Της Άννας Βαρβαρέζου,
Τα ειδεχθή εγκλήματα, που κατά τον τελευταίο καιρό ολοένα και πληθαίνουν, προκαλώντας τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης, φέρνουν συχνά στην επικαιρότητα του κοινωνικού σχολιασμού το αμφιλεγόμενο ζήτημα της αυστηρότητας των ποινών. Βασικός στόχος κάθε ευνομούμενης πολιτείας είναι, αδιαμφισβήτητα, η προστασία και η διαφύλαξη των δικαιωμάτων των κοινωνών της, την οποία επιτυγχάνει με την επιβολή ποινών σε όσους προσβάλλουν τα έννομα αγαθά τρίτων. Ωστόσο, παρατηρείται πως το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών στο τέλος της ημέρας δεν βρίθει από ικανοποίηση.
Πιο συγκεκριμένα, το ενδιαφέρον εστιάζεται ιδίως στην ισόβια κάθειρξη, που γραμματολογικά αποδίδει μια ποινή ίση με τον βίο, ίση, δηλαδή, με την διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Σαφές καθώς είναι, η είσοδος σε ένα κελί και η διαμονή σε αυτό μέχρι την τελευταία ημέρα της ύπαρξης ενός ανθρώπου δεν είναι μια εύκολη υπόθεση και απόφαση. Ενδεχομένως να υποστήριζε κανείς πως αν ένας δικαστής μπορούσε να αποφασίσει κάτι τέτοιο, τότε θα οδηγούμασταν σε απολυταρχικά μονοπάτια, δημιουργώντας έτσι μια παντοδύναμη δικαστική εξουσία, που θα καθόριζε την ζωή των πολιτών.
Αυτό, φυσικά, είναι μια ακραία θεώρηση, την οποία έρχεται συχνά να αντικρούσει η άποψη πως ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου ως ύψιστη συνταγματική επιταγή διεκδικεί ακόμη και στις εγκληματικές ενέργειες ενός ατόμου την εφαρμογή της. Διεκδικεί, δηλαδή, η ποινή να κινείται σε λογικά πλαίσια, συνεκτιμώντας το κατά την κοινή πείρα προσδόκιμο ζωής, αλλά και τον βαθμό σωφρονισμού που έχει καταφανεί μετά από αρκετά χρόνια έκτισης.
Κρίσιμη στο σημείο αυτό και προς συνέχιση της ανωτέρω αντιπαραβολής θέσεων είναι η αποσαφήνιση κάποιων ορίων. Είναι προφανές πως το κάθε έγκλημα είναι αποδοκιμαστέο, αλλά δεν έχουν όλα την ίδια ηθική απαξία. Το κοινωνικό σύνολο δεν μπορεί εύκολα να αποδεχθεί δράστες στυγερών εγκλημάτων να κυκλοφορούν ελεύθεροι, έπειτα από δυο δεκαετίες. Τα ισόβια, δις, τρις και η ιστορία συνεχίζεται, μπορεί μεν να αποδίδουν ως λέξεις μια ύψιστη κοινωνική μομφή, όμως, το πρόβλημα στην πράξη παραμένει, όπως παραμένει άλλωστε και το ερώτημα. Θα έπρεπε τελικά να τυγχάνουν πραγματικής και όχι πλασματικής εφαρμογής τα ισόβια; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι γενικευμένη και καθολική. Μια κοινή, όμως, παραδοχή που αποτελεί ένα από τα δεδομένα στην φαρέτρα μας είναι πως όταν λαμβάνουν χώρα φρικιαστικά εγκλήματα, θα ήταν συνετό να αντιμετωπίζονται με υψηλότερες ποινές από τις ισχύουσες ή να επαναπροσδιοριστεί ως προς αυτά η έννοια των ισοβίων.
Η συγκεκριμένη συζήτηση, μάλιστα, λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, αν αναλογιστούμε τον αντίκτυπό της στην εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς. Στη σημερινή κοινωνία επικρατεί ένα αίσθημα αβεβαιότητας για την προσωπική ασφάλεια. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που πρώην κατάδικοι απολύονται και αμέσως επιστρέφουν στις παράνομες δραστηριότητες τους. Ήταν, άραγε, ελλιπής και ανεπαρκής ο σωφρονισμός; Άλλωστε, πώς μπορεί να ελεγχθεί το μέγεθος του σωφρονισμού; Κεντρικό γνώμονα, στον οποίο δεν χωρούν υποκειμενισμοί, αποτελεί το τι πράττει, τελικά, η ίδια η πολιτεία και σε ποιο βαθμό συμβάλλει στην επανένταξη των πρώην φυλακισμένων.
Πράγματι, αυτή είναι που οφείλει να προνοεί για μια ομαλή επιστροφή, ώστε να διασφαλίζεται η ακεραιότητα των πολιτών. Φυσικά, αυτό δίνει την σκυτάλη σε μια ακόμη μεγαλύτερη προβληματική και μια συζήτηση που μοιάζει ατέρμονη. Πάντως, το συμπέρασμα είναι πως αφενός το σύστημα της ισόβιας ποινής λειτουργεί με τρόπο που δεν εξασφαλίζει μια παντοτινή προστασία των πολιτών από έναν αποδεδειγμένα επικίνδυνο δράστη αφετέρου με την επιστροφή του τελευταίου δεν μεριμνά επαρκώς για την αποτροπή τέλεσης νέων εγκλημάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ισόβια κάθειρξη, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
