Του Τάσου Μοσχονά,
Ο φετινός Ιούνιος είναι αν μη τι άλλο ποδοσφαιρικός. Με την έναρξη του πολυαναμενόμενου Euro 2020 να έχει ήδη πραγματοποιηθεί πάνω από μία εβδομάδα πριν, οι ποδοσφαιρόφιλοι επιτέλους έχουμε πολλούς λόγους να είμαστε καθηλωμένοι μπροστά από την τηλεόρασή μας, χτίζοντας νέες ποδοσφαιρικές αναμνήσεις.
Την ίδια στιγμή, όμως, που η Ευρώπη ζει στον αστερισμό του ποδοσφαιρικού της μήνα, μια παράλληλη ποδοσφαιρική ιστορία συμβαίνει στη Νότια Αμερική. Μια που συνδυάζει το παλαιότερο τουρνουά εθνικών ομάδων και τα χρόνια προβλήματα που μαστίζουν για χρόνια μια πλούσια σε πάθος, ζωή και αγάπη για το ποδόσφαιρο περιοχή του κόσμου. Το Κόπα Αμέρικα επέστρεψε και διάγει την πιο περίεργη και συνάμα πολιτικά φορτισμένη διοργάνωση στην πάνω από έναν αιώνα ιστορία του.
Ας κάνουμε, όμως, μια αναδρομή. Το αρχαιότατο Κόπα Αμέρικα αποτελεί από το 1916 μια σταθερά της Νότιας Αμερικής. Με συνολικά 46 διοργανώσεις να έχουν λάβει χώρα από τότε, διεξάγεται πλέον ανά τετραετία (αν και διαχρονικά έχουν υπάρξει πολλές αλλαγές σε αυτό) σε μία από τις 10 ομοσπονδίες-μέλη της CONMEBOL, αλλιώς της «Ποδοσφαιρικής Συνομοσπονδίας Νοτίου Αμερικής». To ρεκόρ κατακτήσεων, με 15 κύπελλα, διατηρεί η μικροσκοπική -αλλά ιστορική στο άθλημα- Ουρουγουάη.
Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, με έναν αιώνα ιστορίας και τη διεξαγωγή σε χώρες που δε φημίζονται για την πολιτική και οικονομική τους σταθερότητα, τα χρόνια προβλήματα της ευρύτερης περιοχής έχουν παίξει έναν σημαντικό ρόλο στην έντονη πολιτικοποίηση της διοργάνωσης και στην αναγωγή της σε ένα «τερέν», όπου δε διαγωνίζονται μόνο ομάδες, αλλά οι ίδιες οι χώρες, με τις αντιπαλότητες και τους ανταγωνισμούς τους στο προσκήνιο.
Τα σκάνδαλα διαχρονικά είναι ουκ ολίγα, με στημένες κληρώσεις, ματς που κρίθηκαν με «κορόνα ή γράμματα», επικούς τσακωμούς εντός αλλά και εκτός γηπέδων να καθιστούν τη διοργάνωση ένα πραγματικό «πεδίο μάχης». Πολύ θα ήθελα να τα αναλύσω διεξοδικά, αλλά νομίζω η έκταση του άρθρου δεν αρκεί για να αναδείξει την πλούσια ιστορία και τις «ομηρικές» διενέξεις. Κανείς αρκεί μόνο να δει ένα ματς από παλιά διοργάνωση και να προσέξει τα τάκλιν, για να καταλάβει τη σκληρότητα μιας διοργάνωσης, στην οποία οι παίκτες δίνουν το 110% του εαυτού τους για τη νίκη. Ακόμα και αν η πλειονότητά των παικτών αγωνίζεται στην «τακτοποιημένη» Ευρώπη, όταν έρχεται η σειρά του Κόπα Αμέρικα βλέπεις το ποδόσφαιρο σε μια «ακατέργαστη» μορφή, με σκληρά μαρκαρίσματα, απίστευτες ντρίμπλες και φυσικά πλούσιο θέαμα.
