Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Η τέχνη του τατουάζ ή αλλιώς δερματοστιξία, αν και αποτελεί πρακτική αιώνων, είναι πλέον πιο διαδεδομένη από ποτέ. Τα τατουάζ χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για σκοπούς θρησκευτικούς, θεραπευτικούς ή πολιτισμικούς, ενώ αργότερα αποτέλεσαν ένα δημιουργικό μέσο αυτοέκφρασης και παγκόσμια τάση. Οι ερευνητές υπολογίζουν πως περίπου 4 στους 10 νεαρούς ενήλικες έχουν τουλάχιστον ένα τατουάζ, ενώ ποσοστό άνω του 50% αυτών έχουν δύο ή παραπάνω. Όσον αφορά την Ευρώπη, ο αριθμός των ατόμων, που έχουν επιλέξει να διακοσμήσουν το δέρμα τους με αυτόν τον τρόπο, είναι μεγαλύτερος των 50 εκατομμυρίων. Καθώς τα τατουάζ είναι πλέον τόσο διαδεδομένα, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να μελετούν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην υγεία.
Το τατουάζ είναι μια μορφή μόνιμης τροποποίησης του σώματος και δημιουργείται όταν μια ηλεκτρικά κινούμενη βελόνα εισάγει μελάνι στο χόριο, δηλαδή στη στοιβάδα του δέρματος, που βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα. Η διαδικασία γίνεται χωρίς αναισθησία, προκαλεί μικρή ποσότητα αιμορραγίας και ελαφρύ έως δυνητικά σημαντικό πόνο. Στο τατουάζ, όπως και σε κάθε ανοιχτή πληγή, υπάρχει η πιθανότητα μόλυνσης. Οι λοιμώξεις στο σημείο μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη παραμόρφωση, ουλές, σοβαρή ασθένεια ή ακόμη και θάνατο. Πραγματική απειλή για τη ζωή μπορεί να προκύψει ύστερα από μόλυνση με ανθεκτικούς μικροοργανισμούς, όπως ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus – MRSA).
Οι βελόνες και ο υπόλοιπος εξοπλισμός, που χρησιμοποιούνται κατά τη δερματοστιξία, συμβάλλουν στον κίνδυνο διασταυρούμενης μόλυνσης και ασθενειών. Αν ο εξοπλισμός δεν είναι καινούριος, είτε σωστά αποστειρωμένος είτε δεν ακολουθούνται οι κατάλληλες οδηγίες υγιεινής, ασθένειες όπως η ηπατίτιδα Β και C, ο HIV και ο τέτανος μπορεί να μεταδοθούν μέσω του αίματος. Μια ηπατίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε δια βίου ηπατική βλάβη, με επακόλουθο τον καρκίνο του ήπατος, και μεταδίδεται σχεδόν αποκλειστικά από άτομα που μοιράζονται βελόνες.
Αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο είναι ο ερεθισμός και η αλλεργική αντίδραση εξαιτίας των βαφών που χρησιμοποιούνται. Μερικές φορές, τα άτομα έχουν την αναληθή πεποίθηση ότι τα τατουάζ περιέχουν αβλαβές χρώμα ή μελάνι, ωστόσο στην πραγματικότητα το μελάνι είναι γεμάτο χημικές ουσίες, μέταλλα και αφύσικα συστατικά που μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα ή να προκαλέσουν μια αλλεργική αντίδραση. Οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με την αφαίρεση τμημάτων του τατουάζ που προκαλούν τον ερεθισμό. Οι κόκκινες, οι κίτρινες, οι μπλε και οι πράσινες βαφές είναι πιο πιθανό να φέρουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να προκύψει ακόμα και χρόνια αφού γίνει ένα τατουάζ. Άλλο δερματικό πρόβλημα αποτελεί μια περιοχή φλεγμονής, που ονομάζεται κοκκίωμα και μπορεί να σχηματιστεί γύρω από το μελάνι, ενώ η δερματοστιξία είναι πιθανό, επίσης, να οδηγήσει σε χηλοειδείς – ανυψωμένες περιοχές που προκαλούνται από υπερανάπτυξη ουλώδους ιστού.
