23.5 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορία1821-2021: 200 Χρόνια Ανεξαρτησίας και ΜνήμηςΗ προσωπικότητα του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας (1765-1828)

Η προσωπικότητα του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας (1765-1828)


Του Ελευθέριου Ζαμπουλάκη,

Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, μια προσωπικότητα που χαρακτηρίζεται με πλούσιο διπλωματικό, εκπαιδευτικό και πολιτικό έργο στην προεπαναστατική αλλά και επαναστατική περίοδο, επηρέασε σημαντικά με τις διπλωματικές του τεχνικές πολλούς παράγοντες, οι οποίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο δρόμο προς την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους. 

Ο Ιγνάτιος γεννήθηκε το 1765 στην Μυτιλήνη της Λέσβου. Οι γονείς του, ο πατέρας του Ανδρέας Μπάμπαλος (ή Κακουγδός) και η μητέρα του Μαλαματένια, ήταν φτωχοί μετανάστες, προερχόμενοι από τα Χρύσαφα της Λακωνίας, εγκατεστημένοι πλέον στην πόλη της Μυτιλήνης. Ο Ιγνάτιος είχε επίσης έναν αδερφό, τον Χριστόφορο, ο οποίος αργότερα αποτέλεσε και μέρος της ακολουθίας του. Μετά την ολοκλήρωση της βασικής του εκπαίδευσης, ο Ιγνάτιος γίνεται μοναχός και συνοδευόμενος από τον θείο του, Ιερομόναχο Γεράσιμο, φτάνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα φοιτήσει στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του. Στα 28 του χρόνια, το 1794, εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, Μητροπολίτης Άρτης και Ναυπάκτου.

Η αχαλίνωτη τότε πολιτική του Αλή Πασά Τεπελενλή των Ιωαννίνων να επικυριαρχήσει στις γύρω περιοχές, δεν άργησε να τον φέρει στην Άρτα και στον ίδιο δρόμο με τον Ιγνάτιο. Ο Αλή Πασάς, έχοντας διάφορα δικαιώματα στην περιοχή, ζητάει το 1798 από τον Ιγνάτιο να σταθεί στο πλευρό του, εν όψει της επερχόμενης εκστρατείας του κατά των γαλλοκρατούμενων τότε πόλεων της Πρέβεζας, της Βόνιτσας, και της Πάργας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να συμπεριλάβουμε την αντιγαλλική και αντιδιαφωτιστική στάση του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και του κλήρου εν γένει, απέναντι στους «άθεους» Γάλλους, την οποία φυσικά είχε και ο Ιγνάτιος. Η διπλωματική σταδιοδρομία του Ιγνάτιου ξεκινάει στο πλευρό του Αλή Πασά, με την πολιορκία και την καταστροφή της Πρέβεζας, στην οποία είχαν στήσει αντίσταση Γάλλοι και Έλληνες. Ο Ιγνάτιος μέσω διαπραγματεύσεων προσπάθησε, αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει τη σφαγή και την καταστροφή της Πρέβεζας, πράγμα για το οποίο θα επικριθεί. Αισιότερο τέλος θα δει η Πάργα, η οποία μέσω συμφωνίας παραδόθηκε στις ρωσοτουρκικές δυνάμεις της περιοχής. 

Ελαιογραφία σε μουσαμά του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Πηγή εικόνας: nhmuseum.gr

Κατά την περίοδο 1798 -1805, η δράση του Ιγνατίου για λογαριασμό του Αλή Πασά φτάνει έως και τα Επτάνησα, και συγκεκριμένα την Κέρκυρα. Εκεί θα έρθει σε επαφή με τον Καποδίστρια, τον πληρεξούσιο Ρωσίας κόμη Μοτσενίγο και άλλες σημαντικές προσωπικότητες, αλλά, κυρίως, θα καλλιεργήσει μια μυστική φιλορωσική ιδεολογία, πράγμα που θα οδηγήσει στην δυσαρέσκεια του Τεπελενλή απέναντι του και στην φυγή του Ιγνατίου στην Κέρκυρα το 1805. Η παρουσία του Ιγνάτιου στα προστατευόμενα από την Ρωσία Επτάνησα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποφυγή της κατάληψης της Λευκάδας από τις δυνάμεις του Αλή Πασά, στο πλαίσιο του Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1806-1812). Ο Ιγνάτιος στέλνεται στην Λευκάδα για να οργανώσει εκεί την αντίσταση, αναμένοντας την άφιξη του Καποδίστρια, πράγμα το οποίο πετυχαίνει. Καταφέρνει να προσελκύσει κλεφταρματολούς από τις γύρω περιοχές, να τους οργανώσει, να ηγηθεί αυτών στρατιωτικά και να ενθαρρύνει αυτούς και τους κατοίκους της πόλης. Η Ρωσο-Γαλλική συνθήκη του Τιλσίτ (1807), θα διασφαλίσει μεν την ακεραιότητα της Λευκάδας, αλλά και την παράδοση των Επτανήσων στους Γάλλους, πράγμα που θα δυσχεράνει τον Ιγνάτιο, ο οποίος θα φύγει για ακόμα μια φορά, αυτή τη φορά στην Ιταλία. 

