Της Ελένης Παπανικολάου,
Η επιβράβευση και ο έπαινος μπορούν να θεωρηθούν ουσιαστικά στοιχεία λεκτικής συμπεριφοράς, κυρίως σε ό,τι αφορά στη διάπλαση της προσωπικότητας του παιδιού τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να ενισχυθούν θετικές μορφές συμπεριφοράς και όχι μόνο. Από ψυχολογικής πλευράς, τονώνεται το ηθικό και ενισχύεται η προσωπικότητα του παιδιού, θεμελιώνεται η ύπαρξη πάνω σε υγιείς και στέρεες βάσεις και αποφεύγονται ή περιορίζονται οι αρνητικές μορφές δράσεις, ενώ το άτομο γίνεται περισσότερο υπεύθυνο.
Γι’ αυτό, ο ρόλος των γονέων, αλλά και όσων έρχονται σε επαφή με το παιδί κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, είναι εξαιρετικά ουσιώδης. Ιδιαίτερη σημασία κατέχει και ο ρόλος των δασκάλων και των λειτουργών εκπαίδευσης με την ευρύτερη έννοια. Εκείνοι, λέγοντας «μπράβο» μπορούν να αφυπνίσουν και να αναπτερώσουν όλα τα θετικά εκείνα στοιχεία, που κρύβονται μέσα στην αγνή παιδική ψυχή, αλλά ακόμα και στην ώριμη και κατασταλαγμένη ψυχή ενός ενήλικα.
Εδώ, πάντως, υπάρχει μία αντίθεση, καθώς μεγάλος είναι ο αριθμός των γονέων, οι οποίοι πιστεύουν ότι ο έπαινος και η επιβράβευση πρέπει να δίνονται μόνο σε ξεχωριστές περιπτώσεις και μόνο όταν τα παιδιά έχουν παραδειγματική συμπεριφορά. Θεωρούν, δηλαδή, ότι τα παιδιά δε θα έπρεπε να χρειάζονται το «μπράβο» από έναν ενήλικα για να επιδεικνύουν μία σωστή συμπεριφορά. Ωστόσο, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η απουσία επαίνου και θετικής προσοχής μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αρνητικών συμπεριφορών ενός παιδιού.
Επομένως, βλέπουμε ότι μέσα από τον έπαινο και την ενθάρρυνση οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες, να χτίσουν μία θετική εικόνα για τον εαυτό τους, αλλά και να τα κινητοποιήσουν σε δύσκολες καταστάσεις. Απλά δεν ξέρουν πώς ή πότε να τα επαινέσουν και να τα ενθαρρύνουν. Ίσως και εκείνοι να μην έλαβαν αρκετούς επαίνους, όταν ήταν οι ίδιοι παιδιά και τους φαίνεται περίεργο όταν χρειάζεται να επιβραβεύσουν λεκτικά το παιδί τους. Άλλωστε, το πώς και πότε επαινούμε, ενθαρρύνουμε ή δίνουμε θετική προσοχή, είναι μία δεξιότητα που μαθαίνεται και όχι κάτι που το έχουμε εκ γενετής. Ενώ υπάρχει και η άλλη πλευρά, στην οποία ανήκουν οι γονείς που συνηθίζουν να επαινούν τα παιδιά τους για όλα όσα κάνουν με επιτυχία, πιστεύοντας πως αυτός είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι πάντα τόσο απλά και μάλιστα ο υπερβολικός και σε λάθος κατεύθυνση έπαινος ενδέχεται να φέρει αντίθετα αποτελέσματα.
Σχετικά με αυτό, απάντηση θα μας δώσει με την τελευταία της έρευνα η Carol Dweck και οι συνεργάτες της, οι οποίοι δούλεψαν με παιδιά 14-38 μηνών, με σκοπό να μελετήσουν τι είδους επιρροή ασκούν πάνω τους οι έπαινοι των γονιών τους. Συγκεκριμένα, μελέτησαν το πόσο διαφορετικά μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά ο έπαινος που εστιάζει στην προσπάθεια («πρέπει να προσπάθησες πολύ για να τα καταφέρεις», «συγκεντρώθηκες τόση ώρα για να έχεις αυτό το αποτέλεσμα», «είναι γενναιόδωρο που μοιράστηκες τα παιχνίδια σου») σε σύγκριση με εκείνον τον έπαινο που εστιάζει στις ικανότητες και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του παιδιού («είσαι πραγματικά πολύ έξυπνος/όμορφος/ικανός»). Όταν τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα συμπλήρωσαν τα 7 τους χρόνια, οι ερευνητές προσπάθησαν να διαπιστώσουν σε πόσο μεγάλο βαθμό ήταν πρόθυμα να πάρουν ρίσκα και πώς αξιοποιούσαν την εξυπνάδα τους, στην προσπάθειά τους να επιτύχουν διάφορους στόχους. Τελικά, η έρευνα κατέγραψε πως παιδιά που οι γονείς τους τα επαινούσαν για την προσπάθεια που κατέβαλαν για κάποιο εγχείρημα και όχι για την εξυπνάδα τους, τα κατάφερναν καλύτερα σε πολλά πράγματα σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά.
Συνεπώς, οι γονείς θα πρέπει να αποφεύγουν να επαινούν τα παιδιά για πράγματα που τα ίδια δεν ελέγχουν, όπως για παράδειγμα την εξυπνάδα ή την εξωτερική εμφάνιση. Αντίθετα, πρέπει να τα επαινούν για τομείς που τα παιδιά ελέγχουν, όπως η προσπάθεια που καταβάλουν για κάτι, η συμπεριφορά τους, η γενναιοδωρία τους, η υπευθυνότητά τους. Με αυτόν τον τρόπο, θα έχουν αυτοπεποίθηση και δεν θα φοβούνται τις όποιες δυσκολίες βρεθούν μπροστά τους ούτε θα διστάζουν να κάνουν καινούργιους φίλους και παρέες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η σημασία του επαίνου και της επιβράβευσης για τα παιδιά, psychopedia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι γονείς πρέπει να είναι προσεκτικοί στον τρόπο με τον οποίο επαινούν τα παιδιά τους, sotiriataktikou.gr, διαθέσιμο εδώ