Πώς, όμως, φτάσαμε το 2021 στην πιο σκανδαλώδη διοργάνωση στην ιστορία του θεσμού; Με την πανδημία του κορωνοϊού να βάλλει τη Νότια Αμερική, και τα σκάνδαλα κυριολεκτικά αμέτρητα, ας δούμε πώς φτάσαμε σε αυτή την αποκαρδιωτική κατάσταση.
Ας κάνουμε ένα flashback στο 2015, όταν όλα διεξάγονταν σχετικά ομαλά για τα μέτρα του Κόπα Αμέρικα. Το κύπελλο εκείνη τη χρονιά κατέκτησε η διοργανώτρια Χιλή, με το φορμάτ της τότε διοργάνωσης, αλλά και των πρόσφατων Κόπα Αμέρικα μέχρι το σημείο εκείνο, να έχει ως εξής: 12 συμμετέχουσες χώρες (οι 10 χώρες-μέλη της CONMEBOL και 2 χώρες της Κεντρικής ή Βόρειας Αμερικής) σε 3 ομίλους των 4 ομάδων, με νοκ-άουτ αγώνες να ακολουθούν. Έναν χρόνο μετά, και με αφορμή τα 100 χρόνια της διοργάνωσης, η CONMEBOL σε συνεργασία με την CONCACAF (συνομοσπονδία Βόρειας Αμερικής) διοργανώνουν μια ειδική «επετειακή» εκδοχή στις Η.Π.Α., το “Copa América Centenario”, που κατέκτησε πάλι η Χιλή. Αυτό δεν επηρέασε την «κανονική» διεξαγωγή της διοργάνωσης, που επέστρεψε 4 χρόνια μετά την προηγούμενη, το 2019 στη Βραζιλία, η οποία και κέρδισε τον τίτλο για ένατη φορά στην ιστορία της.
Δύο χρόνια πριν, όμως, η CONMEBOL είχε πάρει μια σημαντική απόφαση για το μέλλον της διοργάνωσης. Αποφάσισε τη διεξαγωγή της σε χρονιές διαφορετικές από τις συνηθισμένες, ώστε να «πέφτει» παράλληλα με τη διοργάνωση των Euro. Αυτό σήμαινε πως το επόμενο Κόπα Αμέρικα θα διεξαγόταν μόλις 1 χρονιά μετά το προηγούμενο, το 2020. Μετά την έγκριση της FIFA για τη μεταφορά της σε ζυγά χρόνια, το 2019 αποφασίστηκαν ως διοργανώτριες χώρες η Αργεντινή και η Κολομβία. Απόφαση η οποία, εκ των υστέρων, δεν βγάζει ιδιαίτερο νόημα, αφού οι δύο χώρες δεν γειτνιάζουν, όπως έχει συμβεί σε προηγούμενες συνδιοργανώσεις (π.χ. Πολωνία-Ουκρανία για το Euro 2012). Φωνές αντιδράσεων υπήρξαν επίσης και για το γεγονός πως η διοργάνωση θα «θαβόταν» κάτω από το Euro, που απολαμβάνει μεγαλύτερης τηλεοπτικής κάλυψης και παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ένας λόγος, ίσως, για αυτή την αλλαγή ήταν το ότι ορισμένοι παίκτες και ποδοσφαιρικοί παράγοντες επιθυμούσαν ίσο χρόνο ξεκούρασης για Λατινοαμερικανούς και Ευρωπαίους παίκτες. Η απόφαση, παρόλα αυτά, δεν παύει να εγείρει ερωτηματικά.