Ο Ιγνάτιος στο Λιβόρνο της Ιταλίας στέλνει επιστολή στον Υπουργό Εσωτερικών της Ρωσίας, Ρομαντζώφ, με αίτημα να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Ρωσία, το οποίο και γίνεται δεκτό. Με την ακολουθία του το 1809, φτάνει στην Πετρούπολη, όπου θα συναντήσει τον Ρομαντζώφ και τον ίδιο τον Τσάρο Αλέξανδρο Α’, από τον οποίο το 1810 θα λάβει το αξίωμα του Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας. Στο Βουκουρέστι, πλέον, θα αναλάβει θρησκευτικά και πολιτικά καθήκοντα, ξεκινώντας και το εκπαιδευτικό του έργο, με την αναδιοργάνωση του ελληνικού λυκείου, αλλά και την ίδρυση της «Φιλολογικής Εταιρείας», σημαντική για την ανάπτυξη του ελληνικού διαφωτισμού και των επιστημών στην Ευρώπη.

Η συνθήκη του Βουκουρεστίου (1812) ως απόρροια του Ρωσοτουρκικού πολέμου και η παραχώρηση της Βλαχίας στους Οθωμανούς κάνουν τον Ιγνάτιο να φύγει στην Βιέννη. Εκεί, το 1814, ο Καποδίστριας θα ιδρύσει την «Φιλόμουσο Εταιρεία», στην οποία ο Ιγνάτιος θα λάβει βασική διοικητική θέση. Η εταιρεία αυτή, με κύριο στόχο την οικονομική στήριξη των σπουδών των Ελλήνων νέων στο εξωτερικό, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της συλλογικής εθνικής ταυτότητας και του ελληνικού φρονήματος. Το 1815, ο Ιγνάτιος εγκαθίσταται οριστικά στην Πίζα της Ιταλίας, όπου θα συνεχίσει να εκτελεί τα καθήκοντα του στην εταιρεία μέσω εράνων, παροχή υποτροφιών κλπ. 

Λιθογραφία προσωπογραφίας που απεικονίζει τον Ιγνάτιο
Ουγγροβλαχίας, έργο του Lassinus Carolus (1816). Πηγή εικόνας: wikipedia.org

Το κεφάλαιο της Φιλικής Εταιρείας και της ελληνικής επανάστασης είναι από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ζωή του Ιγνατίου. Ο Ιγνάτιος μαθαίνει καθυστερημένα για την ύπαρξη της εταιρείας, πιθανότατα το 1819-1820, όταν ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, βασικά μέλη της εταιρείας, θα ταξιδέψουν στην Πίζα, προσπαθώντας να πείσουν τον Ιγνάτιο να ασκήσει την επιρροή του στον Καποδίστρια, με σκοπό να ηγηθεί της εταιρείας. Το αν ο Ιγνάτιος είχε μυηθεί, δεν το γνωρίζουμε. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, είναι η αρνητική στάση τόσο του ίδιου όσο και του Μαυροκορδάτου και του Καποδίστρια απέναντι σε μια πρόωρη, άνευ υλικής, πνευματικής και ψυχολογικής προετοιμασίας, επανάσταση. 

Η έκρηξη της επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδαβίας ένα χρόνο αργότερα από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη θα βρει τον Ιγνάτιο να κρατά αρνητική στάση. Σε επιστολή του αναφέρεται στη Φιλική Εταιρεία ως μια οργάνωση αποτελούμενη από “ημιμαθείς τυχοδιώκτες και άμυαλους νέους”, ενώ χαρακτηρίζει τον Υψηλάντη ως “μόνον αίτιο του κακού”, καθώς “ούτε ο καιρός, ούτε το γένος, ούτε η Ευρώπη ήταν έτοιμοι για την επανάσταση”, αντιλαμβανόμενος τα κίνητρα του Υψηλάντη περισσότερο ως προσωπική φιλοδοξία, παρά ως αμιγώς εθνικά. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφερθεί η στροφή της ρωσόφιλης στάσης του Ιγνατίου, σε αγγλόφιλη, προτείνοντας την Αγγλία ως τον κατάλληλο σύμμαχο για το επερχόμενο ελληνικό κράτος. Κομβικό σημείο σε αυτό υπήρξε το Συνέδριο της Βερόνας (1822), αλλά και το συμφεροντολογικό, σύμφωνα με αυτόν, ρωσικό σχέδιο των τριών Ηγεμονιών (1823-1824), που κλόνισαν την πίστη του Ιγνάτιου απέναντι στην Ρωσία. 