Ένα ακόμη ερώτημα, που ερευνούν εδώ και χρόνια οι ερευνητές, αποτελεί το αν τα τατουάζ προκαλούν καρκίνο του δέρματος. Αν και δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ αυτών, υπάρχουν ορισμένα συστατικά στο μελάνι που χρησιμοποιείται, τα οποία μπορεί να συνδέονται με καρκίνο. Το μαύρο μελάνι είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, καθώς περιέχει υψηλά επίπεδα βενζο(α)πυρένιου, το οποίο κατατάσσεται ως καρκινογόνο από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer – IARC). Ειδικά η μόδα των “Blackout” τατουάζ έχει προκαλέσει σημαντική ανησυχία μεταξύ επαγγελματιών υγείας και ερευνητών. Η τάση αυτή μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, διότι απαιτεί την κάλυψη μεγάλων τμημάτων του σώματος με παχύ, βαρύ συμπαγές μελάνι. Όταν το σώμα «μαυρίζεται», τα άτομα μπορεί να μην παρατηρήσουν αλλαγές στη μελάγχρωση του δέρματος, ένα από τα πρώτα σημάδια καρκίνου του δέρματος. Για τον λόγο αυτό, τα τατουάζ δεν πρέπει να τοποθετούνται πάνω από προϋπάρχοντα σημάδια, σπίλους ή άλλους αποχρωματισμούς και ανωμαλίες του δέρματος. Επιπλέον, με την πάροδο του χρόνου, τείνουν να ξεθωριάζουν και να χάνουν τη μελάγχρωση τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία πολλών καρκινογόνων ενώσεων.
Αν και σπάνιο, έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου άτομα με τατουάζ έχουν αντιμετωπίσει επιπλοκές από τη διαδικασία μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Μερικές φορές οι μαγνήτες μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις γύρω από την περιοχή του τατουάζ, όπως ερυθρότητα, πρήξιμο και σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και εγκαύματα πρώτου ή δευτέρου βαθμού. Μια άλλη ανησυχία είναι η ακρίβεια των αποτελεσμάτων της μαγνητικής τομογραφίας σε ένα άτομο με τατουάζ. Δεδομένου ότι η απεικονιστική αυτή εξέταση παράγει εικόνες οργάνων και δομών του σώματος σε γκρι κλίμακα, τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να παραμορφωθούν ή να είναι δυσανάγνωστα όταν συνδυάζονται με το μελάνι ενός τατουάζ. Το αν θα επηρεαστεί ή όχι μια μαγνητική τομογραφία εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από το μέγεθος και τα συστατικά που βρίσκονται στο μελάνι του τατουάζ. Για παράδειγμα, το κόκκινο μελάνι είναι ιδιαίτερα γνωστό για τη δημιουργία προβλημάτων κατά την εξέταση αυτή, καθώς περιέχει σίδηρο, ένα εξαιρετικά μαγνητικό συστατικό.
Αν κάποιος ενδιαφέρεται για την απόκτηση τατουάζ, θα πρέπει να επιλέξει ένα ασφαλές και αξιόπιστο στούντιο με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, οι οποίοι θα πλένουν τα χέρια τους και θα αλλάζουν γάντια μεταξύ πελατών. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τηρούνται οι κατάλληλες προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας. Το στούντιο θα πρέπει να διαθέτει αυτόκλειστο, για την αποστείρωση όλου του μη αναλώσιμου εξοπλισμού, ενώ ό, τι δεν μπορεί να αποστειρωθεί με αυτό θα πρέπει να απολυμαίνεται με εμπορικό απολυμαντικό ή διάλυμα χλωρίνης μετά από κάθε χρήση. Οι βελόνες και τα υπόλοιπα «αιχμηρά» πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά και να ανοίγονται μπροστά στον πελάτη, πριν ξεκινήσει η διαδικασία, ενώ τα μελάνια που χρησιμοποιούνται πρέπει να τοποθετούνται σε κύπελλο μίας χρήσης και ύστερα να απορρίπτονται.
