22.7 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΟικονομίαΟ ρόλος των εμβασμάτων στην οικονομία της Αιγύπτου

Ο ρόλος των εμβασμάτων στην οικονομία της Αιγύπτου


Της Γεωργίας Παγιαβλά,

Ο ρόλος των εμβασμάτων στην οικονομία είναι ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα την βιβλιογραφία, μιας που τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη αναγέννηση του ενδιαφέροντος για τις επιπτώσεις τους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ιδιαίτερα, από την δεκαετία του 1990, τα εμβάσματα τέθηκαν στο προσκήνιο ως πιθανή πηγή χρηματοδότησης της ανάπτυξης στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς από 31,1 δις δολάρια το 1990 αυξήθηκαν, σε 76,8 δις δολάρια το 2000, και σε 167 δις δολάριο το 2005 (Kapur & McHale, 2003). Στο γράφημα 1, παρατηρούμε ότι τα εμβάσματα (κίτρινο χρώμα) την περίοδο 2002-2017 υπερβαίνουν σε υπερδιπλάσιο βαθμό του ποσού της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (μπλε χρώμα).

Γράφημα 1: Συνολικές πηγές πόρων τη περίοδο 2002-2017. Πηγή: Tableau public (2017)

Ωστόσο, η συζήτηση για τη μετανάστευση, τα εμβάσματα και την ανάπτυξη έχει και όλη η τρέχουσα «ευφορία εμβασμάτων» συχνά συμπίπτει με μια συγκεκριμένη αντίληψη ό,τι αφορά ένα καινούργιο ζήτημα, όμως υπάρχει εντυπωσιακό επίπεδο έρευνας και πολιτικών σχετικά με αυτό το που δεν πρέπει να αμεληθεί (Russell, 2003).

Το γεγονός ότι η μετανάστευση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αιγυπτιακή κοινωνία από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 έως και σήμερα, καθιστά την περίπτωση των εμβασμάτων της Αιγύπτου μια ενδιαφέρουσα περίπτωση σε ό,τι αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις στο μακροεπίπεδο, αλλά και στο μικροεπίπεδο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, τα εμβάσματα στην Αίγυπτο αυξήθηκαν κατά 11% το 2020, αγγίζοντας σχεδόν 30 δις δολάρια, ενώ η επίπτωση από τη πανδημία ήταν πολύ μικρότερη από ό,τι είχε προβλέψει η Παγκόσμια Τράπεζα (DN Egypt, 2021). Βέβαια, το πραγματικό μέγεθος των εμβασμάτων, το οποίο περιλαμβάνει επίσημες και άτυπες ροές, πιστεύεται ότι είναι μεγαλύτερο από τα επίσημα αναφερόμενα δεδομένα, αν και η έκταση του αντίκτυπου του COVID-19 στις ανεπίσημες ροές είναι ασαφής.

Πηγή: https://dailynewsegypt.com/2021/05/13/remittances-to-egypt-increase-11-to-high-of-30bn-in-2020-world-bank/

Η Αίγυπτος είναι μία από τις οικονομικά διαφοροποιημένες χώρες μεσαίου εισοδήματος στον κόσμο, με τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα να συμβάλλει στην αύξηση του Α.Ε.Π. της. Η χώρα βρίσκεται κατά μήκος της διώρυγας του Σουέζ και χρησιμοποιεί την τουριστική της βιομηχανία για να αυξήσει τα κέρδη σε συνάλλαγμα. Η χώρα φάνηκε να έχει καλές προοπτικές για τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη βάσει των συνεχόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, όπου σταθεροποίησαν την οικονομία και επέτρεψαν στη χώρα να εισέλθει στην παγκόσμια κρίση COVID-19, με τη βελτίωση των δημοσιονομικών και εξωτερικών λογαριασμών (WorldBank, 2021). Όμως, οι δυσμενείς επιπτώσεις της πανδημίας υπονόμευσαν αυτήν την πρόσφατη πρόοδο, φανερώνοντας τις μακροχρόνιες αδυναμίες της έτσι όταν η παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση μείωσε τον τουρισμό στη χώρα, επέφερε αρνητικά αποτέλεσμα στην οικονομία.

Η μετανάστευση από την Αίγυπτο ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, η οποία προκλήθηκε από πολλούς παράγοντες, όπως η φτώχεια, η επίμονη υψηλή ανεργία, η ταχεία αύξηση του πληθυσμού και η άνθηση του πετρελαίου στις χώρες γύρω από τον Περσικό Κόλπο, που οδήγησαν σε αυξανόμενη ζήτηση εισαγόμενης εργασίας (Zohry, 2007). Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, τα εμβάσματα των Αιγυπτίων μεταναστών είχαν γίνει μια από τις κύριες πηγές συναλλάγματος της χώρας, ξεπερνώντας ακόμη και τα έσοδα από τη διώρυγα του Σουέζ (International Organization for Migration, 2010). To γράφημα 2 απεικονίζει την εξέλιξη των εμβασμάτων, των Αιγυπτίων μεταναστών, κατά την περίοδο από το 1980 έως το 2017, τα οποία αυξήθηκαν από 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 1980, σε 24,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2017 (Qutb, 2021).

