24.8 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΡαντάρ Αναπτυσσόμενων ΧωρώνΛευκορωσία: H τελευταία «δικτατορία» της Ευρώπης;

Λευκορωσία: H τελευταία «δικτατορία» της Ευρώπης;


Της Έλενας Μουνδούρη,

Η Λευκορωσία (επίσημα Δημοκρατία της Λευκορωσίας), με πρωτεύουσα το Μινσκ, αποτελεί χώρα της Ανατολικής Ευρώπης και συνορεύει στα δυτικά με την Πολωνία, βορειοδυτικά με τη Λιθουανία, στον βορρά με τη Λετονία, ανατολικά με τη Ρωσία και νότια με την Ουκρανία. Ενδιαφέρον γεωγραφικό fun fact συνιστά το ότι θεωρείται το μεγαλύτερο περίκλειστο κράτος της ηπείρου.

Η γεωγραφική θέση της Λευκορωσίας. Πηγή: Encyclopedia Britannica.

Ο πληθυσμός της χώρας, σύμφωνα με στοιχεία του 2016, ανέρχεται περίπου στα 9,5 εκατομμύρια κατοίκους. Ομιλούμενες και επίσημες γλώσσες της χώρας αποτελούν τα ρωσικά και τα λευκορωσικά. Συγκεκριμένα, η δεύτερη, αν και δεν χρησιμοποιείται τόσο ευρέως όσο τα ρωσικά, πρόκειται για τη μητρική γλώσσα του 53,2% του πληθυσμού, ενώ η ρωσική αποτελεί τη μητρική μόλις του 41,5%. Σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία του Προέδρου Λουκασένκο το 2014, ο ίδιος ενθαρρύνει τον λαό στη συχνότερη χρήση των λευκορωσικών, με απώτερο σκοπό την αναβίωση της λευκορωσικής ταυτότητας. Ωστόσο, επιπλέον μειονότητες συναντώνται στη χώρα με ομιλούμενες γλώσσες τα πολωνικά, ουκρανικά και γίντις.

Η εθνολογική σύνθεση της Λευκορωσίας. Πηγή: Encyclopedia Britannica.

Όσον αφορά τη θρησκεία, στο Σύνταγμα της χώρας προβλέπεται θρησκευτική ελευθερία των κατοίκων, ενώ δεν έχει οριστεί κάποια θρησκεία ως επίσημη. Ωστόσο, σημειώνεται ότι θρησκευτικές οργανώσεις που θεωρούνται επιβλαβείς για την κοινωνική τάξη, ή ακόμα και για την ίδια την κυβέρνηση, είναι δυνατόν να απαγορευθούν. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, ωστόσο, ασπάζονται την Ανατολική Ορθοδοξία, ενώ ο Ρωμαϊκός Καθολικισμός έρχεται δεύτερος και εξασκείται περισσότερο στις δυτικές περιφέρειες της χώρας. Τέλος, σε μικρότερο ποσοστό συνυπάρχουν τα δόγματα του Προτεσταντισμού, του Ελληνικού Καθολικισμού, του Ιουδαϊσμού, του Ισλάμ και του Νεοπαγανισμού.

Ως πολίτευμα, στη Λευκορωσία έχει οριστεί η Προεδρική Δημοκρατία, ωστόσο η διακυβέρνηση του Λουκασένκο δέχεται αρκετές κριτικές. Συγκεκριμένα, κατά τα έτη 2013-14, χαρακτηρίστηκε ως η χειρότερη δημοκρατία της Γηραιάς Ηπείρου, διότι αποτελεί τη χώρα με τη χαμηλότερη ελευθερία τύπου σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ χαρακτηριστικό είναι πως η θανατική ποινή υφίσταται ακόμη. Γι’ αυτούς τους λόγους, έχει μάλιστα χαρακτηριστεί και ως η τελευταία «δικτατορία» της Ευρώπης.

Φωτογραφία του Ang Bob στην ιστοσελίδα Unsplash

Αναμοχλεύοντας την ιστορική πορεία της χώρας, μέχρι τον 20ό αιώνα, κατά καιρούς βρέθηκε στα χέρια πολλών και διαφόρων κατακτητών, μεταξύ των οποίων η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ρωσική Αυτοκρατορία. Η τελευταία, μάλιστα, μέσα από μια σειρά γεγονότων, έχει διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην ιστορία της Λευκορωσίας. Το κράτος της άρχισε να σχηματίζεται σποραδικά κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και του Ρωσικού Εμφυλίου. Στον απόηχο της Ρωσικής επανάστασης, το 1917, διάφορα κράτη εγέρθηκαν αγωνιζόμενα για νομιμοποίηση, καταλήγοντας εν τέλει στη δημιουργία και ανάπτυξη της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Λευκορωσίας (Σ.Σ.Δ.Λ.), που αποτέλεσε βασικό «συστατικό» της Σοβιετικής Ένωσης το 1922.