Αξίζει, επίσης, να επισημάνουμε την αλληλεπίδραση του Ιγνατίου με τις πολυάριθμες και σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, τον Μιχαήλ Σούτσο, τον Ιωάννη Καρατζά, τον Λόρδο Βύρωνα, και φυσικά, τον Καποδίστρια και τον Μαυροκορδάτο. Ο τελευταίος, είχε στενή φιλική σχέση με τον Ιγνάτιο, στου οποίου την οικεία στην Πίζα, μάλιστα, διέμενε για αρκετά χρόνια. Εκτός από την ίδια στέγη, μοιράζονταν και ομόφωνες απόψεις όσον αφορά την επανάσταση και το ελληνικό έθνος, καθώς ο Μαυροκορδάτος με την παρουσία του στην Πελοπόννησο κατά την επανάσταση, υπήρξε ο «Ντελάλης» των απόψεων του Ιγνατίου.

Σκίτσο με μολύβι του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας, Εκκλησιαστικό Μουσείο Μυτιλήνης. Πηγή εικόνας: http://pandektis.ekt.gr

Με τον Καποδίστρια η σχέση του υπήρξε πολύχρονη, παραπλήσια με εκείνη του Μαυροκορδάτου, αλλά ταυτοχρόνως και διαφορετική. Μοιράζονταν και οι δύο την φιλορωσική τους ιδεολογία, αλλά και παρόμοιες απόψεις για την επανάσταση και το ελληνικό εθνικό φρόνημα. Ο Ιγνάτιος υπήρξε, επίσης, σημαντικός πνευματικός και πρακτικός σύμβουλος του Καποδίστρια, πράγμα το οποίο μαθαίνουμε από την πολυσύχναστη αλληλογραφία τους ανά τα έτη. Σημαντικό είναι, επίσης, ότι ο Ιγνάτιος έβλεπε τον Καποδίστρια ως κατάλληλο μελλοντικό Κυβερνήτη της Ελλάδος, αξίωμα στο οποίο θα φτάσει από το 1828 έως και την δολοφονία του το 1832. 

Τον Αύγουστο του 1828, ο Ιγνάτιος αρρωσταίνει και πεθαίνει. Το μνήμα του βρίσκεται έως και σήμερα στην ελληνική εκκλησία στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Ο Ιγνάτιος υπήρξε, αναμφίβολα, από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού 18ου και 19ου αιώνα, με τεράστια συμβολή στην εκπαίδευση, στην καλλιέργεια του ελληνικού πνεύματος και φυσικά την διπλωματική και πολιτική του δράση κατά την επανάσταση του ελληνικού έθνους, ενός έθνους που θα έβρισκε πια μια αναγνωρισμένη θέση στον χώρο της νεότερης Ευρώπης.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • Παναγιώτης Μιχαηλάρης, Βασίλης Παναγιωτόπουλος (2010),  Κληρικοί στον Αγώνα, Παλαιών Πατρών Γερμανός – Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας – Νεόφυτος Βάμβας, σελ. 45 – 80,  Αθήνα: εκδ. Τα Νέα
  • Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (1959),  Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, τόμ. Δ’ τ.1-
    Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας (1765 – 1828) , σελ. 1-21, 50-55, 164-180, 266-279, 282-285, Αθήνα: εκδ. Ακαδημία Αθηνών
  • Θεόδωρος Δημοσθ. Παναγόπουλος (2009), Τα Ψιλά γράμματα της Ιστορίας, σελ. 88-93, Αθήνα: εκδ. Ενάλιος

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Ελευθέριος Ζαμπουλάκης
Ελευθέριος Ζαμπουλάκης
Γεννήθηκε το 2002 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπουδάζει στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και του αρέσει ιδιαίτερα ο κλάδος της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Ασχολείται επίσης με την μουσική και το τραγούδι τα οποία αγαπά πολύ.