Του Νικόλαου Τσελέντη,
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν μια φαντασμαγορική αθλητική διοργάνωση, στην οποία μετέχουν όλα τα κράτη του πλανήτη, παραγκωνίζοντας για ένα μικρό χρονικό διάστημα τις όποιες διαφορές τους. Εξάλλου, το βαθύτερο νόημα του μεγαλύτερου θεάματος στον αθλητικό τομέα έγκειται ακριβώς στην εξύψωση ευγενών συναισθημάτων, αγωνιζόμενοι για την πατρίδα τους και αναγνωρίζοντας την αξία του αντιπάλου τους. Ωστόσο, υπάρχει μια μελανή σελίδα στον ρου της ιστορίας που αφορά την εκπροσώπηση της Ταϊβάν, η οποία όχι μόνον αδυνατεί να ακούσει το όνομά της στους εν λόγω αγώνες αλλά έχει αναγκασθεί να λαμβάνει μέρος με την ονομασία «Κινεζική Ταϊπέι».
Ιστορική αναδρομή
Η δυναστεία των Τσινγκ, γνωστή και ως δυναστεία Μαντσού (προερχόμενη από τη Μαντζουρία), εξουσίασε στην Κίνα για περίπου τρεις αιώνες, από το 1644 μέχρι το 1912, όντας η τελευταία αυτοκρατορική ηγεσία σε κινεζικό έδαφος. Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, σημειώθηκε η ταχύτερη ανάπτυξη των Τσινγκ, καλύπτοντας το 11% της συνολικής επιφάνειας της γης, χάρη στις αλλεπάλληλες ιμπεριαλιστικές τους βλέψεις. Συγκεκριμένα, μεταξύ των κατακτηθέντων περιοχών συμπεριλαμβάνονταν το σημερινό κράτος της Μογγολίας, το Θιβέτ, το Τατζικιστάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και ένα τμήμα της ρωσικής Άπω Ανατολής. Μεσούσης, όμως, της ραγδαίας επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης του υπόλοιπου δυτικού κόσμου, η εσωστρεφής κινεζική αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την πρόοδο των υποψήφιων «μνηστήρων» -εκείνων δηλαδή που απέβλεπαν στα εδάφη της- καθιστώντας την έρμαιο των διαπραγματευτικών τους όρων.
Έτσι, οι πιο ξακουστοί αποικιοκράτες της ιστορίας, οι Άγγλοι, μέσω των εμπορικών τους πιέσεων, άνοιξαν τον δρόμο για μαζικές κινεζικές παραχωρήσεις προς όφελος αρκετών ενδιαφερομένων. Αρχικά, επέβαλλαν το εμπόριο του οπίου και όταν οι Κινέζοι αντέδρασαν σθεναρά, τότε οι δεύτεροι κατανικήθηκαν από τις δυνάμεις των αντιπάλων τους (1840), συμφωνώντας στην παραχώρηση του Χονγκ Κονγκ και την εκμετάλλευση πέντε σημαντικών λιμανιών. Την ίδια μεγαλοφυή τακτική ακολούθησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Γαλλία, συρρικνώνοντας σε τεράστιο βαθμό τη μέχρι πρότινος τρομακτικά αχανή κινεζική αυτοκρατορία και εξαρτώντας την οικονομία της από τις φιλελευθεροποιημένες αγορές της δύσης.
Το «κερασάκι στην τούρτα» προστέθηκε την στιγμή που η αυτοκρατορία ηττήθηκε στον πρώτο σινοϊαπωνικό πόλεμο του 1894-1895, με τη Συνθήκη του Σιμονοσέκι να προβλέπει τον σεβασμό στην ανεξαρτητοποίηση της Κορέας και την παραχώρηση της νήσου της Φορμόζας (ονομασία που προσδόθηκε από Πορτογάλους θαλασσοπόρους, σημαίνει «όμορφη» και αναφέρεται στην Ταϊβάν). Έκτοτε, ξεκίνησαν διαρκείς εσωτερικές επαναστάσεις, όπως η εξέγερση των Μποξέρ το 1900, με βασικό αίτημά τους την καθαίρεση των ολιγαρχών, πράγμα που επετεύχθη με την ίδρυση του Κουομιντάνγκ και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Κίνας το 1912, υπό τον Πρόεδρο Sun Yat-sen.