Μετά τον πόλεμο μεταξύ Πολωνίας-Σοβιετικής Ένωσης, η Λευκορωσία έχασε σχεδόν τη μισή εδαφική της επικράτεια έναντι της Πολωνίας. Μεγάλο μέρος των συνόρων της Λευκορωσίας έλαβε την τωρινή του μορφή το 1939, όταν εδάφη της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας επανεντάχθηκαν σε αυτή μετά τη Σοβιετική εισβολή στην Πολωνία και οριστικοποιήθηκαν μετά το πέρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στρατιωτικές επιχειρήσεις ταρακούνησαν συθέμελα τη Λευκορωσία, με αποτέλεσμα να χάσει κατά προσέγγιση το ένα τέταρτο του πληθυσμού της και το ήμισυ των οικονομικών της πόρων. Η χώρα άρχισε να αναπτύσσεται ξανά κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Το 1945, η Σ.Σ.Δ.Λ. έγινε ιδρυτικό μέλος των Ηνωμένων Εθνών, από κοινού με τη Σοβιετική Ένωση.

Ενώ η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν υπό διάλυση, η Λευκορωσία κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 25 Αυγούστου 1991. Υιοθετώντας ένα νέο Σύνταγμα το 1994, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο εκλέχθηκε ως πρώτος Πρόεδρος της χώρας, στις πρώτες και μοναδικές ελεύθερες εκλογές μετά την ανεξαρτησία της, υπηρετώντας τη μάλιστα μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση του Λουκασένκο είναι απολυταρχική με ισχνή καταγραφή στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεδομένου ότι τα τελευταία καταπατούνται κατά κόρον. Πρόκειται για τη μοναδική χώρα στην Ευρώπη, που επισήμως εφαρμόζει ακόμα τη θανατική ποινή, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Ο Λουκασένκο έχει διατηρήσει πολυάριθμες πολιτικές των σοβιετικών ημερών, όπως το γεγονός ότι μεγάλοι τομείς της οικονομίας υπεισέρχονται στην κυριαρχία του κράτους, ενώ παλαιότερα είχε αποκόψει τη χώρα από τη Δύση.

Πηγή εικόνας: Encyclopedia Britannica

Το 2000, Ρωσία και Λευκορωσία υπογράφουν συνθήκη διευρυμένης συνεργασίας, σχηματίζοντας το Κράτος της Ένωσης, ένωση πολιτικής και οικονομικής φύσεως (κοινό νόμισμα). Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 2009, η Λευκορωσία συμμετέχει στην Ανατολική Εταιρική Σχέση, μια συμφωνία σύνδεσης που έχει υπογράψει η Ε.Ε. με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και χώρες του Καυκάσου, προωθώντας και σφυρηλατώντας τους δεσμούς μεταξύ τους. Ωστόσο, η στάση της χώρας ως προς ορισμένες αξίες (δικαίωμα στη ζωή) και τα ανθρώπινα δικαιώματα εν γένει ήταν αμφιλεγόμενη, δημιουργώντας (ευλόγως) προβληματισμούς στα λοιπά κράτη-μέλη.

Όσον αφορά την οικονομία, η Λευκορωσία μπορεί να χαρακτηριστεί ως κράτος πρόνοιας. Πρόκειται για μια μεικτή οικονομία. Ως πρώην σοβιετικό κράτος, αντιστέκεται σε προσπάθειες ιδιωτικοποίησης της οικονομίας, ενώ ο ρόλος του κράτους σε αυτή είναι καταλυτικός. Η συγκεντρωτική της οικονομία στοχεύει σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απασχόληση μεταξύ των κατοίκων της, με τον κρατικό τομέα να κατέχει πάντα τα ηνία της οικονομίας. Στο ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π. της χώρας, παρατηρούνται σχετικές αστάθειες, ενώ μπορούμε να δούμε ότι από το 2010 μέχρι το 2020, ο ρυθμός αύξησης του κυμαίνεται μεταξύ του 7,8% και του -3,83%. Το 2020, άγγιξε το -0,9%, ενώ περαιτέρω ύφεση προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων και των επιπτώσεων που επέβαλε στη γενικότερη οικονομία η πανδημία του COVID-19. Κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού της νέας χιλιετίας, το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. της χώρας σημείωσε ραγδαία αύξηση, με αποτέλεσμα σήμερα να αγγίζει τα 6.411 δολάρια Η.Π.Α.

Το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. της Λευκορωσίας. Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα.

