Της Αγγελικής Μανωλάκη,
Ως άγχος αποχωρισμού χαρακτηρίζουμε τη διαταραχή που ξεκινάει περίπου από την ηλικία των 10 μηνών, με το βρέφος να παρουσιάζει σημάδια ανησυχίας, αναστάτωσης και κλάματος, όταν οι γονείς δε βρίσκονται στο οπτικό του πεδίο, είτε έχουν φύγει εκτός σπιτιού και το προσέχει κάποιος άλλος είτε απλά βρίσκονται στο άλλο δωμάτιο. Ακόμα, είναι πιθανό το παιδί να έχει και ανήσυχο ύπνο, ψάχνοντας τους γονείς του ή να δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Αυτό συμβαίνει καθώς το παιδί δεν έχει εισέλθει στο αναπτυξιακό στάδιο που μαθαίνει πως τα αντικείμενα και τα πρόσωπα εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και όταν βρίσκονται εκτός οπτικού πεδίου, κορυφώνεται μεταξύ των ηλικιών 10 και 18 μηνών, ενώ αρχίζει να φθίνει στα 2 με 4 έτη, σε φυσιολογικές περιπτώσεις και χωρίς να υπάρχει κάποιος άλλος επιβαρυντικός παράγοντας, όπως αυτοί που θα δούμε στη συνέχεια.
Πολύ σημαντικό θεωρείται, επίσης, για την ορθή αντιμετώπιση του άγχους αποχωρισμού, οι γονείς να αποφύγουν να φεύγουν ξαφνικά χωρίς να τους αντιληφθεί το παιδί, καθώς απλά θα χειροτερέψει το ξέσπασμα που συνήθως ακολουθεί. Είναι καλύτερο, όταν οι γονείς επιθυμούν ή χρειάζεται να φύγουν, να αποχαιρετούν θερμά και με αγάπη το παιδί τους και μετά να φεύγουν, ακόμα και αν το παιδί βρίσκεται σε έκρυθμη κατάσταση.
Το άγχος αποχωρισμού παύει να θεωρείται σχετικά φυσιολογικό και αρχίζει να χρήζει παρέμβασης ειδικού όταν το παιδί παρουσιάζει σοβαρότερα συμπτώματα, καθώς πλέον θεωρεί πως κινδυνεύει να χάσει την οικογένειά του και ότι θα συμβεί κάτι άσχημο. Κάποια από αυτά τα συμπτώματα είναι τα εξής: συμπτώματα πανικού (για παράδειγμα εμετός, ναυτία, δύσπνοια), συχνοί εφιάλτες και άγχος πως θα πέσει θύμα απαγωγής ή εξαφάνισης.
Τότε, ενδέχεται η διαταραχή άγχους αποχωρισμού, όπως ονομάζεται πλέον, να συνεχιστεί και στο δημοτικό και να χρειαστεί η επέμβαση ενός ειδικού παιδοψυχολόγου για να αντιμετωπιστεί επιτυχώς και να μπορέσει το παιδί να απαλλαγεί από το άγχος και τα συνακόλουθα συμπτώματα, συναισθηματικά και σωματικά. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να υπάρχει ακόμα και μέχρι την ενηλικίωση και να οδηγήσει σε κρίσεις πανικού.
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες ένα παιδί να εμφανίσει τη συγκεκριμένη διαταραχή. Τέτοιοι παράγοντες αποτελούν: η σοβαρή ασθένεια ή απώλεια ενός κοντινού προς το παιδί προσώπου, ο θάνατος ενός κατοικίδιου, το διαζύγιο των γονέων ή ακόμα και η μετακόμιση ή η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Κάποια παιδιά, βέβαια, σε σχέση με άλλα και παρά τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής, είναι πιο επιρρεπή στην εκδήλωση της διαταραχής σε σχέση με άλλα, λόγω επιβεβαιωμένου οικογενειακού ιστορικό αγχωδών διαταραχών ή ακόμα και εξ αίματος συγγένεια που υποδεικνύει ότι ίσως και ως έναν βαθμό θα μπορούσε να είναι και μια κληρονομική διαταραχή. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί πως στα παιδιά που παρουσιάζουν την διαταραχή άγχους του αποχωρισμού υπάρχει χημική ανισορροπία στον εγκέφαλό τους (στην νορεπινεφρίνη και την σεροτονίνη). Οι συγκεκριμένοι νευροδιαβιβαστές επηρεάζουν και ελέγχουν την διάθεσή του. Η σεροτονίνη είναι απαραίτητη για την καλή διάθεση, τον ύπνο και την όρεξη. Μια έλλειψη ή χαμηλά ποσοστά του συγκεκριμένου νευροδιαβιβαστή εξηγεί τα συμπτώματα που έχουμε αναφέρει και εξηγεί, επίσης, γιατί η θεραπεία με χορήγηση επιλεγμένων αναστολών επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) βοηθάει στην άμβλυνση των συμπτωμάτων.
Η συγκεκριμένη διαταραχή μερικές φορές συνοδεύεται και από άλλες, υπάρχει δηλαδή το φαινόμενο της συννοσηρότητας με τη γενικευμένη διαταραχή άγχους, φοβίες, αγοραφοβία, κρίσεις πανικού, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και κατάθλιψη.
Απαραίτητη θεραπεία κρίνεται η ψυχοθεραπεία μαζί με αγωγή που κρίνεται απαραίτητο μέχρι να υποχωρήσουν τα σοβαρά συμπτώματα. Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική μορφή ψυχοθεραπείας, σύμφωνα με έρευνες, έχει βρεθεί να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής, καθώς μαθαίνει στο παιδί νέους τρόπους να αντιμετωπίζει τα αισθήματα άγχους, φόβου και απελπισίας που βιώνει, όταν είναι μακριά από τους γονείς του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Battaglia M., Separation anxiety: at the neurobiological crossroads of adaptation and illness. Dialogues in clinical neuroscience. Διαθέσιμο εδώ
- Χειμάρη Κ., Άγχος αποχωρισμού: Συμπτώματα, συμβουλές. paidiatros.com. Διαθέσιμο εδώ
