Της Μαρίας Σαρρή,
Εδώ και δεκαετίες, οι πιο συντηρητικές κυβερνήσεις της Ευρώπης έχουν κερδίσει έδαφος σε νέες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ ταυτόχρονα έχουν εμπνεύσει ακροδεξιά κινήματα να εκδιώξουν τους αντιφρονούντες και να εδραιώσουν τον φόβο για την ανατροπή του δημοκρατικού μέλλοντος της Ένωσης. Χαρακτηριστικές χώρες, που εντάσσονται στους «ταραχοποιούς» αποτελούν η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβενία.
Αναλυτικότερα, στην Ουγγαρία, ο Viktor Orbán εδραίωσε την εξουσία του στα μέσα ενημέρωσης και τη δικαιοσύνη. Στην Πολωνία, το συντηρητικό κόμμα εισήγαγε αλλαγές στο δικαστικό σύστημα της χώρας, προκαλώντας συναγερμό στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., τα οποία είναι υπεύθυνα για την απονομή της δικαιοσύνης. Από την άλλη πλευρά στη Σλοβενία, ο Πρωθυπουργός, Janez Janša, άσκησε πίεση στο χρηματοδοτούμενο από το δημόσιο πρακτορείο ειδήσεων της χώρας και υπονόμευσε τη διαδικασία διορισμού εισαγγελέων στη σχετικά νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Όμως, το 2022 μπορεί να αποτελέσει μια πρωτοφανή αλλαγή πορείας για αυτές τις χώρες, εφόσον αυτές το αποφασίσουν. Η δύναμη έγκειται στη λαϊκή πρωτοβουλία, κάτι το οποίο η Ευρώπη προσπαθεί εδώ και χρόνια να προωθήσει.
Η Ουγγαρία θα διεξάγει βουλευτικές εκλογές την άνοιξη και, για πρώτη φορά, η αντιπολίτευση κατά του Orbán έχει ενώσει τα χέρια σε μια προσπάθεια να θέσει μια πραγματική πρόκληση στην εξουσία του. Ενώ η συμμαχία αντιμετωπίζει εσωτερικές διαιρέσεις και άνισους όρους ανταγωνισμού, οι αντίπαλοι του Πρωθυπουργού ελπίζουν να αξιοποιήσουν τις ανησυχίες για τη διαφθορά υψηλού επιπέδου και τις οικονομικές προκλήσεις για να προσεγγίσουν αναποφάσιστους ψηφοφόρους και ίσως να καταφέρουν να τους μεταπείσουν.
Μια ενδεχόμενη νίκη της αντιπολίτευσης θα άλλαζε όχι μόνο τη ρητορική και τις πολιτικές στη Βουδαπέστη, αλλά και τη δυναμική στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η Ουγγαρία επαναστατεί πολύ συχνά. Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις για την περιοχή θα ήταν σημαντικές. Ο Orbán έχει δημιουργήσει δεσμούς με το Πεκίνο και τη Μόσχα, ενώ μια νέα κυβέρνηση πιθανότατα θα αναστρέψει αυτήν την πορεία και θα ευθυγραμμιστεί πιο στενά με την Ε.Ε., τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ. Μια νίκη του, από την άλλη πλευρά, θα παγιώσει τη δύναμη του βετεράνου ηγέτη και θα του επιτρέψει να συνεχίσει να χτίζει μια συμμαχία ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων σε ολόκληρη την ήπειρο.
Οι εκλογές της Ουγγαρίας το 2022 θα παρακολουθούνται στενά σε ολόκληρη την Ένωση, μιας και το διακύβευμα είναι υψηλό για το κυβερνών κόμμα Fidesz. Για τους υποστηρικτές του, ο Viktor Orbán είναι ένας πατριώτης ο οποίος θέλει να υπερασπιστεί τα εθνικά συμφέροντα της Ουγγαρίας. Για τους επικριτές του, είναι ένας απρόβλεπτος αυταρχικός πολιτικός. Οι επικείμενες εκλογές θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αποθέωσή του ή στο τέλος του. Μάλιστα, η Katalin Novák, υπό την κυβέρνηση Orban, είναι προτεινόμενη για τη θέση του Προέδρου, πράγμα που καθιστά τον ίδιο υποστηρικτή της οικογένειας αλλά και καινοτόμο ηγέτη στα μάτια του λαού.
Στον αντίποδα, ο συντηρητικός Péter Márki–Zay αποτελεί τον αντίπαλο του Orbán στις εκλογές. Αλλά ως δήμαρχος, αντιμετωπίζει μια δύσκολη μάχη, καθώς το κυβερνών κόμμα κινητοποιεί τη δύναμη των πόρων του, μέχρι και σε εκστρατείες διαφημιστικών πινακίδων στα κρατικά μέσα ενημέρωσης εναντίον του ίδιου, αλλά και εναντίον κάθε συμμαχίας κατά της κυβέρνησης.