Η διοργάνωση, όμως, δεν έμελλε να διεξαχθεί το 2020. Ως αποτέλεσμα της πανδημίας του κορωνοϊού, τον Μάρτιο του 2020 το Κόπα Αμέρικα αναβλήθηκε και αποφασίστηκε να διεξαχθεί την περίοδο Ιουνίου-Ιουλίου 2021, στις ίδιες τοποθεσίες και στάδια. Η κατάσταση, όμως, τη φετινή χρονιά, δεν ήταν η ιδανική τόσο για την Κολομβία όσο και για την Αργεντινή. H αρχή έγινε στις 21 Μαΐου από την Κολομβία, στην οποία από τα τέλη Απριλίου λαμβάνουν χώρα μεγάλες διαδηλώσεις εναντίον του Προέδρου Ιβάν Ντούκε, με αφορμή τις νέες έκτακτες μεταρρυθμίσεις που προωθεί στην υγεία και στη φορολογική πολιτική. Με τους νεκρούς από τις διαδηλώσεις να ξεπερνούν τους 40 και την αστυνομία να κατηγορείται για συνεχείς αυθαιρεσίες, η Κολομβιανή κυβέρνηση ζήτησε νέα αναβολή της διοργάνωσης για το Νοέμβριο. Η CONMEBOL φυσικά αρνήθηκε λόγω προγραμματισμού και ευθύς αμέσως ανακοίνωσε την απομάκρυνση της χώρας από τη θέση της διοργανώτριας και τη διεξαγωγή του τουρνουά αποκλειστικά στην Αργεντινή.
Η χώρα του Λιονέλ Μέσι, πάντως, αντιμετώπιζε τα δικά της σοβαρά προβλήματα. H απότομη αύξηση των κρουσμάτων το Μάιο στους μεγαλύτερους ρυθμούς από την έναρξη της πανδημίας οδήγησε την κυβέρνηση σε απόφαση για νέο lockdown 9 ημερών, και οι αντιδράσεις για τη διεξαγωγή του τουρνουά στην παρούσα κατάσταση ήταν πολλές και έντονες. Στις 30 Μαΐου, και σε λιγότερο από δύο εβδομάδες πριν την έναρξη του τουρνουά, η CONMEBOL απομακρύνει, μετά τα ανεπιτυχή αιτήματα της χώρας για ασφαλή διεξαγωγή, και την Αργεντινή, αφήνοντας τη διοργάνωση «ακέφαλη».
Mπροστά στην πρωτοφανή αυτή κατάσταση, και με τη Νότια Αμερική να έχει πληγεί σημαντικά από την πανδημία, δύο μόλις μέρες μετά την απομάκρυνση της Αργεντινής επιλέγεται ως διοργανώτρια για ακόμα μια φορά η Βραζιλία. Η διοργανώτρια του 2019, όμως, παραδόξως έχει ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα από την Αργεντινή και την Κολομβία. Όντας η δεύτερη χώρα σε αριθμό θανάτων από κορωνοϊό μετά τις Η.Π.Α και μια από τις τρεις χώρες με το μεγαλύτερο ρυθμό διασποράς του ιού παγκοσμίως, η Βραζιλία βρίσκεται εν μέσω μιας πρωτοφανούς κρίσης, με πολυάριθμες διαδηλώσεις να λαμβάνουν χώρα καθημερινά εξαιτίας της υποβάθμισης της κατάστασης από -ποιον άλλο- τον Βραζιλιάνο Πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο.
Η υπονόμευση του ιού από τον Μπολσονάρο έχει οδηγήσει αφενός σε χιλιάδες θανάτους ανά ημέρα και αφετέρου σε καθυστέρηση του προγράμματος εμβολιασμού, που τόσο πολύ έχει ανάγκη η χώρα των 211 εκατομμυρίων κατοίκων. Με το τουρνουά ήδη να αποκαλείται “championship of death”, για λόγους ασφαλείας αποφασίστηκε η διεξαγωγή του εξ ολοκλήρου κεκλεισμένων των θυρών, ενώ τέθηκε και όριο 65 ατόμων ανά αποστολή χώρας.