Η επούλωση ενός τατουάζ χρειάζεται μερικές εβδομάδες και συνοδεύεται από ξεφλούδισμα και κνησμό. Το άτομο δεν πρέπει να «υποκύψει» και να πειράξει το σημείο, καθώς κάτι τέτοιο θα αύξανε τον κίνδυνο μόλυνσης, θα μπορούσε να βλάψει το σχέδιο και να προκαλέσει ουλές. Πρέπει να ακολουθηθούν οι οδηγίες, που δόθηκαν από τον δημιουργό του τατουάζ και αν είναι απαραίτητο να αναζητηθεί ιατρική φροντίδα. Το δέρμα θα πρέπει να παραμένει καθαρό, ενυδατωμένο, να μην τρίβεται αλλά και να μη βυθίζεται σε νερό, κατά την περίοδο επούλωσης. Το φως του ήλιου θα πρέπει να αποφεύγεται αυστηρά, ενώ το αντηλιακό στην περιοχή θα πρέπει να εφαρμόζεται εφ’ όρου ζωής.
Ενώ τα τατουάζ μπορούν να είναι μια εξαιρετική μορφή προσωπικής έκφρασης και να αναζωογονήσουν ή να βελτιώσουν την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής κάποιου, είναι σημαντικό το άτομο να λάβει πρώτα υπόψη όλους τους κινδύνους για την υγεία και να κάνει την ανάλογη έρευνα. Επίσης, η αύξηση βάρους, όπως για παράδειγμα σε μια εγκυμοσύνη, μπορεί να παραμορφώσει την όψη ενός τατουάζ. Δεν πρέπει να πιεστεί κανείς για να πάρει μια τέτοια απόφαση, ούτε να βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών. Σε περίπτωση μόλυνσης ή ανησυχίας ότι το τατουάζ δεν θεραπεύεται σωστά, πρέπει το άτομο να επικοινωνήσει με τον γιατρό του. Εάν το αποτέλεσμα δεν είναι το αναμενόμενο, συστήνεται η ενημέρωση από δερματολόγο, σχετικά με τη χειρουργική επέμβαση με λέιζερ ή άλλες επιλογές αφαίρεσης τατουάζ, αν υπάρχει τέτοια πρόθεση.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η δερματοστιξία, πέρα από μόδα της εποχής, έχει βρει εφαρμογές σε διάφορα ιατρικά πεδία, μεταξύ των οποίων η Δερματολογία, η Οφθαλμολογία, η Πλαστική Χειρουργική, η Ακτινοθεραπεία και η Επεμβατική Ακτινολογία. Μια ακόμη χρήση αποτελεί η χορήγηση DNA εμβολίων αλλά και η δερματική σήμανση ατόμων, που ενδέχεται να βρεθούν χωρίς τις αισθήσεις τους και τη δυνατότητα επικοινωνίας, σε περιπτώσεις όπως μια αλλεργική αντίδραση, ένα υπογλυκαιμικό επεισόδιο ή μια επιληπτική κρίση. Οι εφαρμογές αυτές βρίσκονται ακόμα υπό μελέτη, διαπιστώνει όμως κανείς, πως η δερματοστιξία, πέρα από τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει για την υγεία, μπορεί χρησιμοποιηθεί και προς όφελός της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Think Before You Ink: Tattoo Health Risks, pennmedicine.org. Διαθέσιμο εδώ
- Body Art: What You Need to Know before Getting a Tattoo or Piercing, uhs.umich.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Tattoos: Understand risks and precautions, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- I. A. Rahimi, I. Eberhard & E. Kasten, TATTOOS, What Do People Really Know About the Medical Risks of Body Ink?, J Clin Aesthet Dermatol (2018). Διαθέσιμο εδώ
- Ε. Παπαμιχαήλ, Γ. Βασιλόπουλος, Σ. Στεφανίδου, Ι. Καλεμικεράκης, Βλάβες δέρματος και επιπλοκές από δερματοστιξία, exronika.com. Διαθέσιμο εδώ
- Can Getting a Tattoo Positively Affect Your Mental Health?, sochealth.co.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Α. P. Stevens, Tattoos: The good, the bad and the bumpy, sciencenewsforstudents.org. Διαθέσιμο εδώ
