Του Μιχάλη Σταματόπουλου,
Ο Β΄ Μιθριδατικός Πόλεμος, που διήρκησε δύο χρόνια, είχε ως αφορμή την πρωτοβουλία του κυβερνήτη της Ασίας, Λούκιου Λικίνιου Μουρήνα, να καταπατήσει τους όρους που συμφωνήθηκαν ανάμεσα στον Μιθριδάτη ΣΤ΄ και τον Σύλλα με τη Συνθήκη της Δαρδάνου. Ο ίδιος επιτέθηκε χωρίς αφορμή και χωρίς να σεβαστεί τους όρους της Συνθήκης, λεηλατώντας ανηλεώς την Καππαδοκία. Ο Μιθριδάτης προσπάθησε να τον κατευνάσει και να σταματήσει τη δράση του, στέλνοντας διπλωμάτες τόσο στον ίδιο όσο και στη Σύγκλητο της Ρώμης, με σκοπό να τηρηθεί η Συνθήκη της Δαρδάνου. Οι ενέργειες αυτές δεν έφεραν κανένα θετικό αποτέλεσμα και έτσι, το 82 π.Χ., ο Μιθριδάτης ταπείνωσε ολοκληρωτικά τον Μουρήνα στη Μάχη του Αλυού Ποταμού, όπου στην κυριολεξία τον έτρεψε σε φυγή με ό,τι απέμεινε από τα στρατεύματά του.
Παρά την ταπεινωτική ήττα των Ρωμαίων το 82 π.Χ., ο Μιθριδάτης διψούσε για εκδίκηση και αποζητούσε διακαώς μια νέα πολεμική σύρραξη με τις συγκυρίες να τον ευνοούν. Αρχικά, ο λόγος που ξεκίνησε ο τρίτος κύκλος πολεμικής αναμέτρησης, εδράζεται στο γεγονός ότι το 78 π.Χ. απεσταλμένοι διπλωμάτες του ποντιακού βασιλείου ταξίδεψαν μέχρι τη Ρώμη με ουσιαστικό σκοπό την επικύρωση της Συνθήκης της Δαρδάνου και της κυριαρχίας του Μιθριδάτη, που, όμως, δεν έγιναν δεκτοί. Έπειτα, το κλίμα που κυριαρχούσε τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο τον ευνοούσε, καθώς η κατάσταση στη Ρώμη ήταν ασταθής, διότι ο Σύλλας είχε μεγάλο αριθμό αντιπάλων τόσο εντός της ιταλικής χερσονήσου όσο και στις επαρχίες.
Έπειτα, ο Μιθριδάτης είχε την στήριξη του Αρμένιου ηγεμόνα, Τιγράνη, που απεχθανόταν τους Ρωμαίους και είχε σημειώσει μεγάλες νίκες ενάντια στους Πάρθους και τους Σελευκίδες, με αποτέλεσμα να επεκτείνει τα σύνορα του αρμενικού βασιλείου και να καταστεί μια υπολογίσιμη «δύναμη», με τα σύνορά του να αγγίζουν την Κασπία και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Άλλος ένας σύμμαχος του Μιθριδάτη ήταν ο Κόιντος Σερτώριος, ένας Ρωμαίος στρατηγός που έδρευε στην Ισπανία και βρισκόταν σε διαμάχη με τη Σύγκλητο. Ο Μιθριδάτης τον έπεισε να συμμαχήσουν με μια αδρή οικονομική παραχώρηση και σαράντα πολεμικά πλοία. Βέβαια, ο Κόιντος δολοφονήθηκε, μετά από μια συνωμοσία αξιωματικών του, οπότε και το συγκεκριμένο σχέδιο συμμαχίας ναυάγησε.
Η αφορμή δόθηκε, όταν, το 74 π.Χ., ο βασιλιάς της Βιθυνίας Νικομήδης ο Δ΄ έφυγε από τη ζωή και άφησε ως κληροδότημα το βασίλειό του στη Ρώμη, καθώς ήταν άτεκνος και δεν υπήρχαν φυσικοί διάδοχοι για να κυβερνήσουν. Με αυτή την απρόοπτη εξέλιξη, η Ρώμη απειλούσε εκ νέου τα συμφέροντα του Μιθριδάτη. O ίδιος υποκίνησε τοπικές εξεγέρσεις, με σκοπό να δημιουργηθεί αναταραχή στις περιοχές της Βιθυνίας, ώστε να εισβάλλει. Η αφορμή πολέμου (casus belli) δόθηκε και η Ρώμη απέστειλε δύο ύπατους-στρατηγούς, για να βάλουν «φρένο» στην πορεία του Μιθριδάτη, τον Μάρκο Αυρήλιο Κόττα και τον Λεύκιο Λικίνιο Λούκουλλο.
