Της Ευανθίας-Βασιλικής Τάγαρη,
Μια ματιά στην κουζίνα μας αρκεί για να διαπιστώσει κανείς την υπέρμετρη παρουσία χημικών προσθέτων σε κάθε είδους τρόφιμα καθημερινής κατανάλωσης. Η ανάγκη για ενίσχυση της γεύσης, της υφής, της εμφάνισης, αλλά και το σημαντικότερο της διάρκειας ζωής ενός τρόφιμου, οδηγεί συχνά στη χρήση τέτοιων συνθετικών ουσιών. Ιδιαίτερα σήμερα που ο σύγχρονος άνθρωπος αναζητά εύκολες και γρήγορες λύσεις, τα τεχνητά τρόφιμα αποτελούν μονόδρομο, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμα άγνωστες επιδράσεις αυτών στη φυσιολογική λειτουργία των οργανισμών.
Η λίστα των χημικών προσθέτων
- Ακόρεστα λίπη
Τα τρανς λιπαρά είναι ένας τύπος ακόρεστου λίπους (ακόρεστα λιπαρά οξέα με τουλάχιστον έναν διπλό δεσμό στη μορφή trans), τα οποία έχουν υποστεί υδρογόνωση με στόχο την αύξηση της διάρκειας ζωής μέσω της οξειδωτικής σταθερότητας των προϊόντων τους και τη βελτίωση της συνοχής αυτών (από υγρή σε στέρεη μορφή). Περιέχονται, κυρίως, σε επεξεργασμένα τρόφιμα όπως μαργαρίνη, μπισκότα, ψητά κ.α.. Η πρόσληψή τους έχει αποδειχτεί με έρευνες πως συνοδεύεται από ένα σύνολο δυνητικών κινδύνων για την υγεία των ατόμων, όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης, αλλά ακόμα και φλεγμονές.
Μικρές αλλά εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στις καταναλωτικές μας συνήθειες μπορούν να μας ωφελήσουν, όπως για παράδειγμα η επιλογή αγελαδινού βουτύρου αντί για επεξεργασμένη μαργαρίνη.
- Νιτρώδες Νάτριο
Το νιτρώδες νάτριο χρησιμοποιείται ως συντηρητικό των επεξεργασμένων κρεάτων, καθώς έχει αντιβακτηριδιακούς παράγοντες, προσδίδει αλμυρή γεύση όπως και ένα κοκκινωπό χρώμα σε αυτά. Οι επιθυμητές, όμως, αυτές ιδιότητες δε μπορούν σε καμία περίπτωση να αντισταθμίσουν τον αρνητικό αντίκτυπο που έχουν αυτά για την υγεία μας, ιδιαίτερα όταν εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες. Πιο συγκεκριμένα, το νιτρώδες νάτριο, παρουσία υψηλών θερμοκρασιών και αμινοξέων (ψήσιμο κρέατος), μπορεί να μετατραπεί σε νιτραζαμίνη, μίας ένωσης της οποίας η κατανάλωση συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την ανάπτυξη διαβήτη αλλά και διάφορων τύπων καρκίνου, με κυριότερους αυτούς τους παχέος εντέρου, του στομάχου, των μαστών και της ουροδόχου κύστης. Σκευάσματα όπως το μπέικον, τα λουκάνικα, το ζαμπόν κ.α. έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τέτοιου είδους μακροπρόθεσμες γενετικές ανωμαλίες, γι’ αυτό και είναι σκόπιμη η αποφυγή τους από τα γεύματά μας.
Εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης έναντι του επεξεργασμένου κρέατος, είναι το φρέσκο κρέας, οι ξηροί καρποί, τα αβγά αλλά και τα όσπρια, στα οποία δεν περιέχονται τέτοιου τύπου επικίνδυνα πρόσθετα.
- Τεχνητά χρώματα τροφίμων
Τα τεχνητά χρώματα χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για να βελτιώσουν την εμφάνιση πολλαπλών τροφίμων, από τα καρυκεύματα μέχρι τη σαντιγί σε τούρτες. Παρόλο που εκ πρώτης όψεως δε φαίνεται να είναι τόσο επικίνδυνα για την υγεία, σε βάθος χρόνου έχει αποδειχτεί πως προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα σε παιδιά, ενώ σε ακραίες περιστάσεις συνδέονται με τη δυσλειτουργία και την ανάπτυξη όγκων του θυροειδούς αδένα. Ειδικά ορισμένοι τύποι τεχνητών χρωμάτων όπως το «Μπλέ 1», το «Κόκκινο 40» αλλά και το «Κίτρινο 5» είναι οι εκπρόσωποι αυτών των αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία.
Για την ελαχιστοποίηση τέτοιων δυσμενών συνθηκών για τον οργανισμό μας, η λύση είναι και πάλι η ίδια: αποφυγή κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφών. Σε περίπτωση που θέλουμε κι εμείς οι ίδιοι να χρωματίσουμε τρόφιμα, η χρωστική για παράδειγμα που περιέχει το παντζάρι ως κόκκινο χρώμα είναι μία φυσική και βιώσιμη επιλογή.