Το 1927, αρχηγός του Κουομιντάνγκ ορίστηκε ο Chiang Kai-shek, ο οποίος αναλώθηκε σε ένα κυνήγι «μαγισσών» με στόχο τους οπαδούς του Mao Zedong, αδυνατώντας να οργανώσει τις εγχώριες ομάδες και να αντισταθεί στην εκτενή προέλαση των Ιαπώνων για δεύτερη φορά. Η περαιτέρω αποδυνάμωση της Δημοκρατίας της Κίνας, κατόπιν παράδοσης όλου του βόρειου τμήματός της, την οδήγησε σε ένα δύσβατο μονοπάτι, που κατέληξε σε έναν αιμοσταγή εμφύλιο. Η λήξη του βρήκε τον Mao Zedong νικητή, ο οποίος στη συνέχεια ίδρυσε τη γνωστή σε όλους Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας το 1949, ενώ ο Chiang Kai-shek υποχώρησε στην Ταϊβάν, όπου διεκδίκησε την αποκλειστικότητα εκπροσώπησης της Κίνας, υπό το πέπλο της Δημοκρατίας της Κίνας του 1912.
Τα πρώτα σύννεφα στην ολυμπιακή εκπροσώπηση
Το 1952 και τα δύο μέρη προσκλήθηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ισχυριζόμενα πως εκπροσωπούν ένθεν και ένθεν την Κίνα. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν μπορούσε ποτέ να συμβεί και στην προκειμένη περίπτωση υποχώρησε η Ταϊβάν. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1956, δόθηκε η ευκαιρία στην Ταϊβάν να συμμετάσχει στην Ολυμπιάδα, επονομαζόμενη ως “Formosa-China”, ενώ η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας μποϊκόταρε τους αγώνες και αποχώρησε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ύστερα από δύο έτη. Κατά τις επόμενες τρεις Ολυμπιάδες, του 1960, 1964 και 1968, η Ταϊβάν εκπροσωπήθηκε με το όνομά της, παρά τις πιέσεις του δικτάτορά της, Chiang Kai-shek, να λάβει μέρος ως Δημοκρατίας της Κίνας.
Το σκηνικό άλλαξε άρδην, όταν ξεκίνησε η μαζική διπλωματική αναγνώριση του Πεκίνου πάνω από την Ταϊβάν, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στην Ταϊβάν να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972 ως Δημοκρατία της Κίνας. Από εκεί και έπειτα η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας θεωρήθηκε η μοναδική νόμιμη εκπρόσωπος της Κίνας, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και από τη ΔΟΕ το 1979. Βέβαια, η επίμονη θέληση της Ταϊβάν να μην παραγκωνιστεί και άρα θεωρηθεί απλώς μία επαρχία της Κίνας, την οδήγησε στην υπογραφή του ψηφίσματος Nagoya, το οποίο προέβλεπε την παρουσία της στις αθλητικές διοργανώσεις με την ονομασία της Κινεζικής Ταϊπέι.
Η αναζωπύρωση της έντασης Κίνας και Ταϊβάν
Τα τελευταία χρόνια δύο φύσει διαφορετικές μα συνάμα αξιοσημείωτες εξελίξεις συνέβαλαν στην επιδείνωση των σχέσεων Κίνας και Ταϊβάν. Πρώτον και κύριο, η ηγεσία της Κίνας έχει καταστεί πιο αυταρχική από κάθε άλλη φορά, θέτοντας στο στόχαστρο οιαδήποτε αντιπολιτευτική φωνή ενδέχεται να υπάρχει στο εσωτερικό της. Μάλιστα, η τάση του ΚΚΚ να έχει υπό την επίβλεψή του όλους τους πολίτες έχει προξενήσει συγκρούσεις σε περιοχές, όπως το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν, που επιδιώκουν επί ματαίω να απαγκιστρωθούν από αυτό. Ακόμη, η καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο των γηγενών όσο και των μειονοτήτων έχει εντείνει πολύ περισσότερο τη δυσαρέσκειά τους, έχοντας στο πλευρό τους και την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας.
