Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Είναι βέβαιο ότι οι καταστάσεις που βιώνουμε στις μέρες μας έχουν κάνει πολλούς από εμάς να αναρωτιόμαστε πώς θα σχολιάζονται αυτά τα γεγονότα στο μέλλον. Η συνθήκη της πανδημίας και η όξυνση των πνευμάτων που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα από άτομα που ασπάζονται ακραίες ιδεολογίες, έχουν δημιουργήσει εύλογα ανησυχίες στους περισσότερους πολίτες. Τι θα γινόταν, άραγε, αν πολλά χρόνια μετά κάποιος έβρισκε τυχαία ένα χειρόγραφο που αναφερόταν στις περιπέτειες ενός ανθρώπου σαν κι εμάς, σε αυτές τις ταραγμένες εποχές;
Μια λογοτεχνική απάντηση σε αυτό το ερώτημα έρχεται να δώσει το πρώτο μυθιστόρημα του Μηνά Στραβοπόδη, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός. Το βιβλίο τιτλοφορείται «Ο επαναστάτης της αβύσσου» και παίρνει τον αναγνώστη μαζί του σε μία αφήγηση που μας είναι πολύ κοντινή, αλλά και πολύ ξένη. Πριν, όμως, πούμε περισσότερα για την υπόθεση και τις αρετές του βιβλίου, ας γνωρίσουμε καλύτερα τον πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα. Ο Μηνάς Στραβοπόδης είναι απόφοιτος του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και έχει ολοκληρώσει μεταπτυχιακές Σπουδές Πολέμου στο King’s College London. Εργάζεται ως διεθνολόγος και πολιτικός αναλυτής, ενώ έχει πραγματοποιήσει και πρακτική στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το βιβλίο ξεκινά στο μέλλον, όπου βρίσκουμε τον πρωταγωνιστή της αφήγησης. Ο πρόλογος μάς μεταφέρει τη συγκινησιακή φόρτιση του συγγραφέα ή τουλάχιστον του ανθρώπου που θέλει με όλη του τη δύναμη να πει μια ιστορία. Ο ήρωας του βιβλίου, του οποίου το όνομα δε θα μάθουμε ποτέ, διανύει τις τελευταίες του στιγμές και καταβάλλει όλο το κουράγιο που του έχει απομείνει, για να γράψει τα βιώματά του από τους σκοτεινούς καιρούς της σημερινής εποχής. Το χειρόγραφο φτάνει τυχαία στα χέρια του αφηγητή, ο οποίος παίρνει τη σκυτάλη, για να μην αφήσει την ιστορία του ανώνυμου ήρωα να χαθεί μαζί με αυτόν.
Η τριχοτόμηση της αφήγησης σε κεφάλαια είναι βέβαιο ότι κάτι θα θυμίσει στον έμπειρο αναγνώστη – πρόκειται για μια διακειμενική αναφορά στον Δάντη και τη «Θεία Κωμωδία» του. Το πρώτο μέρος – σε αντιστοιχία με την «Κόλαση» του Δάντη- αποτελεί την Προσωπική Κόλαση του πρωταγωνιστή, ο οποίος βρίσκεται στις Βρυξέλλες τον καιρό του πρώτου γενικού lockdown και προσπαθεί να προσαρμοστεί, τόσο στην ξένη χώρα όσο και στις πρωτόγνωρες συνθήκες. Εύλογα ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί αν αυτό καθιστά τον Επαναστάτη μας ένα alter ego του συγγραφέα, ο οποίος έχει δηλώσει ότι βίωσε τέτοιες καταστάσεις, όταν για λόγους εργασίας μετοίκησε στις Βρυξέλλες εν μέσω της πανδημίας. Οι ειδήσεις για την πορεία της πανδημίας, η απομόνωση και οι ολοένα αυξανόμενες κοινωνικές εντάσεις αποτελούν μια κόλαση για τον ήρωα της ιστορίας μας. Σε αυτό το κεφάλαιο, συναντάμε για πρώτη φορά και τον χαρακτήρα του γέροντα, ο οποίος συνομιλεί με τον κεντρικό πρωταγωνιστή, λαμβάνοντας έναν ρόλο «φωνής της συνείδησης».
