Της Ιωάννας Χριστακοπούλου,
Ένα πολύκροτο ζήτημα για την ελληνική οικονομία συνιστούν τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, χαρακτηρισμός που δεν αποδίδεται διόλου τυχαία, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι ο αριθμός των καταναλωτών που έλαβαν στεγαστικό δάνειο σε ελβετικό φράγκο κατά την περίοδο 2006-2009 ανέρχεται στους 70.000.
Τι ήταν, όμως, αυτό που οδήγησε τόσο μεγάλο αριθμό καταναλωτών σε αυτήν την απόφαση; Με μία πρώτη παρατήρηση, οι καταναλωτές φαίνεται να στηρίχθηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου στο γεγονός ότι η ισοτιμία του ευρώ έναντι του ελβετικού φράγκου φάνταζε ευνοϊκή για τη λήψη ενός στεγαστικού δανείου, καθότι το επιτόκιο αναφοράς Libor ήταν χαμηλότερο σε σύγκριση με το υψηλότερο Euribor. Επίσης, υπήρχαν προβλέψεις ότι η ισοτιμία θα παρέμενε σταθερή, επομένως, για τον μέσο δανειολήπτη, ο κίνδυνος της σύναψης της σύμβασης ενός τέτοιου δανείου κρίθηκε περιορισμένος. Πλην, όμως, αυτό που διέλαθε την προσοχή των δανειοληπτών, ήταν το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα δάνεια είναι μακροχρόνια, δηλαδή η σταδιακή τους αποπληρωμή κυμαίνεται (τουλάχιστον) από τα 10 και συνήθως παραπάνω από τα 20 έτη, με αποτέλεσμα τα δεδομένα να μεταβάλλονται αυξάνοντας με ανάλογο τρόπο και τους κινδύνους.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ήταν αδύνατον να προβλεφθεί ήταν η έλευση χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία έλαβε μεγάλες διαστάσεις, ιδίως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Η συνέχεια θα λέγαμε ότι είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους μας. Η οικονομική κρίση έπληξε συλλήβδην τα ευρωπαϊκά κράτη, με απότοκοτο ελβετικό νόμισμα μαζί με τον χρυσό να αποτελέσουν δίαυλο για τις ευρωπαϊκές καταθέσεις. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε σημαντική ανατίμησή του έναντι του ευρώ και είχε ως αποτέλεσμα η ισοτιμία ευρώ/ελβετικού φράγκου που ήταν το 2006 περίπου στο 1,60 να φτάσει κάτω από το 1,20. Η υποτίμηση του ευρώ είχε ως συνέπεια να αυξηθεί σε ποσοστά 57-65%(ανάλογα με το χρόνο σύναψης), όχι μόνο το υπόλοιπο των δανείων, αλλά και ο αριθμός των συναφών δόσεων.
Έκτοτε, ακολούθησαν μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες, μιας και οι δανειολήπτες προέβησαν στην άσκηση συλλογικών αγωγών. Το ζητούμενο ήταν να μεταβληθεί το νόμισμα σε ευρώ και μάλιστα με ισοτιμία εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο εκταμίευσης του δανείου, ενώ το επιτόκιο θα παρέμενε σε ευρώ ως είχε και όχι σε ελβετικό φράγκο. Η επιχειρηματολογία τους στηρίχθηκε κατά κόρον στο αίτημα να αναγνωρισθεί ο ανωτέρω ΓΟΣ ως καταχρηστικός στη βάση της έλλειψης διαφάνειας εκ μέρους των τραπεζών.
