Του Τάσου Μοσχονά,
Σχεδόν 5 μήνες μετά την ορκωμοσία του, ο νέος Πρόεδρος Joe Biden προβαίνει στο πρώτο του διεθνές ταξίδι. Με την πανδημία του κορωνοϊού να παραμένει ένα μείζον ζήτημα, η περιοδεία του Joe Biden από τις 9-16 Ιουνίου ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα διαδρομή. Για να κατανοηθεί, όμως, πλήρως το «ενδιαφέρον» του ταξιδιού θα πρέπει να κάνουμε μια αναδρομή στη σημασία των παρθενικών ταξιδιών των εκάστοτε νέων Προέδρων.
Διαχρονικά, το πρώτο ταξίδι του Προέδρου έχει υψηλή στρατηγική σημασία. Πέραν του συμβολικού της υπόθεσης, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή, η επιλογή συγκεκριμένων τοποθεσιών έχει πολλαπλούς στόχους. Η επιλογή βασίζεται αφενός σε μια στάθμιση των σημαντικών γεγονότων της επικαιρότητας, που βρίσκονται σε άμεση συνάφεια με τις αμερικανικές επιδιώξεις και συμφέροντα και τη διασφάλισή τους. Η επιθυμία είναι να ακουστεί ξεκάθαρα πως οι Η.Π.Α. παραμένουν, με την αλλαγή και τη μετάβαση σε μια νέα κυβέρνηση, η μεγαλύτερη παγκόσμια δύναμη. Αφετέρου, όμως, ο στόχος της κάθε νέας κυβέρνησης είναι να «καθρεφτίσει» τη δράση της προηγούμενης. Συχνά, οι τοποθεσίες επιλέγονται με βάση το ταξίδι της προηγούμενης κυβέρνησης, με στόχο να την «καπελώσει» και να «διορθώσει» τα λάθη της.
Τα παραδείγματα των πρώτων ταξιδιών των κυβερνήσεων από τη δεκαετία του ‘90 μέχρι και σήμερα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη των δύο παραπάνω κριτηρίων. Το 1993, o Bill Clinton αποφάσισε τον Καναδά ως τοποθεσία του πρώτου διεθνούς του ταξιδιού, πρώτον για να αναδείξει τη σημασία του ως ενός εκ των σημαντικότερων εμπορικών εταίρων των Η.Π.Α, και δεύτερον για να «στεγάσει» την εξαιρετικά σημαντική του συνάντηση με τον πρώτο Πρόεδρο της μετα-σοβιετικής Ρωσίας, Boris Yeltsin, που θα καθόριζε τη διμερή σχέση των πρώην «θανάσιμων» αντιπάλων. “Fast forward” στο 2001, και βλέπουμε πως ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος George W. Bush αντιστρέφει την επιλογή του Clinton, επιλέγοντας το Μεξικό, για να τονίσει τον «παραγκωνισμό» του από την προηγούμενη Κυβέρνηση. Oκτώ χρόνια μετά, ο νέος Πρόεδρος Barack Obama κάνει την ίδια επιλογή με τον προηγούμενο Δημοκρατικό Πρόεδρο και πηγαίνει τον Καναδά και την Οτάβα, σε ένα άτυπο «πινγκ-πονγκ» αλλαγής τοποθεσιών.
Το μοτίβο συγκεκριμένων μεμονωμένων τοποθεσιών εγκαταλείφθηκε το 2017, από -ποιον άλλο- τον πρώην Πρόεδρο Donald Trump. Ο Τrump, θέλοντας να διαφοροποιηθεί πλήρως από τους προκατόχους του, επέλεξε ένα διαφορετικό και φιλόδοξο πρόγραμμα, σύμφωνα με το οποίο θα επισκεπτόταν 5 διαφορετικές χώρες σε διάστημα 8 ημερών. Ο Trump ξεκίνησε το ταξίδι του μέσα Μαΐου, επισκεπτόμενος τη Σαουδική Αραβία και την πρωτεύουσά της, Ριάντ. Εκεί συναντήθηκε με τον βασιλιά Σαλμάν, υπέγραψε συμφωνία για αγοραπωλησία όπλων και εδραίωσε την αμερικανική στήριξη στο απολυταρχικό καθεστώς.
Ελάχιστες στιγμές αργότερα βρέθηκε στο Ισραήλ, όπου και συναντήθηκε με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Εκεί ο πρώην Πρόεδρος, σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, επισκέφθηκε το «Τείχος των Δακρύων» στην Ιερουσαλήμ, τον ιερότερο λατρευτικό τόπο της Εβραϊκής θρησκείας. Παρατηρώντας την επίσκεψη εκ των υστέρων, κανείς δεν μπορεί παρά να συνάγει το συμπέρασμα πως ο Trump, ως ο πρώτος εν ενεργεία Αμερικανός Πρόεδρος που επισκέφτηκε τον τόπο αυτό, επιθυμούσε να «προαναγγείλει» την επιγενόμενη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στο Ισραήλ από το Τελ-Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, που έλαβε τελικά χώρα, μετά από πολλές αντιδράσεις, το 2018.