Αφού έχουμε γίνει κοινωνοί των σκέψεων του πρωταγωνιστή, ο οποίος έχει αναπτύξει ήδη την ιδεολογία της δικής του Επανάστασης, η οποία καλείται «Ιδέα» σε όλο το κείμενο και αφορά αφενός την προσωπική ευτυχία και αφετέρου την κοινωνική δικαιοσύνη, μεταφερόμαστε στο ζοφερό δεύτερο κεφάλαιο, που αποκαλείται «Καθαρτήριο», συνεχίζοντας με συνέπεια την αναφορά στον Δάντη. Ο πρωταγωνιστής, διαλαλώντας την Ιδέα του, θεωρείται τρελός από τους εκπροσώπους της κοινωνίας του – άλλωστε, αυτό μας έχει ήδη προοικονομήσει ο συγγραφέας, όταν από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου γνωρίζουμε μια νεαρή κοπέλα που θεωρείται παράφρων, επειδή φωνάζει τις ιδέες της στον δρόμο. Ο ήρωάς μας βρίσκεται, χωρίς καλά καλά να καταλάβει πώς, σε ένα ψυχιατρείο στις Βρυξέλλες, με μόνη συντροφιά τις σκέψεις του και τον γέροντα που ήδη γνωρίζουμε, ενώ η Ευρώπη έξω γίνεται ολοένα και πιο εχθρική, με τη βία και τις ακραίες ιδεολογίες να βρίσκονται σε έξαρση άνευ προηγουμένου.
Ο πρωταγωνιστής μας επιβιώνει από το Καθαρτήριο, στο οποίο έχει καταδικαστεί, όχι, όμως, για να βρει την ευτυχία ή έστω την ηρεμία του. Κατά παρέκκλιση προς τον Δάντη – ή, όπως φαίνεται καλύτερα στο ίδιο το βιβλίο, όχι και τόσο, το τρίτο κεφάλαιο τιτλοφορείται «Κοινωνική Κόλαση», και πράγματι περί τέτοιας κατάστασης πρόκειται. Είναι πλέον 2021 στο σύμπαν του βιβλίου, τα πνεύματα έχουν οξυνθεί όσο ποτέ άλλοτε και όλος ο κόσμος συνταράσσεται από ομάδες της μίας ή της άλλης ιδεολογίας που δε διστάζουν να ασκήσουν ακόμη και ένοπλη βία, για να επιβάλλουν τις πεποιθήσεις τους. Ο πρωταγωνιστής, μέσα από αλλεπάλληλες ανατροπές, βρίσκεται να επιβιώνει από μια επίθεση Τζιχαντιστών και κατόπιν να διασώζεται από μια ομάδα ακροδεξιών, με την οποία δε μπορεί παρά να προσποιηθεί ότι συμφωνεί, για να διαφύγει τον κίνδυνο της ζωής του και να μπορέσει να επιστρέψει στην Ελλάδα, με το μέλλον να διαγράφεται δυσοίωνο.
Ο ανώνυμος ήρωας αφήνει μέσα από την ιστορία του την παρακαταθήκη του, ένα είδος «μανιφέστου», στο οποίο μας εξηγεί την «Ιδέα» του. Προσωπική ευτυχία και κοινωνική δικαιοσύνη, τι πιο απλό; Τι πιο αναγκαίο για κάθε άνθρωπο και κάθε κοινωνία; Σε ένα παράλληλο σύμπαν, στο οποίο η Ευρώπη συνταράσσεται από εμφύλιες διαμάχες και οι ακραίες ιδέες έχουν μετουσιωθεί σε ακόμη πιο βίαιες συμπεριφορές, οι ιδέες του Επαναστάτη μας μπορεί να τον κατατάσσουν στους τρελούς. Και στο δικό μας σύμπαν, τι γίνεται; Ποια είναι η δική μας «Ιδέα», για να μην οδηγηθούμε σε αυτό το ζοφερό μέλλον; Μπορεί ο «Επαναστάτης της Αβύσσου» να μην έχει όλες τις απαντήσεις, αλλά είναι βέβαιο ότι μας θέτει πολλές και καίριες ερωτήσεις για τον κόσμο στον οποίο ζούμε και τον κόσμο στον οποίο θέλουμε μια μέρα να ζήσουμε.