Η πορεία του πολέμου φαινόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα να είναι αμφίρροπη, καθώς τόσο ο ηγεμόνας του Πόντου όσο και οι Ρωμαίοι σημείωναν νίκες, αλλά και ήττες στα πεδία των μαχών αμφότεροι, με τον Μιθριδάτη να αποτελεί έναν πραγματικό «πονοκέφαλο» για τη Res Publica. To 74 π.Χ., ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ απέκρουσε τα στρατεύματα του Μιθριδάτη που απειλούσαν τις ασιατικές επαρχίες. Έπειτα, τα έτη 72-70 π.Χ. υπήρξαν καταστροφικά, καθώς οι ναυτικές δυνάμεις του Λούκουλλου κατατρόπωσαν τον πολεμικό στόλο του Μιθριδάτη. Το μεγαλύτερο μέρος του βασιλείου κατακτήθηκε και πόλεις, όπως η Άμισος, η Ηράκλεια και η Σινώπη, λεηλατήθηκαν πλήρως. Στη συνέχεια, ο Μιθριδάτης βρέθηκε μόνος αφού ο παλιός του σύμμαχος Τιγράνης και ο υιός του Μάχαρης, που ήταν ηγεμόνας του Κιμμέριου Βοσπόρου, δε δέχθηκαν να του παράσχουν οικονομική και στρατιωτική βοήθεια. O Μιθριδάτης, όμως, συνεχώς κατάφερνε να «ξεγλιστράει» από τους Ρωμαίους και να αναδιοργανώνει συνεχώς τα στρατεύματά του. Βέβαια, και στις τάξεις του ρωμαϊκού στρατού, που διοικούσε ο Λούκουλλος, υπήρχαν σοβαρά προβλήματα οργάνωσης και απειθαρχίας, διότι σημειώθηκαν στάσεις και ανταρσίες από τους εξαντλημένους στρατιώτες, γεγονός που εκμεταλλεύθηκε ο Μιθριδάτης, με αποτέλεσμα την άνοιξη του 67 π.Χ. να σημειώσει μια πολύ μεγάλη νίκη στην πόλη Ζήλα. Στη συνέχεια, κατάφερε να πάρει τον έλεγχο της Αρμενίας και ο Τιγράνης είχε ηττηθεί ολοκληρωτικά από τον Λούκουλλο το 69 π.Χ. και η πρωτεύουσά του, Τιγρανοκέρτις, είχε λεηλατηθεί.
Ο Λούκουλλος μπορεί να φαινόταν ότι είχε αποτύχει, καθώς για ένα μικρό χρονικό διάστημα ο Μιθριδάτης και ο Τιγράνης φαίνονταν οι πραγματικοί κυρίαρχοι της περιοχής, αλλά στην πραγματικότητα τα βασίλεια του Πόντου και της Αρμενίας είχαν «διαλυθεί» οικονομικά και στρατιωτικά από τις συνεχόμενες συγκρούσεις.
Η αρχή τους τέλους ήρθε όταν στην Ασία έφτασε ο περίφημος στρατηγός Γνάιος Πομπήιος και με τα αξιώματα που είχε σύμφωνα τη Lex Manilia το 66 π.Χ. Ο Μιθριδάτης πλέον είχε απομονωθεί και οι παλαιοί του σύμμαχοι πλέον τον είχαν εγκαταλείψει, καθώς όλοι είχαν συνάψει συμφωνίες με τους Ρωμαίους. Ο Πομπήιος τον συνέτριψε στη μάχη της Δάστειρας, το 65 π.Χ. Ο Μιθριδάτης έφτασε μέχρι την Κολχίδα και επινόησε ένα παρανοϊκό σχέδιο για εκστρατεία στην Ιταλική Χερσόνησο. Το μεγάλο πλήγμα για τον ίδιο ήρθε, όταν ο γιος του, Μαχάρης, αυτοκτόνησε λόγω της κατάστασης που κυριαρχούσε. Ο Τιγράνης ήταν πλέον εχθρός του και ο γιος του, Φαρνάκης, προσπάθησε να τον ανατρέψει, δημιουργώντας ανταρσία στον στρατό του και αυτοανακηρύχθηκε Βασιλιάς. Ο Μιθριδάτης τελικά απομονώθηκε στο Ποντικάπαιο (Kerch) με όλη την οικογένειά του, το 63 π.Χ. Για να αποφύγει την ατίμωση της παράδοσης διέταξε όλη την οικογένειά του να αυτοκτονήσει με δηλητήριο. Ο ίδιος, επειδή λάμβανε μικρές δόσεις δηλητηρίου για χρόνια, δε μπόρεσε να αφαιρέσει επιτυχώς τη ζωή του και τον απάλλαξε από τη δυστυχία του ένας Γαλάτης μισθοφόρος. H σορός του μεταφέρθηκε στη Σινώπη και η ταφή του έγινε με όλες τις προβλεπόμενες τιμές, με τον ίδιο τον Πομπήιο να χρηματοδοτεί την τελετή σε ένδειξη σεβασμού για τον αντίπαλό του.
Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ Ευπάτωρ δεν έμεινε στην ιστορία για τα σπουδαία του κατορθώματα τόσο σε στρατιωτικές νίκες όσο και σε διοικητικό επίπεδο. Η υστεροφημία του στέκει ακόμα και σήμερα για την υπέρμετρη φιλοδοξία του, την παρανοϊκή συμπεριφορά του, αλλά και την επιμονή που έδειξε, με σκοπό να δημιουργήσει ένα σπουδαίο ελληνιστικό βασίλειο. Τέλος, υπήρξε και αρκετά επιπόλαιος ηγεμόνας και χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες αποτέλεσε έναν σημαντικό αντίπαλο της Ρώμης στην Ανατολή για περίπου τρεις δεκαετίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (2000), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Πέμπτος, Ελληνιστικοί Χρόνοι, Εκδοτική Αθηνών
- Κώστας Μπουραζέλης (2019), Οι τρόφιμοι της λύκαινας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Από την ιστοσελίδα Heritage History, στο «Mithridatic Wars», Διαθέσιμο εδώ