Αφού συναντήθηκε και με τον Παλαιστίνιο ηγέτη Μαχμούντ Αμπάς στη Βηθλεέμ, ο Trump μετέβη στην Ιταλία, όπου και συναντήθηκε με τον Πάπα Φραγκίσκο στο Βατικανό. Μετά από ένα «πέρασμα» στο Βέλγιο, όπου συναντήθηκε με τους Ευρωπαίους ηγέτες αλλά και τους ηγέτες του ΝΑΤΟ, υπονομεύοντας τον θεσμό στην παρούσα μορφή του και παραπονούμενος για την ασυνέπεια των οικονομικών συνεισφορών των νατοϊκών κρατών, εν τέλει μετέβη ξανά στην Ιταλία, και δη στην Ταορμίνα της Σικελίας, επ’ αφορμή της συνόδου των G7. Εκεί τέθηκε το ζήτημα της αποχώρησης της Ρωσίας από το group των χωρών λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας και εκφράστηκε η διαφωνία, που θα προοιώνιζε την απόφαση του Trump για αποχώρηση των Η.Π.Α. από τη Συμφωνία του Παρισίου για την κλιματική αλλαγή.
Ας έρθουμε, όμως, στο παρόν και στον νυν Πρόεδρο, Joe Biden. Κάνοντας μια σύγκριση των δύο ταξιδιών των δύο Προέδρων, κανείς δε μπορεί παρά να παρατηρήσει πως το πρόγραμμα του ταξιδιού του Biden «καθρεφτίζει» εκείνο του Trump. Τόσο η κοινή διάρκεια (8 ημέρες) όσο και κοινοί προορισμοί (η σύνοδος των G7), αναδεικνύουν μια επιθυμία του Biden να «διορθώσει» τα κακώς κείμενα και την πληγή στo κύρος των Η.Π.Α. από την τετραετία Trump.
Ξεκινώντας το ταξίδι του, ο Πρόεδρος Biden αναφώνησε “The United States is back”, σε ομιλία του μπροστά σε Αμερικανούς στρατιώτες της βάσης RAF Mildenhall στο Suffolk της Μεγάλης Βρετανίας. Η «γηραιά Αλβιώνα», βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν επιλέχθηκε τυχαία από τον Biden ως πρώτος προορισμός. Ο μεγαλύτερος στρατηγικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη αποτελεί, εκτός από μια ευκαιρία για τον ίδιο να αναθερμάνει τις σχέσεις των δύο χωρών -μιας και ο Βρετανός πρωθυπουργός Boris Johnson ουκ ολίγες φορές εκφράστηκε υπέρ του Donald Trump-, και τον τόπο διεξαγωγής της φετινής συνόδου των G7.
Στη συνάντηση των δύο ηγετών, που έλαβε χώρα την περασμένη Πέμπτη στο Falmouth της Κορνουάλης, τέθηκαν καίρια ζητήματα των σχέσεων των δύο χωρών. Από τις συζητήσεις εξαίρουμε την απόφαση για δημιουργία ενός νέου task force, που θα μελετήσει τις συνθήκες για το όσο το δυνατόν συντομότερο άνοιγμα των συνόρων των δύο χωρών και την παύση των ταξιδιωτικών περιορισμών λόγω της πανδημίας. Οι δύο ηγέτες εξέφρασαν, επίσης, την επιθυμία τους για ένα νέο “Atlantic Charter”, που θα μοιάζει με αυτό που είχε υπογραφεί το 1941 ανάμεσα στον Ουίνστον Τσώρτσιλ και στον Φράνκλιν Ρούζβελτ. Σε αυτό ο στόχος είναι να τεθεί ένα κοινό memorandum για τα πιο φλέγοντα ζητήματα του σήμερα, όπως η κλιματική αλλαγή. Στις συζητήσεις, ακόμα, και εν όψει του «Πολέμου των Λουκάνικων», που ήρθε στην επιφάνεια λόγω του Brexit και των διαδηλώσεων στο Belfast της Βορείου Ιρλανδίας, εκφράστηκε η συνέχιση της στήριξης των Η.Π.Α. στην “Good Friday Agreement”, τη συνθήκη ειρήνης, δηλαδή, που είχε υπογραφεί το 1998 και όριζε το καθεστώς της βρετανικής επικράτειας της ιρλανδικής νήσου.