Από την πλευρά τους οι τράπεζες, όπως άλλωστε απορρέει και από το Άρθρο 8 του Ν. 2251/1994 περί προστασίας του καταναλωτή, διενήργησαν το πρέποντα κατά την καλή πίστη έλεγχο, ούτως ώστε να προστατευθούν τόσο οι ίδιες όσο και οι δανειολήπτες. Εξάλλου, ποια τράπεζα θα επιθυμούσε να βρεθεί εκτεθειμένη στον κίνδυνο μιας μελλοντικής αφερεγγυότητας; Γι’ αυτό, λοιπόν, και η ενημέρωση που προηγείται της σύναψης του δανείου πρέπει να είναι πλήρης και ειδική, ώστε να καταστεί αντιληπτή στον μέσο συμβαλλόμενο προκειμένου και αυτός από πλευρά του να μην έχει άγνοια κινδύνου (που στην περίπτωσή μας αφορά μια ενδεχόμενη διακύμανση της ισοτιμίας), ούτως ώστε να μην βρεθεί προ (δυσάρεστων) εκπλήξεων, όπως άλλωστε ορίζει και η Οδηγία 2014/17 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους δανειολήπτες σε ξένο νόμισμα.
Φτάνοντας έτσι στο σήμερα και αφού είχαν προηγηθεί πολλές δικαστικές διαμάχες, η πρόσφατη απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνηγόρησε υπέρ των τραπεζών, ερχόμενη κατ’ ουσίαν να «επισφραγίσει» την προειλημμένη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία εν ολίγοις έκρινε με σημαντική πλειοψηφία (42 υπέρ έναντι 11 κατά) ότι ο όρος των δανειακών συμβάσεων για αποπληρωμή σε ευρώ ή ελβετικό φράγκο με βάση την τρέχουσα ισοτιμία είναι δηλωτικός, και ως εκ τούτου δεν υπόκειται σε έλεγχο καταχρηστικότητας, καταρρίπτοντας έτσι το προαναφερθέν επιχείρημα των καταναλωτών. Άλλωστε, μια ανατροπή της ισοτιμίας θα σήμαινε αδικαιολόγητο πλουτισμό εκ μέρους τους, καθώς ευνοήθηκαν από το χαμηλό επιτόκιο εκείνης της περιόδου, πράγμα που θα σηματοδοτούσε νέα προβλήματα, καθώς θα υποχρεούνταν σε επιστροφή του ποσού κατά το Άρθρο 904 του Αστικού Κώδικα.
Επομένως, ενόψει των ανωτέρω, διαπιστώνεται ότι οι συμβάσεις δεν είναι ούτε παράνομες αλλά ούτε και ανήθικες. Συμπερασματικά, αυτό που θα μπορούσε να ειπωθεί είναι πως ο πυρήνας του όλου ζητήματος είναι το γεγονός ότι για κακή τύχη των δανειοληπτών, η οικονομική κρίση και οι δυσμενείς συνέπειές της διέψευσαν με ολέθριο τρόπο τις προσδοκίες τους για τη σύναψη ενός ιδιαίτερα ευνοϊκού γι’ αυτούς δανείου. Μια λύση που φαίνεται να κερδίζει έδαφος προκειμένου το ζήτημα να τελεσφορήσει, δοθέντος του ότι οι δανειολήπτες έχουν ήδη αποπληρώσει σημαντικό αριθμό δόσεων και η σύμβασή τους παραμένει ενεργή ως είχε, είναι η παράταση του χρόνου των δανείων, ανάλογα, βέβαια, με την εκάστοτε περίπτωση, προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη ευχέρεια στην εξόφληση αλλά και ελπίδα για επαναφορά της ισοτιμίας σε ευνοϊκότερα επίπεδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Γ. Δέλλιος, Α. Βαλτούδης, Συμβάσεις Δανείων σε ελβετικό φράγκο, κύρος ΓΟΣ και συναφή ζητήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα.
- Λαδάς Ν. Δημήτριος, Στεγαστικά δάνεια σε ελβετικό φράγκο: Μια πρακτική προσέγγιση, Εκδόσεις Τράπεζα της Ελλάδος.
-
Δάνεια σε ελβετικό φράγκο: Υπέρ των τραπεζών απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο εδώ.