Υπήρξε αξιοσημείωτη αύξηση των εμβασμάτων των Αιγυπτίων μεταναστών κατά την περίοδο από το 2010 έως το 2017, φθάνοντας κατά μέσο όρο 18,13 δις δολάρια (ποσοστό ανάπτυξης 98%). Αυτή η αύξηση κάλυψε την περίοδο που περιλάμβανε την Επανάσταση του 2011 και τη δεύτερη υποτίμηση της αιγυπτιακής λίρας, το 2016. Με άλλα λόγια, η Αίγυπτος είναι ένα καλό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι μετανάστες προσέφεραν τις οικογένειές τους όταν η πολιτική αστάθεια έπληξε τη χώρα κατά την Αραβική Άνοιξη, διότι όταν μεταξύ 2009 και 2011 οι άμεσες ξένες επενδύσεις και η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια αποσύρονταν, οι εισροές εμβασμάτων στην Αίγυπτο αυξάνονταν (Γράφημα 3), με αποτέλεσμα τα εμβάσματα της Αιγύπτου να ξεπεράσουν κατά πολύ όλες τις περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Αφρικής (World Bank, 2018).

Γράφημα 3: Οι τάσεις των εμβασμάτων στους πέντε μεγαλύτερους αποδέκτες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA). Πηγή: World Bank (2018).

Η μελέτη των El Dine & Metwally (2019) διερευνά την η επίδραση των εμβασμάτων σε σχέση με άλλες μακροοικονομικές μεταβλητές, όπως οι άμεσες ξένες επενδύσεις, οι κυβερνητικές δαπάνες και η εργασία, στην οικονομική ανάπτυξη της αιγυπτιακής οικονομίας για την περίοδο 1990-2016. Τα αποτελέσματα έδειξαν μια αρνητική σχέση μεταξύ εμβασμάτων και του Α.Ε.Π. Ο πρώτος λόγος είναι η διαφορά μεταξύ των επίσημων συναλλαγματικών ισοτιμιών και της συναλλαγματικής ισοτιμίας της μαύρης αγοράς, η οποία κάνει τους μετανάστες και άλλα άτομα να ενθαρρύνονται να πουλήσουν ξένα νομίσματα στη μαύρη αγορά και όχι στις τράπεζες, ώστε να επωφεληθούν από τη διαφορά μεταξύ των δύο επιτοκίων. Αυτή η διαφορά στις συναλλαγματικές ισοτιμίες έχει αυξήσει το ποσό των μη καταγεγραμμένων εμβασμάτων και τα χρήματα που προέρχονται από ανεπίσημα κανάλια, τα οποία έχουν στερήσει τη χώρα από τη χρήση αυτών των χρημάτων για επενδύσεις σε παραγωγικά έργα που θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στο Α.Ε.Π.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αν και τα εμβάσματα φαίνεται να είναι σχετικά σταθερή πηγή ξένου νομίσματος στην Αίγυπτο, ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους από τις οποίες υπέστη η Αίγυπτος, δεν έχουν επενδυθεί σε παραγωγικά έργα που θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στο Α.Ε.Π., καθώς τα περισσότερα εμβάσματα προορίζονται για κατανάλωση και όχι για επενδύσεις. Σε παρόμοια αποτελέσματα καταλήγει και η μελέτη του Qubt (2021), η οποία διαπιστώνει ότι η αύξηση των εμβασμάτων έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, καθώς η αύξηση χρηματοοικονομικών πόρων μέσα από τα εμβάσματα παρακινεί είτε τις μη παραγωγικές δαπάνες είτε την αύξηση των εισαγόμενων καταναλωτικών αγαθών.

