Του Νίκου Παπάζογλου,
Η Τέταρτη Σταυροφορία είναι η δημοφιλέστερη από τις όσες οργανώθηκαν από τους Πάπες και τους ηγεμόνες της Δύσης. Αυτό συμβαίνει διότι με την Τέταρτη Σταυροφορία έχουμε την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και το κατακερματισμό της βυζαντινής επικράτειας. Μετά την κατάληψη της Βασιλεύουσας, οι Σταυροφόροι δεν συνέχισαν προς τους Αγίους Τόπους, παρεκκλίνοντας από τον αρχικό τους στόχο. Παράλληλα, ο Πάπας πάραυτα καταδίκασε την πράξη τους, αν και στη συνέχεια αναγκάστηκε να αποδεχτεί αυτό το τετελεσμένο γεγονός.
Για πολλούς, όμως, η κατοχή των ιερών προσκυνημάτων ήταν θέμα θρησκευτικής ευθύνης. Τα φανατικά κηρύγματα υπέρ της κήρυξης μιας νέας Σταυροφορίας συνεχίστηκαν και οδήγησαν, το 1212, σε μια εκστρατεία αποτελούμενη από παιδιά, τα οποία, όπως ήταν φυσικό, οδηγήθηκαν σε σφαγή, χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Στη Σύνοδο του Λατερανού, το 1215, ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ αποφάσισε την κήρυξη της Ε΄ Σταυροφορίας, την οργάνωση της οποίας είχε αρχίσει να προετοιμάζει λίγο νωρίτερα, προτρέποντας τους Χριστιανούς είτε να πολεμήσουν είτε να χρηματοδοτήσουν την αποστολή. Δεν έζησε, όμως, για να δει τη Σταυροφορία του να πραγματοποιείται. Την οργάνωσή της ανέλαβε ο διάδοχός του, Ονώριος Γ’. Δύο χρόνια μετά τη Σύνοδο, το 1217, επί Ονωρίου Γ΄, συγκροτήθηκε μια μικρή δύναμη υπό τον δούκα της Αυστρίας, Λεοπόλδο Στ’ και τους βασιλείς Ουγγαρίας, Ανδρέα Β’ και Κύπρου, Ούγο.
Tα στρατεύματα αποβιβάστηκαν το φθινόπωρο του 1217 στην Άκρα, όπου τα υποδέχτηκε ο Ιωάννης de Brienne, τιτουλάριος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ. Το σχέδιό τους ήταν να καταλάβουν την Αίγυπτο, περιοχή ζωτικής σημασίας, και έπειτα, έχοντας αποκόψει από τα δυτικά τους μουσουλμάνους, να προχωρήσουν προς την Ιερουσαλήμ. Το βασικό τους πρόβλημα, όμως, ήταν η αρχηγία της αποστολής, την οποία όλοι διεκδικούσαν. Η ταραχή τους οδήγησε σε διάσπαση της δύναμής τους. Ο Ούγγρος βασιλιάς επέστρεψε στην χώρα του το 1218, ενώ η υπόλοιπη δύναμη, υπό την ηγεσία του de Brienne, κατευθύνθηκε προς την Δαμιέτη της Αιγύπτου. Σύντομα, ενισχύθηκε με νέα δύναμη σταλμένη από τον Πάπα, με αρχηγό τον Καρδινάλιο Πελάγιο, που πρωταγωνίστησε στην Ε΄ Σταυροφορία, παίζοντας ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Ενώ, λοιπόν, η πολιορκία της Δαμιέτης φαινόταν ότι θα διαρκούσε, οι Σταυροφόροι δεν υπολόγισαν την υπερχείλιση του ποταμού Νείλου με αποτέλεσμα να αποτραβηχτούν σε πιο ασφαλές σημείο, αλλά να έχουν χάσει ήδη ένα μέρος του στρατού τους.
Από την άλλη, το εχθρικό στρατόπεδο των Μουσουλμάνων δεν βρισκόταν σε καλύτερη μοίρα. Οι εσωτερικές διενέξεις εξασθένισαν την δύναμή τους και τους ανάγκασαν να προβούν σε παραχωρήσεις. Ζήτησαν, λοιπόν, ανακωχή από τον Πελάγιο, προσφέροντας τον Τίμιο Σταυρό, καθώς και την ίδια την Ιερουσαλήμ (τον λόγο, δηλαδή, για τον οποίο έγινε η εκστρατεία αυτή) και τις σημαντικές πόλεις τριγύρω. Ο Πελάγιος και ο Λατίνος Πατριάρχης των Ιεροσολύμων, βλέποντας την αδυναμία των Μουσουλμάνων και πεπεισμένοι πως, αν συνέχιζαν τον αγώνα τους εναντίον τους, θα κέρδιζαν περισσότερα, αρνήθηκαν την πρόταση ανακωχής τους, παρά τις αντιδράσεις του de Brienne.
Τα σταυροφορικά στρατεύματα κατάφεραν τελικά να κυριεύσουν την Δαμιέτη στις 5 Νοεμβρίου του 1219, αλλά η ήδη μικρή δύναμή τους διασπάστηκε ξανά. Παράλληλα, η υποσχόμενη δύναμη για βοήθεια που θα έστελνε ο βασιλιάς της Γερμανίας Φρειδερίκος καθυστερούσε σημαντικά. Εκείνος ήδη στο παρελθόν είχε εκφράσει την επιθυμία του για συμμετοχή σε σταυροφορική εκστρατεία, αντιμετώπιζε, όμως, αρκετά εσωτερικά προβλήματα. Όταν κατάφερε τελικά να τα λύσει, παντρεύτηκε την κόρη του Ιωάννη de Brienne, Ισαβέλλα, με τις ευλογίες του Πάπα Ονώριου και, αφού συγκέντρωσε ένα εκστρατευτικό σώμα, το έστειλε στην Αίγυπτο με αρχηγό τον Βαυαρό Λουδοβίκο.
Ο Πελάγιος, που είχε παραμείνει με τις εναπομείνασες δυνάμεις, ενισχυόμενος τώρα με την άφιξη του γερμανικού στρατού, απέρριψε για δεύτερη φορά πρόταση ανακωχής των Μουσουλμάνων και προσπάθησε να κατακτήσει όλη την Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας προς το Κάιρο, όμως, το άπειρο στράτευμα αψήφησε και πάλι το άγνωστο γεωγραφικό τοπίο. H υπερχείλιση του Νείλου σε συνδυασμό με το άνοιγμα των φραγμάτων από τον σουλτάνο al-Kamil προξένησε μεγάλες απώλειες στην δύναμη των Σταυροφόρων, με αποτέλεσμα να ζητήσουν αυτή τη φορά οι ίδιοι ανακωχή, τον Σεπτέμβριο του 1221, και να αναγκαστούν να αποχωρήσουν από την Αίγυπτο. Έτσι, έληξε άδοξα η Ε΄ Σταυροφορία χωρίς επιτευχθεί το ποθητό αποτέλεσμα, παρόλο που οι Σταυροφόροι είχαν φτάσει τόσο κοντά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βαλαής Διονύσιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης. Θεσσαλονίκη 2017.
- Baldwin Marshall, Crusades, Εγκυκλοπαίδεια Britannica. Διαθέσιμο εδώ.
- Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση (5ος-15ος αι), Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 2004, σ. 305-306.
- Φειδάς Βλάσιος, Εκκλησιαστική Ιστορία Β, Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα 2002.
