Της Μανταλένας Κατωπόδη,
Τεχνολογία, μία λέξη που συναντάμε καθημερινά όλο ένα και περισσότερο. Μικροί και μεγάλοι μαθαίνουν να ζουν με αυτή. Ειδικότερα σήμερα, στην εποχή του κορωνοϊού, κανείς δε μπορεί να την αγνοήσει. Πέρα από τους νέους τρόπους διασκέδασης που μας προσφέρει και τις ευκαιρίες, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η τεχνολογική καινοτομία, η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική ευημερία του ατόμου, συνδέονται άμεσα μέσα από οικονομικά υποδείγματα. Μπορεί να συμβάλει η τεχνολογία στη μακροχρόνια ανάπτυξη;
Σημαντικός οικονομολόγος, εν ζωή, ο Ρόμπερτ Μ. Σόλοου (Robert M. Solow) ανέλυσε τη νεοκλασική θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης, υπόδειγμα-σταθμός στη θεωρία της οικονομικής μεγέθυνσης και κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 1987. Στο εν λόγω υπόδειγμα, γίνεται λόγος για την οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή πώς η αύξηση του κεφαλαίου, της εργασίας και η μεταβλητή της τεχνολογικής αλλαγής, στην οποία δίνει ιδιαίτερη προσοχή, αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους στην οικονομία, αλλά και με ποιον τρόπο επηρεάζουν τη συνολική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Υποστηρίζεται ότι χώρες με μικρό απόθεμα κεφαλαίου όπως οι υπανάπτυκτες ή χώρες που ανακάμπτουν από πόλεμο, μπορούν βραχυπρόθεσμα να γνωρίσουν ταχύτερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, συγκριτικά με χώρες ήδη ανεπτυγμένες. Όμως, κύριο μέλημα κάθε κράτους είναι η μακροχρόνια ευημερία και ανάπτυξη και όχι οι κατακόρυφες και απότομες βραχυχρόνιες αυξήσεις. Για να επιτευχθεί αυτό, ο Σόλοου αναφέρει ότι η τεχνολογική αλλαγή και εξέλιξη οδηγεί μακροχρόνια σε σταθερούς και ανοδικούς ρυθμούς, πράγμα το οποίο συντελεί στη κοινωνική ευημερία των πολιτών. Η (εξωγενής) τεχνολογική πρόοδος αυξάνει, με τη σειρά της, την αποδοτικότητα της εργασίας και έτσι, σταθεροποιείται ο λόγος του κεφαλαίου προς τη συνολική αποδοτικότητα της εργασίας (περιλαμβάνει θεσμούς που επηρεάζουν την παραγωγικότητα της εργασίας, κάθε είδους τεχνογνωσίας και εκπαίδευσης), όχι όμως ο λόγος κεφαλαίου και εργασίας. Αν προσθέσουμε τον ρυθμό αύξησης της αποδοτικότητας της εργασίας και τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού, βλέπουμε στη μακροχρόνια ισορροπία την εξωγενή οικονομική μεγέθυνση. Ωστόσο, η τεχνολογική εξέλιξη επιδρά και στο κατά κεφαλήν προϊόν, καθώς ακολουθεί τους ρυθμούς της αποδοτικότητας της εργασίας. Εάν υποθέσουμε ότι δεν υφίσταται αύξηση του εργατικού δυναμικού ή τεχνολογική αλλαγή και αυτά παραμένουν σταθερά, τότε δεν θα έχουμε μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση.
Η αποταμίευση, ως ακόμη ένα στοιχείο του υποδείγματος, εάν αυξηθεί, επηρεάζει τον λόγο κεφαλαίου εργασίας και το παραγόμενο προϊόν, με αποτέλεσμα να προκληθεί προσωρινή οικονομική μεγέθυνση. Ένας υψηλός ρυθμός αποταμίευσης δεν αρκεί για μία μακροπρόθεσμη οικονομική μεγέθυνση, επομένως δεν υπάρχει μόνιμη επίδραση στην οικονομία. Ο χρυσός κανόνας, γνωστός και ως “Golden Rule’’ που ορίζει ότι το καθαρό οριακό προϊόν του κεφαλαίου μακροχρόνια θα ισούται με το μακροχρόνιο ρυθμό ανάπτυξης είναι δυνατό να μην ισχύει, καθώς η αποταμίευση είναι εξωγενής.
Το υπόδειγμα του Σόλοου φέρει και κάποιες αδυναμίες. Η μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση εξετάζεται μόνο όταν έχουμε εξωγενή τεχνολογική αλλαγή και δεν εξηγείται η διαδικασία της μεγέθυνσης, αλλά κατά κύριο λόγο παρουσιάζεται ως μία μορφή υπόθεσης. Η εξωγενής βελτίωση και οι τεχνολογικές διαφορές ανάμεσα σε χώρες, αλλά και στις ίδιες τις οικονομίες δεν αναλύονται. Συνεπώς, υπάγεται στην κατηγορία των υποδειγμάτων της εξωγενούς μεγέθυνσης. Τα υποδείγματα που δημιουργήθηκαν για να εξετάσουν την ενδογενή οικονομική μεγέθυνση στη νεότερη οικονομική, όπως αυτό του Paul Romer το 1990, έχουν ως στόχο να εξηγούν και να αναλύουν με ρεαλιστικό τρόπο τους μηχανισμούς για την επιδίωξη της οικονομικής μεγέθυνσης. Ακόμα μία αδυναμία που εντοπίζεται είναι η εξωγενής αποταμίευση.
Τα οικονομικά υποδείγματα δίνουν τη δυνατότητα στους οικονομολόγους να απλουστεύσουν σε μεγάλο βαθμό τον «πραγματικό» κόσμο και τις πολυάριθμες πληροφορίες, κρατώντας μόνο τις απαραίτητες για την κατανόηση της αγοράς, της οικονομίας ή της συμπεριφοράς των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Η διεξαγωγή πειραμάτων δεν είναι εφικτή στον κλάδο των οικονομικών, οπότε για τον λόγο αυτό οι οικονομολόγοι αξιοποιούν στατιστικές μεθόδους για τον έλεγχο των θεωριών. Η πλήρης ανάλυση, η εγκυρότητα και η τεκμηρίωση και όχι η απλή υπόθεση, συντελούν σε ένα «καλό» υπόδειγμα.
«Είναι προτιμότερο να έχουμε ένα υπόδειγμα με ανεπαρκή θεμέλια που να δίνει μία συνεπή αίσθηση της πραγματικότητας, παρά να περιμένουμε ένα μελλοντικό υπόδειγμα με καλύτερα θεμέλια ή να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε ένα υπόδειγμα με γερά θεμέλια που δεν είναι κατάλληλο να εξηγήσει τα φαινόμενα που χρειαζόμαστε να εξηγήσει» (Samuelson).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εμπειρική διερεύνηση του νεοκλασικού υποδείγματος παραγωγής – οικονομικής μεγέθυνσης με εξωγενή τεχνολογία με χρήση δεδομένων από την ελληνική οικονομία, Στεφάτος Ιωάννης, Πανεπιστήμιο Πατρών. Διαθέσιμο εδώ.
- Το υπόδειγμα του Solow. Αποταμίευση, Επενδύσεις και Οικονομική Μεγέθυνση. Γ. Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική. Διαθέσιμο εδώ.
- How Technology Affects Economic Growth, Mercatus Center, George Mason University. Διαθέσιμο εδώ.