Στην Πολωνία, το 2022 θα μπορούσε να επιφέρει έντονο ανταγωνισμό μεταξύ του συντηρητικού κόμματος και των αντιπάλων του, ιδίως του Donald Tusk. Με τις εντάσεις να αποκτούν όλο και μεγαλύτερο βάθος μεταξύ της Βαρσοβίας και των Βρυξελλών, τα αντίπαλα στρατόπεδα πιθανότατα θα συγκρουστούν τόσο για το κράτος δικαίου στο εσωτερικό όσο και για την εσωτερική πολιτική έναντι της Ε.Ε. Το συντηρητικό κόμμα θα έρθει αντιμέτωπο τόσο με εσωτερική όσο και με εξωτερική πίεση πριν από τις εκλογές που αναμένονται το 2023, εάν δεν καταρρεύσει νωρίτερα.
Η μάχη υφίσταται ανάμεσα στον Jarosław Kaczyński και στον Donald Tusk. Ο 72χρονος ηγέτης του συντηρητικού κόμματος είναι το πιο ισχυρό πρόσωπο στην Πολωνία. Στα παρασκήνια, ο Kaczynski αναμένεται να συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων στη Βαρσοβία, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου αντιμετώπισης των ανησυχιών από τις Βρυξέλλες σχετικά με την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος.
Αντίθετα, ο πρώην Πρωθυπουργός και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Tusk, επέστρεψε στην ηγεσία του κόμματος της αντιπολίτευσης, Civic Platform. Με την αντιπολίτευση της Πολωνίας σε διαρκή διχασμό, οι προσπάθειές του αποτελούν πρόκληση για το κυβερνών κόμμα. Ο Tusk θα προσπαθήσει να πείσει τους Πολωνούς, οι οποίοι υποστηρίζουν κατά πλειοψηφία την ένταξη στην Ε.Ε., πως η παρούσα κυβέρνηση θέτει τα όνειρά τους σε κίνδυνο.
Τέλος, στη Σλοβενία, ο Janša θα δοκιμαστεί σε εκλογές που αναμένονται για το πρώτο εξάμηνο του 2022. Το Σλοβενικό Δημοκρατικό Κόμμα του βασίζεται ήδη στους εταίρους του συνασπισμού για να τον διατηρήσουν στην εξουσία. Την ίδια στιγμή, ο χειρισμός της πανδημίας από την κυβέρνηση αλλά και επαναλαμβανόμενα σκάνδαλα έχει εγείρει ερωτήματα για το πολιτικό μέλλον του Πρωθυπουργού.
Ενώ οι ανησυχίες της Ευρώπης για το κράτος δικαίου συχνά περιστρέφονται γύρω από την Ουγγαρία και την Πολωνία, η ρητορική και οι πολιτικές του Janez Janša στο Twitter έχουν επίσης προκαλέσει αντιδράσεις και ανησυχία στα ευρωπαϊκά κράτη. Ο Janša αποτελεί έναν από τους στενότερους συμμάχους του Orbán, έχοντας αποκτήσει τη φήμη για τα ανάρμοστα tweets. Φαίνεται να υπάρχει διαφωνία ανάμεσα στους επικριτές οι οποίοι υποστηρίζουν ότι υπάρχουν ανησυχίες για τις κινήσεις της κυβέρνησης της Σλοβενίας, ιδίως τις επιθέσεις της στα μέσα ενημέρωσης, όμως από την άλλη πλευρά αποδέχονται πως οι δημοκρατικοί θεσμοί της χώρας παραμένουν άθικτοι.
Η Tanja Fajon, από την άλλη πλευρά, η οποία ήταν πρώην δημοσιογράφος και ανταποκριτής της Ε.Ε., ηγείται των Σοσιαλδημοκρατών της αντιπολίτευσης της Σλοβενίας. Αυτή τη στιγμή είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου έχει εργαστεί σε θέματα όπως οι σχέσεις με τα Δυτικά Βαλκάνια. Η μάχη που έχει να δώσει, όμως, με την παρούσα κυβέρνηση είναι όχι μόνο άνιση αλλά και μακροπρόθεσμη.
Αυτό που θα πρέπει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο είναι ότι μέσω της ένταξης ενός κράτους στην Ε.Ε., γίνεται άμεσα εφικτή η ευθυγράμμιση με το δημοκρατικό ιδεώδες. Συνεπώς, κάθε χώρα είναι υποχρεωμένη να διενεργεί εκλογές και να σέβεται τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών της.
Είναι, λοιπόν, θέμα χρόνου να δούμε πώς οι πολίτες των χωρών αυτών αντιμετωπίζουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Σαφώς, παράγοντες όπως η παραπληροφόρηση αλλά και η ιδιοποίηση των μέσων ενημέρωσης στέκονται εμπόδιο στη δημοκρατική εκλογή κυβερνήσεων. Όμως, μια Ευρώπη, η οποία θέλει να διακηρύσσει την ανεξαρτησία των θεσμών και την υπεράσπιση της Δημοκρατίας, θα πρέπει να μεριμνήσει για την προστασία τέτοιων εγχειρημάτων σε όλα τα κράτη- μέλη της, εφόσον η βοήθεια γίνεται αποδεκτή από τους ίδιους τους πολίτες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Next year will be critical for the rule of law, POLITICO, διαθέσιμο εδώ
- A commited Christian, first woman to become president of Hungary, Evangelical Focus, διαθέσιμο εδώ
- What happened to Poland?, New York Times, διαθέσιμο εδώ
