Της Παναγιώτας Λούπα,
Ο Gamal Abdel Nasser Hussein (Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ Χουσεΐν), κατά την Προεδρία του, το διάστημα 1956-1970, δημιούργησε μια κλίκα απαρτιζόμενη από έναν κύκλο αξιωματικών και ενεργούσε παρασκηνιακά, σχεδιάζοντας την εκδίωξη του Προέδρου και Αρχηγού της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Mohamed Naguib (Μουχάμαντ Ναγκίμπ), από την πολιτική εξουσία στην Αίγυπτο. Τελικά, η άνοδος του Nasser στην εξουσία και στην Προεδρία της Αιγύπτου, το 1952, λειτούργησε ως επακόλουθο της βρετανικής κυριαρχίας στην περιοχή του Νείλου και της αποτυχημένης στρατιωτικής επιχείρησης εναντίον του Ισραήλ. Ως Πρόεδρος της Αιγύπτου αποδείχτηκε σπουδαίος μόνο στα λόγια και τη φαντασία, καθώς στα δεκαέξι χρόνια της ηγεσίας του δε διακρίνονται ούτε έργα ούτε σπουδαίες ενέργειες.
Το 1954, οι πιέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης στη Βρετανία κατάφεραν τον σκοπό της αποχώρησης του Βρετανικού Στρατού από τη Διώρυγα του Σουέζ. Η πολιτική νίκη του Νάσερ στη γνωστή Κρίση του Σουέζ οδήγησε στην αύξηση της δημοτικότητάς του στον Αραβικό κόσμο, σε Άραβες εθνικιστές εκτός Αιγύπτου και ιδιαίτερα Παλαιστίνιους. Από την αρχή της εξουσίας του, απέρριπτε τη δυτική βοήθεια και οποιαδήποτε συνεργασία με τη Δύση, ενώ κατέκρινε την επιλογή του Ιράκ να συνεργαστεί με τη Σοβιετική Ένωση, το 1955. Συγκεκριμένα, υποστήριζε πως μόνο ένας ενωμένος Αραβικός κόσμος θα είχε τη δυνατότητα να καταπολεμήσει την κυριαρχία των δυτικών κρατών. Τάχθηκε, λοιπόν, ενάντια τόσο στον Κομμουνισμό της Ανατολής (αν και αγόρασε όπλα αξίας 200 εκατομμυρίων δολαρίων από κομμουνιστικές χώρες) όσο και στον Εθνικισμό της Δύσης. Ανέπτυξε μια πολιτική που ονομάστηκε «Θετική Ουδετερότητα», ύστερα από τη Διάσκεψη του Bandung (Μπαντούνγκ) της Ινδονησίας, το 1955, κατά την οποία χώρες του Αραβικού κόσμου συσπειρώθηκαν κατά της Δύσης.
Η Αμερική προσπάθησε να επηρεάσει τον Nasser και να τον απομακρύνει από την αντιδυτική πολιτική του. Σκοπός της αμερικανικής πολιτικής και στρατηγικής ήταν η αποδυνάμωση του αραβικού εθνικισμού και η παύση των πρακτικών προπαγάνδας του Nasser, ιδιαίτερα στις υπόλοιπες αραβικές χώρες. Έτσι, προσέφερε σημαντική οικονομική και τεχνική βοήθεια, κυρίως σε μορφή δανείου στην Αίγυπτο, για την κατασκευή φράγματος. Παράλληλα, η αμερικανική πολιτική κατήγγειλε τη Θετική Ουδετερότητα, την εχθρική στάση της Αιγύπτου εναντίον του Ισραήλ και των φιλοδυτικών αραβικών κρατών, καθώς και την αναγνώριση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Τελικά, απέσυρε την πρόταση για το δάνειο, με αποτέλεσμα η Αίγυπτος να κρατικοποιήσει τη Διώρυγα του Σουέζ. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε τεράστια απώλεια για τις δυτικές χώρες όσον αφορά τον οικονομικό και εμπορικό τομέα. Ο Nasser φώναξε σε ομιλία του μπροστά σε τεράστιο πλήθος: «Ω Αμερικανοί, μακάρι να πνιγείτε στην οργή σας!». Η στάση του Nasser και κάθε ομιλία του, που εξευτέλιζε τις δυτικές χώρες, αποδόθηκε ως ηρωική από τους Άραβες εθνικιστές. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτοί που επλήγησαν περισσότερο, όπως ανέφερε ο Nasser, από την κρατικοποίηση της Διώρυγας ήταν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τη Διώρυγα για την εισαγωγή πετρελαίου από τον Κόλπο. Τα νέα αυτά δεδομένα επέφεραν πολιτικές πιέσεις, διπλωματικές ενέργειες, διενεργήθηκαν συνδιασκέψεις και άλλες προσπάθειες, με σκοπό την ανάκτηση της Διώρυγας.
Μετά την ήττα από το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1967, φαίνεται πως δεν επηρεάστηκε η στήριξη και η δημοτικότητα που λάμβανε από τον Αιγύπτιο λαό, αλλά και από τους υπόλοιπους Άραβες εθνικιστές. Μετά τον τερματισμό του πολέμου, με μήνυμα μέσω του Αιγυπτιακού Ραδιοφωνικού Σταθμού, ανακοίνωσε στους Αιγύπτιους πολίτες την παραίτησή του. Αυτό το μήνυμα συγκίνησε τον λαό, με αποτέλεσμα Αιγύπτιοι πολίτες να οργανώσουν μια μεγάλη πορεία στους δρόμους του Καΐρου, επιζητώντας την παραμονή του στην Προεδρία της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Arthur Goldschmidt, Jr. Aomar Boum (2016), Ιστορία της Μέσης Ανατολής (μετάφραση: Θεοχάρης Αναγνωστόπουλος), Αθήνα: Εκδ. Επίκεντρο
- Robert St., John (2021), Gamal Abdel Nasser, λήμμα από την εγκυκλοπαίδεια Britannica, διαθέσιμο ΕΔΩ