Με την CONMEBOL να κάνει κρούσεις σε διάφορες πόλεις και στάδια που φιλοξένησαν το Μουντιάλ του 2014, η πλειονότητα αυτών απάντησε αρνητικά, καθώς, εξαιτίας της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης, αρκετά στάδια, όπως η “Arena Fonte Nova” της πόλης Salvador, χρησιμοποιούνται εκτάκτως ως νοσοκομεία! Εν τέλει επιλέχθηκαν 5 στάδια, 2 στο Ρίο ντε Τζανέιρο (Ολυμπιακό Στάδιο και Μαρακανά), η “Arena Pantanal” της Κουιαμπά, το «Ολυμπιακό Στάδιο» της Γκοϊάνια και το περιβόητο «Εθνικό Στάδιο» της πρωτεύουσας Μπραζίλια, ένα πανάκριβο γήπεδο που κόστισε 660 εκατομμύρια δολάρια και δεν φιλοξενεί καμία ομάδα μεγάλης κατηγορίας! Η Αυστραλία και το Κατάρ, που ήταν αρχικά να συμμετέχουν με πρόσκληση, αποσύρθηκαν, oδηγώντας τους διοργανωτές στην υιοθέτηση ενός συστήματος δύο ομίλων των 5 ομάδων, στους οποίους 4 στις 5 ομάδες (!) προκρίνονται στους νοκ-άουτ προημιτελικούς.
Με το τουρνουά να πλησιάζει, δεν ήταν λίγες οι φωνές που πίεζαν τον Νεϊμάρ και την Εθνική Βραζιλίας να μποϊκοτάρουν τη διοργάνωση. Με διαδηλώσεις να ξεσπούν στη χώρα εναντίον της, ο Μπολσονάρο φάνηκε έξαλλος μπροστά σε αυτή την προοπτική και κατακεραύνωσε τόσο τους διαδηλωτές όσο και όσους τολμούν να την υπονομεύσουν. Η εμπλοκή, βέβαια, του Βραζιλιάνου Προέδρου με το ποδόσφαιρο δε σταματά εκεί, καθώς οι φήμες οργιάζουν πως ο Μπολσονάρο ασκεί πίεση για την απομάκρυνση του προπονητή της «Σελεσάο» Τίτε και την αντικατάστασή του με τον φίλο του, πρώην προπονητή της Γκρέμιο, Ρενάτο Γκάουτσο. Ειρωνικά, πάντως, η στήριξη διάσημων Βραζιλιάνων ποδοσφαιριστών προς τον Μπολσονάρο ήταν αυτή που κατά αρκετούς αποτέλεσε αρωγό στην εκλογή του στην προεδρία το 2018.
Οι απειλητικές προοπτικές για τη διοργάνωση δεν ευοδώθηκαν, και όλα διεξάγονται -σχετικά- ομαλά, με το ποδόσφαιρο -επιτέλους- στο επίκεντρο των συζητήσεων. Παρά ταύτα, η φετινή διοργάνωση θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη των φιλάθλων περισσότερο για τα γεγονότα εκτός γηπέδων παρά για όσα γίνονται εντός. Χρόνια προβλήματα της Νότιας Αμερικής, διεφθαρμένες κυβερνήσεις και λαοπλάνοι ηγέτες, βιαστικές και χωρίς νόημα αποφάσεις και αλλαγές στους κανονισμούς από την CONMEBOL, υγειονομική κρίση και χιλιάδες θάνατοι καθημερινά, αστυνομική βία και αυθαιρεσίες. Το Κόπα Αμέρικα 2021 εξέθεσε ορισμένα χρόνια ζητήματα της περιοχής, και το πώς εν τέλει κατάφερε να διεξαχθεί «κανονικά» αποτελεί και θα αποτελεί για πάντα ένα μυστήριο, που ίσως μόνο η ποδοσφαιρική «τρέλα» της περιοχής να μπορεί να εξηγήσει.
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What on earth is going on with the Copa America?, HITC Sevens on Youtube, διαθέσιμο εδώ
- Copa America moved from Argentina to Brazil just 13 days before kickoff, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- 2021 Copa America: Colombia will not co-host next month’s tournament amid ongoing protests in the country, Sky Sports, διαθέσιμο εδώ
