Του Γιώργου Κυριακού,
O Μίλτον Φρίντμαν (Milton Friedman) ήταν Αμερικανός οικονομολόγος, στατιστικός και συγγραφέας, που το 1976 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για τις οικονομικές επιστήμες. Θεωρείται θεμελιωτής μαζί με τον Φρίντριχ Χάγιεκ της σχολής του Σικάγο και έντονοι υποστηρικτές του κλασικού φιλελευθερισμού. Ιδιαίτερα γνωστός έγινε από τα βιβλία του: Καπιταλισμός και Ελευθερία, Ελεύθερος να διαλέξεις και Νομισματική ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν υπέρμαχος της κοινωνικής και ατομικής ελευθερίας και μάλιστα έλεγε πως «Η κοινωνία που ιεραρχεί την ισότητα υψηλότερα από την ελευθερία θα καταλήξει να μην έχει καμία από τα δύο. Η κοινωνία που ιεραρχεί την ελευθερία υψηλότερα από την ισότητα θα καταλήξει να έχει σε μεγάλο βαθμό και τις δύο».
Ο Εconomist είχε χαρακτηρίσει τον Φρίντμαν ως «ένα γίγαντα μεταξύ των οικονομολόγων» και «τον πιο επιδραστικό οικονομολόγο του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα». Εισήγαγε, ακόμη, τον «μονεταρισμό», δηλαδή μια θεωρία γύρω από την νομισματική πολιτική. Ο μονεταρισμός είναι μια μακροοικονομική πολιτική, διαφορετική μέχρι την τότε επικρατούσα αντίληψη, η οποία υποστήριζε ότι υπάρχει ένα φυσικό επίπεδο ανεργίας και πως στις διάφορες οικονομίες δεν θα μπορούσε να αυξηθεί η εργασία πάνω από το επίπεδο αυτό, χωρίς να δημιουργηθεί πληθωρισμός.
Ως οπαδός του κλασικού φιλελευθερισμού, υποστήριζε πως «η συρρίκνωση του ρόλου του κράτους προς όφελος της ελευθερίας των αγορών αποτελεί τον πυρήνα της ατομικής ελευθερίας που δεν πρέπει να καταπιέζεται από την κρατική αυθαιρεσία».
Τασσόταν υπέρ ενός οικονομικού συστήματος ελεύθερης αγοράς με ελάχιστη παρέμβαση. Χαρακτηριστικά παραθέτουμε μια δήλωσή του στο Fox News τον Μάιο του 2004, όταν έλεγε πως: «Υπάρχουν τέσσερις τρόποι με τους οποίους μπορείτε να δαπανήσετε χρήματα. Μπορείτε να δαπανήσετε τα χρήματά σας για εσάς. Όταν το κάνετε αυτό, τότε προσέχετε πολύ τι κάνετε, και προσπαθείτε να αποκομήσετε όσο το δυνατό περισσότερα για τα χρήματά σας αυτά. Μπορείτε να ξοδέψετε τα χρήματά σας για κάποιον άλλον. Για παράδειγμα, όταν αγοράζω ένα δώρο γενεθλίων για κάποιον. Τότε δεν θα είμαι το ίδιο προσεκτικός ως προς το περιεχόμενο του δώρου, αλλά θα προσέχω πολύ το κόστος του. Μετά μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για μένα. Αν το κάνω αυτό, τότε το σίγουρο είναι πως θα αγοράσω ένα καλό γεύμα! Τέλος, μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για κάποιον άλλον. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα με νοιάζει πόσα χρήματα θα ξοδέψω, ούτε το τι θα αποκομίσω. Αυτό είναι το κράτος. Και αυτό συμβαίνει με σχεδόν το 40% του εθνικού μας εισοδήματος». Σε αυτές τις σειρές αποτύπωσε τη βασική του αντίληψη για τον ρόλο του κράτους, όπως την προλογήσαμε παραπάνω.
Ο Φρίντμαν, ως διδάκτορας της σχολής του Σικάγο, άσκησε δριμύα επίδραση σε πολλούς μαθητές του οι οποίοι ήταν πρωθυπουργοί, υπουργοί οικονομικών, αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και διετέλεσε σύμβουλος σε πολλούς από αυτούς. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε εδώ ότι ήταν οικονομικός σύμβουλος του Χιλιανού δικτάτορα Πινοσέτ και πιο συγκεκριμένα τον συμβούλευσε να μετατρέψει την οικονομία από σοσιαλιστική σε καπιταλιστική, ενώ παράλληλα ζήτησε ελεύθερο εμπόριο, ιδιωτικοποιήσεις των ΔΕΚΟ, κατάργηση κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης.
Συνοψίζοντας, θα σημειώσω πως ο Φρίντμαν ήταν μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που «πολεμήθηκε» μα και «υμνήθηκε» ιδιαίτερα. Θέλοντας, ωστόσο, να συμπληρώσω με περισσότερες λεπτομέρειες το βασικό νόημα του κειμένου, θα παραθέσω σε σύνδεσμο παρακάτω το ντοκιμαντέρ του Μίλτον Φρίντμαν «Η ελευθερία της επιλογής» με ελληνικούς υπότιτλους μέσα από την ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ) Μάρκου Δραγούμη, με σκοπό να φωτίσω περισσότερο το θέμα για όποιον ενδιαφέρεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 12 βόμβες αλήθειας από τον Μίλτον Φρίντμαν, Liberal. Διαθέσιμο εδώ.
- Ο Φρίντμαν είχε δίκιο, Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ.
