Της Μαντώς Μανώλη,
Η κοσμοθεωρία μας, δηλαδή η θεώρηση που έχουμε για τον κόσμο, για τον τρόπο που λειτουργεί η πραγματικότητα, φαίνεται να συμπυκνώνεται στο πολύπλοκο και ανησυχητικό πρόβλημα της τριχοφυΐας, και φυσικά της γυναικείας. Αυτή η κοσμοθεωρία, που πήρε χρόνια να εδραιωθεί –από την εποχή των σπηλαίων και έκτοτε- καταστρέφεται σήμερα, από τις γυναίκες που τολμούν -μη χειρότερα- να μένουν αξύριστες. Και όχι μόνο η κοσμοθεωρία μας, προσθέτει χιουμοριστικά ο Θ. Ζάμπρας στη δήλωση της Α. Λατινοπούλου (ή αλλιώς της «Υπουργού της Χαλάουα»), καταρρέει το παγκόσμιο χρηματο-οικονομικό σύστημα, ανεβαίνει η βρεφική θνησιμότητα, πέφτει το bitcoin…
Πέρα, όμως, και από την άκρως εγωιστική οπτική της Α. Λατινοπούλου, κατά την οποία, ό,τι δεν αρέσει στην ίδια ,δεν πρέπει να προβάλλεται, και αν παραμερίσουμε, επίσης, την αστεία χρήση της λέξης «κοσμοθεωρία», η προβληματική φύση αλλά και το ενδιαφέρον της δήλωσης εντοπίζονται στην επίκληση της αισθητικής.
Η έννοια της αισθητικής απασχόλησε και επηρέασε πολλούς. Έναν πρώτο ορισμό δίνει ο Πλωτίνος τον 3ο αι. μ.Χ.: «καλό (με την αισθητική έννοια) είναι αυτό που έχει σχήμα και κακό αυτό που δεν έχει και κυρίως καλό είναι αυτό που επικοινωνεί με το θείο». Μετά από 12 αιώνες, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι εισάγει μια πιο σαφή και απτή ιδέα για την αισθητική μέσα από το έργο του «Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου», ένας άνθρωπος με τις ιδανικές σωματικές αποστάσεις και μήκη, σύμφωνα με τον κανόνα των αναλογιών. Ωστόσο, από τις λεπτομερείς σημειώσεις του, ο Ντα Βίντσι παρέλειψε να αναφέρει το ιδανικό μήκος της γυναικείας τρίχας.
Στα τέλη του 19ου αιώνα σχηματίζεται το κίνημα του Αισθητισμού στη Βρετανία που θεωρείται ότι τελείωσε με τη δίκη του Όσκαρ Ουάιλντ. Ένας κύριος εκφραστής του, ο Ο. Χ. Πέιτερ, έθεσε το θεμέλιο του κινήματος, υποστηρίζοντας πως ο μοναδικός σκοπός της τέχνης είναι το ωραίο. Την ίδια περίπου περίοδο ο Φ. Ντοστογιέφσκι γράφει: «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο».
Λίγα χρόνια αργότερα παίρνει τον λόγο ο Κ. Π. Καβάφης και εκφράζεται μέσα από τα ερωτικά του ποιήματα σχετικά με την αισθητική. Συχνή είναι η αναφορά του στο σώμα («Θυμήσου, σώμα…», «Το διπλανό τραπέζι», «Μισή ώρα»). Συγκεκριμένα, αναφέρει τη λέξη στην ποίησή του 38 φορές, καμία εκ των οποίων δεν συνοδεύεται από το επίθετο «άτριχο». Άλλες αναφορές του σε φυσικά γνωρίσματα σχετίζονται κυρίως με τα μάτια (Μακρυά, Γκρίζα), ή με το γήρας, «πληγή από φρικτό μαχαίρι» για τον ίδιο («Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή 595 μ.Χ.») και οπωσδήποτε όχι με την έλλειψη κυτταρίτιδας.
Αξιοσημείωτη στην παραπάνω σύντομη ιστορική αναδρομή και συζήτηση περί αισθητικής είναι, δυστυχώς για την κ. Λατινοπούλου, η έλλειψη αναφοράς των τριχών. Για να είμαστε δίκαιοι, όμως, τα τελευταία χρόνια έχει και η τρίχα τη θέση της στην τέχνη και την αισθητική. Έχει τη θέση της στον Βαμβακάρη όταν τραγουδά: «Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια, κατσαρά μαύρα μαλλιά…» και «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν σαν τα λούλουδα του κάμπου». Έχει θέση και στο δημοτικό τραγούδι: «θα αφήσω γένια και μαλλιά, για να με λένε γέρο».
Με έκπληξη μπορούμε να παρατηρήσουμε πως μέχρι τώρα η αισθητική μάλλον δεν συσχετιζόταν με την παρουσία τριχών ή την απουσία τους και σίγουρα δεν εξαρτιόταν από τις ξυρισμένες μασχάλες. Κάτι τέτοιο ίσως να δημιουργεί αμφιβολίες: ποιες είναι εν τέλει οι νοσηρές μειοψηφίες, αυτές που εις βάρος άλλων ταυτίζουν προβληματικές απόψεις με την ιδέα της αισθητικής και το φυσιολογικό με την παρέμβαση στη φύση; Και κυρίως, είναι τέτοια η «κοσμοθεωρία» μας, που απειλείται από την «αξυρισιά» και εξαρτάται η επιβίωσή της ή η καταστροφή της από τις τρίχες; Για να παραφράσουμε τον Μαρξ: «αν η αξυρισιά άλλαζε τον κόσμο, θα ήταν παράνομη».
Αν επιμένουμε σώνει και καλά να μιλήσουμε για το καλαίσθητο, να μην περιοριζόμαστε μοιραία και βολικά στις τρίχες. Να πούμε για την καλαισθησία (ή αναισθησία;) της παρουσίας ενός αστυνομικού ανά μέτρο στις ακόμη κλειστές σχολές, για την αισθητική του σετ μάσκα–αλεξίσφαιρο που θα φορεθεί πολύ αυτήν τη σεζόν. Ή να μιλήσουμε για τη viral αισθητική του παρόντος: το μίσος.
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, στο βιβλίο του Στοιχειώδης Αισθητική απαντάει: «Επειδή η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος, επειδή η αισθητική δεν είναι ηθική του παρόντος, επειδή η ηθική του ελληνικού παρόντος είναι η απάτη… επειδή στην Ελλάδα παρόν είναι το παρελθόν, επειδή τούτο το παρελθόν δεν έχει μέλλον…». Την ερώτηση, στην οποία απαντάει, ας τη φανταστούμε από μόνοι μας, ο καθένας ξεχωριστά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γ.Π. Σαββίδης, Βασικά Θέματα της Ποίησης του Καβάφη, Ίκαρος, 2004
- Βασίλης Ραφαηλίδης, Στοιχειώδης Αισθητική, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου, 1992
