστε να αναδιοργανώσει τις δυνάμεις του. Θεωρούσε ότι σύντομα θα επέστρεφε στην Ιταλία, κάτι που, όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο, δεν ίσχυε. Έτσι, έλαβε τέλος μία περίοδος που αναμφίβολα υπήρξε αρκετά περιπετειώδης για τον ήρωά μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Abbott, Jacob (1901), Makers of History: Pyrrhus, New York and London: Harper and Brothers Publishers
- Champion, Jeff (2009), Pyrrhus of Epirus, Barnsley: Pen & Sword Books Ltd
- Sekunda, Nicholas (2019), “The army of Pyrrhus of Epirus”, Men-at-Arms, vol. 528, Oxford: Osprey Publishing