Τα εμβάσματα στην Αίγυπτο δεν έχουν αναπτυξιακό πρόσημο, διότι υπάρχει έντονη ανασφάλεια σε επίπεδο κοινωνικών παροχών, με αποτέλεσμα αντί να επενδύονται τα χρήματα να αποταμιεύονται. Για τη μελέτη του πώς δαπανώνται τα εμβάσματα, έλαβε χώρα ένα ερωτηματολόγιο στην Αίγυπτο από την ΙΟΜ (2010). Η πιο συχνή απάντηση ήταν ότι το νοικοκυριό χρησιμοποιεί τα χρήματα από τα εμβάσματα για να καλύψει τα έξοδα της καθημερινή τους ζωή (29% όλων των απαντήσεων). Η επόμενη πιο αντιπροσωπευτική κατηγορία ήταν τα εκπαιδευτικά έξοδα (16% όλων των απαντήσεων). Αυτό ακολουθήθηκε από τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης (12%). Όταν ερωτήθηκαν σχετικά με το κατά πόσον τα εμβάσματα χρησιμοποιήθηκαν για συγκεκριμένους σκοπούς, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες ενημέρωσαν σχετικά με την ιεράρχηση δαπανών εμβασμάτων για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, την απόκτηση υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευση για τα παιδιά τους.

Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στο τελευταίο αυτό σημείο, καθώς το 71% όλων των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι χρησιμοποίησαν χρηματικά ποσά για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η έλλειψη πρόσβασης των νοικοκυριών σε παροχές κοινωνικής ασφάλισης, όπως η ασφάλιση υγείας και οι συντάξεις στη χώρα, εξηγούν τη συμπεριφορά αποταμίευσης των μεταναστών αντί του προσανατολισμού των χρημάτων σε παραγωγικές επενδύσεις. Αυτή η κοινωνική ανασφάλεια μειώνει τον πιθανό αναπτυξιακό αντίκτυπο των εμβασμάτων, καθώς οι αποστολείς το χρησιμοποιούν ως εργαλείο κοινωνικής ασφάλισης και ασφάλειας.

Πηγή: http://www.fitchsolutions.com/country-risk/egypt-set-strong-rebound-slow-vaccination-rate-limit-upside-06-05-2021

Συμπερασματικά, αν και υπάρχει η υπόθεση ότι η μετανάστευση και τα εμβάσματα έχουν θετικά αποτελέσματα στην οικονομία της χώρας στην περίπτωση της Αιγύπτου, φαίνεται να μην συμβαίνει αυτό. Τα εμβάσματα μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην ανάκαμψη στην μετά-πανδημία εποχή (Comesa, 2020), όμως αν η κυβέρνηση προωθούσε την ανάπτυξη ενός κοινωνικού συστήματος θα αύξανε το ποσό των εμβασμάτων που αποστέλλονται από τους μετανάστες, ενώ παράλληλα θα αύξανε την άμεση πληρωμή στην κυβέρνηση της Αιγύπτου, και πιο συγκεκριμένα θα επηρέαζε την επενδυτική τους απόφαση. Έτσι, τα εμβάσματα θα μπορούσαν να κατευθυνθούν προς τις παραγωγικές επενδύσεις αντί να αυξάνουν την αποταμίευση για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως αυτή της αβεβαιότητα της πανδημίας.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • Comesa (2020). Diaspora Remittances Critical for Covid-19 Recovery. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 07/08/2021.
  • DN Egypt (2021).  Remittances to Egypt increase 11% to high of $30bn in 2020: World Bank. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 07/08/2021.
  • El Dine, G. A. N., & Metwally, M. F. (2019). The Impact of Worker’s Remittances on Economic Growth in Egypt (1991-2016). مجلة الدراسات التجاریة المعاصرة, 5(7), 1-32.
  • IOM (2010). A Study on Remittances and Investment Opportunities for Egyptian Migrants. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 20/04/2021
  • Kapur, D., & McHale, J. (2003). Migration’s new payoff. Foreign Policy, 49-57.
  • Qutb, R. (2021). Migrants’ remittances and economic growth in Egypt: an empirical analysis from 1980 to 2017. Review of Economics and Political Science.
  • Russell, S.S. (2003). Migration and Development: Reframing the International Policy Agenda. World Bank, Washington, DC.
  • World Bank Group (2018). Migration and Remittances: Recent Developments and Outlook. Migration and Development Brief;No. 30. World Bank
  • WorldBank (2021). The World Bank In Egypt. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 01/04/2021.

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Γεωργία Παγιαβλά
Γεωργία Παγιαβλά
Αποφοίτησε από το Tμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακό στο University of Glasgow με ειδίκευση Economic Development. Παρακολούθησε δεύτερο μεταπτυχιακό στα Οικονομικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ, παράλληλα, ήταν βοηθός ερευνήτρια στο «Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης». Απασχολήθηκε σε μια αστική ΜΚΟ για την Απολιγνιτοποίηση στη Μεγαλόπολη και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακό στο Tμήμα Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο με κατεύθυνση Χωρικές Πολιτικές και Ανάπτυξη στην Ευρώπη. Συνεχίζει τις σπουδές της σε διδακτορικό επίπεδο, ενώ, συγχρόνως, φοιτά στο προπτυχιακό Τμήμα της Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ. Χόμπυ της η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και οι περίπατοι στην Αθήνα.