Το υγειονομικό σύστημα της χώρας μπορεί να χαρακτηριστεί αποδοτικό, με σχετικά χαμηλό ποσοστό παιδικής θνησιμότητας, το οποίο αγγίζει το 2,9%, χαμηλό σε σύγκριση με το αντίστοιχο της γειτονικής Ρωσίας, που αγγίζει το 6,6%. Επιπλέον, ο αριθμός των γιατρών που αντιστοιχούν ανά κάτοικο, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικός, καθώς 40,7 γιατροί αντιστοιχούν ανά 10.000 κατοίκους. Η σημασία του αριθμού αυτού γίνεται αντιληπτή αν το συγκρίνουμε με τη Σουηδία, μια από τις πιο αναπτυγμένες χώρες στον κόσμο, στην οποία η αντιστοιχία αυτή είναι 41,9 γιατροί ανά 10.000 κατοίκους. Τα τελευταία πέντε έτη, οι κρατικές δαπάνες για το υγειονομικό σύστημα κυμαίνονται μεταξύ 5,5 και 6 τοις εκατό, ένα ποσοστό ενθαρρυντικό για τα παγκόσμια δεδομένα. Η χώρα φαίνεται να είναι αφοσιωμένη τόσο στην εύρυθμη λειτουργία του υγειονομικού συστήματος όσο και στην πρόσβαση σε αυτό, με κρατικές παροχές. Ωστόσο, συζήτηση για τη βελτίωση του συστήματος υγείας υφίσταται στην ατζέντα της χώρας, καθώς πολλές δυσκολίες και εμπόδια παρουσιάζονται ακόμα, σε σχέση με την αποτελεσματικότητα του τομέα.

Οι κρατικές δαπάνες για την Υγεία ως ποσοστό του Α.Ε.Π. της Λευκορωσίας. Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

Η εκπαίδευση παρέχεται σε όλα τα επίπεδα δωρεάν, εκτός από την ανώτατη εκπαίδευση. Σε γενικές γραμμές, η χώρα βρίσκεται σε πολύ υψηλές θέσεις, μεταξύ εκείνων με πολύ υψηλό δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης (Human Development Index). Το ποσοστό αλφαβητισμού στη χώρα είναι εδώ και αρκετά χρόνια μεταξύ των κορυφαίων στον κόσμο — το 98% του πληθυσμού έχει γενική, δευτεροβάθμια ή κάποια επαγγελματική εκπαίδευση. Σταθερά, το κράτος δαπανά, την τελευταία δεκαετία, για την εκπαίδευση περίπου το 5% του συνολικού Α.Ε.Π. της χώρας. Ενθαρρυντικό είναι επιπλέον το τοπίο στην εκπαίδευση για παιδιά με ειδικές ανάγκες, καθώς στο σύστημα δεν παρέχει μόνο εκπαίδευση, αλλά και συνοδεία και βοήθεια για την αποκατάσταση και την ειδική μεταχείριση αυτών των παιδιών.

Οι δαπάνες για την Εκπαίδευση ως ποσοστό του Α.Ε.Π. της Λευκορωσίας. Βλέπουμε ότι υπάρχει μία σημαντική έλλειψη στοιχείων, πράγμα το οποίο δημιουργεί αμφιβολίες σχετικά με τα κονδύλια που αφορούν την Εκπαίδευση. Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

Συμπερασματικά, η Λευκορωσία, ούσα μια χώρα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, φέρει ακόμα και σήμερα πολλά χαρακτηριστικά και επιρροές από αυτήν, τόσο στην πολιτική όσο και στην οικονομία της. Το τοπίο είναι αρκετά θολό όσον αφορά την πολιτική κατάσταση της χώρας, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται έτσι και η οικονομία της. Ωστόσο, δεδομένης της προσπάθειας που καταβάλλεται σε δύο βασικούς τομείς —αυτούς της υγείας και της εκπαίδευσης— θα μπορούσαμε να πούμε πως η κατάσταση είναι ενθαρρυντική. Βέβαια, καθότι από πολλούς χαρακτηρίζεται ως μια σύγχρονη δικτατορία, ειδικά σε θέματα που αφορούν την ελευθερία τύπου, εύλογο θα ήταν να αναρωτηθούμε κατά πόσο αυτά που γνωρίζουμε εν προκειμένω είναι αληθή ή όχι.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • Encyclopedia Britannica, History, People, Economy of Belarus, Retrieved from here
  • Amnesty International, Death Sentences and Executions, Retrieved from here
  • National Statistical Committee of the Republic of Belarus, Data, Retrieved from here
  • Global Voices, The strange death of Russia’s closest alliance, Retrieved from here
  • Pub Med, Belarus Health System Review, Retrieved from here

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Ελένη Μουνδούρη
Ελένη Μουνδούρη
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000. Σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, ενώ παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα στο Deree – The American College of Greece για τη λήψη Minor πτυχίου στο Human Resources Management. Γνωρίζει τρεις ξένες γλώσσες, ενώ ιδιαίτερη αγάπη θρέφει για τα ταξίδια. Στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με τον γυμναστική, τον εθελοντισμό και την ανάγνωση βιβλίων.