Της Αννίτας Ελισσαίου,
Η βιομηχανία των υφασμάτων έχει γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Ρουχισμός, υποδήματα, λευκά είδη, έπιπλα, καλύμματα και εσωτερικά οχημάτων, ιατρικός και προστατευτικός εξοπλισμός είναι μερικά, μόλις, παραδείγματα προϊόντων στα οποία τα υφάσματα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Όπως όλα δείχνουν, η ανάπτυξη αυτή πρόκειται να συνεχιστεί. Η κατανάλωση ρούχων και υποδημάτων υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί κατά 63%, μέχρι το 2030. Όσο, όμως, η βιομηχανία των υφασμάτων μεγεθύνεται και πλουτίζει τόσο μεγαλύτερος είναι και ο αντίκτυπός της στο περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.
Η διαδικασία παραγωγής αυτών των υλικών απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού και ενέργειας, ανά τεμάχιο, και, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, αφήνει το 4ο μεγαλύτερο «αποτύπωμα» στο περιβάλλον με την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, μετά τη βιομηχανία τροφίμων, τις κατοικίες και τις μεταφορές. Για κάθε πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κατανάλωση υφασμάτων απαιτεί 9 κυβικά μέτρα νερού, 400 τετραγωνικά μέτρα γης, και παράγει ένα αποτύπωμα άνθρακα, περίπου, 270 κιλών. Από το σύνολο των ρούχων που παράγονται, μόλις, το 1% ανακυκλώνεται διεθνώς. Η νέα τάση της fast fashion, η γρήγορη παραγωγή ρούχων, με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος, εντείνει το φαινόμενο.
Στα πλαίσια της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόληψη και αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αλλά και του νέου μοντέλου μιας «κυκλικής» ευρωπαϊκής οικονομίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε, πρόσφατα, έναν νέο κανονισμό για τη βιωσιμότητα των υφασμάτων. Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για Βιώσιμα και Κυκλικά Κλωστοϋφαντουργικά Προϊόντα (EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles) αποτελεί μια νέα προσέγγιση στην παραγωγή και κατανάλωση υφασμάτων και εφαρμόζει τις δεσμεύσεις που έχουν, ήδη, υιοθετηθεί, με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EU Green Deal), το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία (Circular Economy Action Plan) και τη νέα Βιομηχανική Στρατηγική (Industrial Strategy). Σκοπός της είναι μια βιομηχανία φιλική προς το περιβάλλον και ανταγωνιστική, στην οποία θα συμμετέχουν καινοτόμες εταιρίες, που επικεντρώνονται στην τεχνογνωσία, τη δημιουργικότητα και την ποιότητα, με γνώμονα, πάντα, το περιβάλλον. Ο νέος κανονισμός αφορά όλα τα στάδια της παραγωγής, από τον σχεδιασμό ως και την επιδιόρθωση και ανακύκλωση, με στόχο το τελικό προϊόν να είναι πιο ανθεκτικό και να διαρκεί περισσότερο.
Συγκεκριμένα, η νέα Στρατηγική θα θεσπίσει προϋποθέσεις στον σχεδιασμό υφασμάτων, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Κανονισμού για Σχεδιασμό Βιώσιμων Προϊόντων (Ecodesign for Sustainable Products Regulation). Η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα θα γίνουν βασικά χαρακτηριστικά των προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και θα δοθεί έμφαση στη δυνατότητα ανακύκλωσης ή/και επιδιόρθωσης του προϊόντος. Απαγορεύει, επίσης, την καταστροφή προϊόντων που δεν πωλήθηκαν, η οποία γίνεται, συνήθως, με την καύση των ρούχων, μολύνοντας περαιτέρω το περιβάλλον. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται και στους κατασκευαστές και τις εταιρίες, τόσο υψηλής ραπτικής όσο και της λιανικής αγοράς ρούχων.
Οι κατασκευαστές, σύμφωνα με την Στρατηγική, οφείλουν να εξασφαλίσουν την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα ανακύκλωσης, ή επαναχρησιμοποίησης, των προϊόντων τους. Προβλέπονται, επίσης, ποινές και για εταιρίες που δεν τηρούν τις προβλέψεις, ή κάνουν «greenwashing» — παραπλανητική στρατηγική μάρκετινγκ, που αποσκοπεί στην παρουσίαση προϊόντων ή πολιτικών των εταιριών ως φιλικά προς το περιβάλλον. Τέλος, οι νέοι κανονισμοί συμβάλλουν και στην προστασία του περιβάλλοντος από τα μικροπλαστικά, που ενδέχεται να απελευθερωθούν από την επεξεργασία ορισμένων υλικών, όπως του πολυεστέρα και του ακρυλικού. Τα νέα μέτρα στοχεύουν την πρόληψη και μείωσή τους στα στάδια παραγωγής.
Κεντρικός είναι και ο ρόλος των επιχειρήσεων και βιομηχανιών στην αποτελεσματικότητα της Στρατηγικής για τη βιώσιμη κλωστοϋφαντουργία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφέρει οικονομικά κίνητρα, όπως μείωση των φόρων για εταιρίες που θα επιλέξουν να αναπτύξουν περαιτέρω τους τομείς της επιδιόρθωσης και ανακύκλωσης. Δίνονται, επίσης, ευκαιρίες για επενδύσεις και η απαραίτητη τεχνογνωσία για την εφαρμογή των νέων κανονισμών, προωθώντας την έρευνα και την καινοτομία σε ένα νέο «πράσινο και ψηφιακό» περιβάλλον για τη βιομηχανία των υφασμάτων. Στη τεχνογνωσία συμπεριλαμβάνονται και η εκπαίδευση όλων των εργατών και ο εξοπλισμός τους με τις αναγκαίες ικανότητες και τα σωστά εργαλεία, σε μια προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών εργασίας. Σε ό,τι αφορά εμάς, τους καταναλωτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να παράσχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την επιστήμη πίσω από τη βιομηχανία των υφασμάτων, τα χαρακτηριστικά ενός βιώσιμου προϊόντος και το πώς μπορεί αυτό να επιδιορθωθεί, να ανακυκλωθεί, ή να επαναχρησιμοποιηθεί.
Το νέο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα θέσει τα θεμέλια για μια πιο «πράσινη» οικονομία στο χώρο της κλωστοϋφαντουργίας, αλλά και αλλού. Η ίδια Στρατηγική θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε προϊόντα τεχνολογίας, όπως κινητά τηλέφωνα, μειώνοντας και εκεί τα απορρίμματα που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Οι κανονισμοί της Επιτροπής μπορούν να δώσουν το έναυσμα και σε άλλες χώρες, εκτός Ε.Ε., για την υιοθέτηση παρόμοιων μέτρων, με σκοπό την αντιμετώπιση της ρύπανσης από τη fast fashion.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Questions and answers on the EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- “Fast fashion: European Union reveals fast fashion crackdown”, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- “EU proposes new rules to discourage disposable fast fashion”, AP News, διαθέσιμο εδώ
- “EU proposes new rules to tackle fast fashion”, DW, διαθέσιμο εδώ