- Βενζοϊκό νάτριο
Το βενζοϊκό νάτριο είναι ένα χημικό πρόσθετο, το οποίο χρησιμοποιείται επίσης ως συντηρητικό τροφίμων. Περιέχεται κυρίως σε ανθρακούχα ποτά και όξινα προϊόντα όπως χυμούς φρούτων, σάλτσες και τουρσιά. Η περιεκτικότητά του στα τρόφιμα φαίνεται να έχει ποικίλες αρνητικές επιδράσεις στην υγεία, οι οποίες συνδέονται κυρίως με την αύξηση της υπερκινητικότητας ιδιαιτέρως στα παιδιά. Έμμεσα τώρα, το βενζοϊκό νάτριο, παρουσία ασκορβικού οξέος, αντιδρά με προϊόν το βενζόλιο, το οποίο κατηγορείται ως καρκινογόνος ουσία. Έχει ανιχνευθεί πως ένα σκεύασμα χυμού φρούτων με συστατικό το βενζοϊκό νάτριο περιέχει 100 ppb βενζολίου, ποσότητα 20 φορές μεγαλύτερη από τα επιτρεπόμενα επίπεδα αυτής της ουσίας σε πόσιμο νερό.
Γι’ αυτόν το λόγο, η επιλογή των τροφών που θα καταλήξουν στον οργανισμό μας χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα μικρά γράμματα που αναγράφουν τα συστατικά κάθε συσκευασίας.
- Σιρόπι καλαμποκιού – Υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη
Το σιρόπι καλαμποκιού είναι ένα πρόσθετο γλυκαντικό, το οποίο χρησιμοποιείται σε σκευάσματα όπως οι καραμέλες, οι χυμοί, τα δημητριακά κ.α.. Η φρουκτόζη, το σάκχαρο που περιέχεται σε αυτό, έχει αποδειχθεί πως όταν καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες ή γενικά καταναλώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, οδηγεί σε ανεξέλεγκτη αύξηση του βάρους, συνδέεται ακόμα και με το διαβήτη. Σε κάποιες περιπτώσεις έχει καταγραφεί πως ευθύνεται για φλεγμονές των κυττάρων, οι οποίες στη συνέχεια πυροδοτούν καταστάσεις όπως καρδιακές παθήσεις και καρκίνος.
Εναλλακτικά, λιγότερο επιβλαβές επεξεργασμένο γλυκαντικό θεωρείται η γλυκόζη, ενώ ακόμα πιο υγιεινή επιλογή είναι η χρήση φυσικών γλυκαντικών μέσων όπως στέβια και φυσικά φρούτα.
- Γλουταμινικό νάτριο (MSG)
Το MSG αποτελεί μία μορφή χημικού πρόσθετου, η οποία μπορεί να ανιχνευθεί σε ποικίλες μορφές ως μαλτοδεξτρίνη, καζεϊνικό νάτριο, αυτολυμένη μαγιά, αυτολυμένη φυτική πρωτεΐνη, υδρολυμένη φυτική πρωτεΐνη, εκχύλισμα ζύμης ακόμη και κιτρικό οξύ. Τελικά, περισσότερες από 40 «εκδόσεις» αυτού του επεξεργασμένου πρόσθετου μπορούν να βρεθούν σε διαδρόμους παντοπωλείων, με κυριότερη αυτή του γλουταμινού νατρίου. Το τελευταίο χρησιμοποιείται ως ενισχυτής γεύσης σε αλμυρά πιάτα και χρησιμοποιείται κυρίως σε χώρους fast food, αλμυρά σνακ και κονσερβοποιημένα προϊόντα. Η συμπερίληψή του στην καταναλωτική μας τροφική αλυσίδα έχει αποδειχτεί πως συνδέεται με καταστάσεις παχυσαρκίας, και ανάπτυξη διαβήτη, ενώ ακόμα συνδέεται και με μεταβολικές διαταραχές. Κάποια άτομα εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στο συγκεκριμένο πρόσθετο, με αποτέλεσμα να υπόκεινται σε άμεσα συμπτώματα μετά την κατανάλωσή του, όπως εφίδρωση, μούδιασμα και πονοκεφάλους.
Εάν κάποιος, λοιπόν, είναι εξαιρετικά επιρρεπής στην εμφάνιση ανάλογων συμπτωμάτων είναι σκόπιμο να τα αποφεύγει εντελώς. Κατά τα άλλα, ελεγχόμενη κατανάλωση τους στο πλαίσιο μίας ισορροπημένης διατροφής έχει αμελητέες επιπτώσεις για την υγεία.
Το συμπέρασμα
«Μικρά γράμματα στη συσκευασία, αλλά μεγάλη αξία για την υγεία», θα πρέπει να είναι το σύνθημά μας από ‘δω και πέρα, όσον αφορά την προσοχή που θα πρέπει αν δίνουμε στις λίστες των συστατικών των προϊόντων. Η φύση ποτέ δεν χρειάστηκε «πρόσθετα» για να επιβιώσει, καθώς η ίδια είναι ικανή να θρέψει τα παιδιά της. Έτσι, λοιπόν, η υιοθέτηση περισσότερων φυσικών και βιώσιμων τροφών θα πρέπει αν είναι προτεραιότητά μας, αφού τελικά «Είμαστε ό,τι τρώμε».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 12 Common Food Additives — Should You Avoid Them?, Healthline, διαθέσιμο εδώ
- 9 Scariest Food Additives You’re Eating Right Now, Men’s Journal, διαθέσιμο εδώ