Στον αντίποδα, η Ταϊβάν έχει καταγράψει μεγάλη πρόοδο στο ζήτημα της δημοκρατίας. Μπορεί να αποτελεί ένα σχετικά νέο κεκτημένο, το οποίο ενδεχομένως βρίσκεται σε νηπιακό στάδιο, αλλά δεν παύει να υπερτονίζει την άποψη των πολιτών της για το σαθρό πολίτευμα της Κίνας. Η δις εκλεγμένη Πρόεδρος της Ταϊβάν, Tsai Ing-wen, άλλωστε, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης, εξαπολύοντας ουκ ολίγες φορές μύδρους κατά του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping.
Τούτων λεχθέντων, το 2018 διεξήχθη στην Ταϊβάν δημοψήφισμα, προκειμένου να αλλαχθεί η ονομασία της Κινεζικής Ταϊπέι και να εκπροσωπηθεί με το πραγματικό της όνομα, τη σημαία και τον εθνικό της ύμνο. Δυστυχώς, όμως, ο φόβος ορισμένων διακεκριμένων αθλητών της Ταϊβάν, μήπως δηλαδή με την πράξη τους αυτή αποκλειστούν από όλα τα αθλητικά δρώμενα, επέφερε την καταψήφισή του, με ποσοστό της τάξεως του 54%. Ιδιαίτερης μνείας χρήζει το γεγονός ότι το Πεκίνο, με τη συνδρομή της ΔΟΕ, εξέφρασε έντονα την αντίθεσή του και προειδοποίησε την Ταϊβάν για δυσμενείς συνέπειες.
Τόκυο 2020
Σε αυτήν την πρωτότυπη Ολυμπιάδα, με την καθυστέρηση ενός χρόνου ελέω πανδημίας, το ζήτημα της ονομασίας της Ταϊβάν τέθηκε πάλι επί τάπητος, μετά από αναφορά της ίδιας ως «Ταϊβάν» από σχολιαστές κατά την κάλυψη της τελετής έναρξης των αγώνων. Αμέσως, τα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταδίκασαν την ανωτέρω παραφωνία, ανακαλώντας το περίφημο αφήγημα της «Μίας Κίνας», που θεωρεί προέκτασή της την Ταϊβάν αλλά και το Χονγκ Κονγκ. Στη σφοδρή αντίδραση των μέσων και των Κινέζων πολιτών συνέβαλε και η επιτυχία των εκπροσώπων της Ταϊβάν στο αγωνιστικό σκέλος, αποκομίζοντας 12 μετάλλια (2 εξ αυτών χρυσά) και την 34η θέση στην κατάταξη, όσον αφορά τα χρυσά, ενώ στη συνολική κατάταξη ανήλθε στην 22η θέση. Όπως γίνεται αντιληπτό, η επιτυχία των αθλητών γεννά ακόμη περισσότερα ερωτηματικά για το πότε θα μπορέσουν να απολαύσουν τον θρίαμβό τους, ακούγοντας τον εθνικό τους ύμνο και υψώνοντας τη σημαία τους περήφανα.
Εν ολίγοις, η ολυμπιακή προσφώνηση της Ταϊβάν και ο ντόρος που έχει δημιουργηθεί γύρω από αυτήν αποτελούν απλώς το έναυσμα για τη διευθέτηση ακανθωδών ζητημάτων, όπως η ολική ανεξαρτητοποίηση των ημιαυτόνομων περιοχών που κείνται στην κινεζική επικράτεια. Με αφορμή, ωστόσο, μία υψίστης σημασίας αθλητική διοργάνωση που προάγει τα ανθρώπινα ιδεώδη και την παγκόσμια ειρήνη, παρουσιάζεται μία καλή ευκαιρία για την Ταϊβάν να ασκήσει πιέσεις προς μία οριστική επίλυση των διαφορών της με τον «κινεζικό δράκο», ευελπιστώντας στην ομοφωνία του διεθνούς στερεώματος, που μέχρι στιγμής νίπτει τας χείρας του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is Chinese Taipei?, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Why is Taiwan not called Taiwan at the Olympics?, Hong Kong Free Press, διαθέσιμο εδώ
- Why will Taiwan compete as Chinese Taipei at the Olympics in Tokyo?, ABC News, διαθέσιμο εδώ
- Will Taiwan’s Olympic win over China herald the end of ‘Chinese Taipei’?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Taiwan’s gold medal win over China in badminton raises tension, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