Για τις επόμενες 2 ημέρες, ο Βiden παραμένει στην Κορνουάλη και παρευρίσκεται στη σύνοδο των G7. Εκεί μεταξύ άλλων αναμένεται να επικυρωθούν σχέδια για παροχή ενός δισεκατομμυρίου εμβολίων σε αναπτυσσόμενες χώρες και να επιβεβαιωθεί η εξαγγελία πως οι Η.Π.Α. θα στηρίξουν τις νέες κλιματικές μεταρρυθμίσεις στην επερχόμενη σύνοδο της Γλασκώβης το Νοέμβριο του 2021. Eπόμενο βήμα του Προέδρου, μετά τη συνάντησή του με τη Βασίλισσα Ελισάβετ, θα είναι οι Βρυξέλλες, σε ένα meeting με ευρωπαίους ηγέτες αλλά και με ηγέτες χωρών του ΝΑΤΟ. Η επίσκεψη αυτή, που «μοιάζει» με αυτή του Donald Trump, σκοπό έχει να ενισχύσει το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, το κύρος το οποίου είχε πληγεί με την Προεδρία Trump.
Η σημαντικότερη, όμως, και πιο πολυαναμενόμενη συνάντηση δεν είναι άλλη από αυτή με τον Ρώσο Πρόεδρο Vladimir Putin, στην τελευταία ημέρα του ταξιδιού. Η συνάντηση των δύο δεν αναμένεται να αλλάξει πολλά στις ψυχρές διμερείς σχέσεις, αλλά δείχνει πως ο Biden ίσως προσπαθήσει να βρει κοινά σημεία, ώστε να χτιστεί μια στοιχειώδης συνεννόηση σε ζητήματα όπως τα πυρηνικά του Ιράν. Τα εμπόδια, βέβαια, είναι πολλά. Τόσο οι πρόσφατες εξελίξεις με τον Λευκορώσο -και στηριζόμενο από τον Putin- Πρόεδρο Alexander Lukashenko, όσο και οι ενδείξεις για ρωσική εμπλοκή στις δύο τελευταίες αμερικανικές εκλογές, δείχνουν πως τα εμπόδια μιας συνεννόησης είναι ανυπέρβλητα. O ίδιος, μάλιστα, στην ομιλία του στη βάση του Mildenhall, δήλωσε πως «οι Η.Π.Α. θα απαντήσουν με σθεναρότητα και με τον πρέποντα τρόπο σε επιβλαβείς δράσεις της Ρωσικής κυβέρνησης».
Οι προκλήσεις για τον Biden είναι πολλές, και αυτό το φιλόδοξο ταξίδι φαίνεται πως αποτελεί το “poster child” για την «καμπάνια εμπιστοσύνης» του νέου Προέδρου. Δεν είναι λίγες οι φωνές που υποστηρίζουν πως ο Biden αποτελεί μια ενδιάμεση «μέση λύση», μια τετραετία πριν τη δεύτερη προεδρία Trump. Με την ανάδειξη της Κίνας, δε, ως παγκόσμιας υπερδύναμης και την αυξανόμενη επιρροή της παγκοσμίως -ειδικά στην Αφρική-, η θέση των Η.Π.Α στο παγκόσμιο στερέωμα είναι αρκετά επισφαλής. Αλλά ακόμα δεν απειλείται. Ο Joe Biden έρχεται να θυμίσει στους συμμάχους του πως θα «διορθώσει» τα λάθη της Κυβέρνησης Trump ένα-ένα. Πως δε θα επικεντρωθεί σε λίγους συμμάχους, αλλά θα επιχειρήσει ένα φιλόδοξο, ολιστικό πρόγραμμα. Πως είναι εκεί για να στηρίξει με παροχή εμβολίων τις αναπτυσσόμενες χώρες. Πως θα κυβερνήσει με πίστη στη λογική και στην πολιτική σταθερότητα. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα του Biden, με στόχο την επαναφορά της σταθερότητας και της εμπιστοσύνης στις Η.Π.Α., που είχε διαρραγεί τα προηγούμενα χρόνια. Και σύμφωνα με κάποια στατιστικά, ο στόχος έχει επιτευχθεί. Πολύ φοβάμαι, όμως, πως η πραγματική απειλή για τη θέση της χώρας δεν είναι εξωτερική, αλλά προέρχεται εκ των έσω…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why Joe Biden’s Europe trip is so unique and so important, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Biden warns Russia against ‘harmful activities’ at start of first official trip, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Joe Biden: US President addresses troops at RAF Mildenhall, BBC, διαθέσιμο εδώ
- 4 takeaways from Joe Biden’s first meeting with Boris Johnson, USA Today, διαθέσιμο εδώ
- Donald Trump’s first foreign trip as President, Ballotpedia, διαθέσιμο εδώ
- Trump just wrapped up his first trip abroad- here’s where past Presidents traveled in their first year, Yahoo Finance, διαθέσιμο εδώ
