Της Νάσιας Τριάντη,
«Άνθρωπος παιδείας κεκοσμημένος, των ζώων κάλλιστον» (Σωκράτης). «Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο». «Μία επένδυση στη μόρφωση αποδίδει τον καλύτερο τόκο» (Βενιαμίν Φραγκλίνος). «Ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι να αντικαταστήσει ένα άδειο μυαλό με ένα ανοιχτό μυαλό» ( Μάλκολμ Φόρμπς). «Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα» (Ρήγας Φεραίος). Όλα τα παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα αναρίθμητα ρητά που εξυμνούν τη διαχρονική αξία της μόρφωσης που καλλιεργείται μέσω της εκπαίδευσης. Από λαϊκές εκφράσεις μέχρι ρήσεις σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων παρατηρούμε πως η παιδεία ταυτίζεται στη συνείδηση του ανθρώπου με την πρόοδό του και πως τυγχάνει ιδιαίτερης εκτίμησης.
Η μόρφωση αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη για το ξέσπασμα πολλών επαναστάσεων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Γαλλική Επανάσταση. Μόνο όταν οι άνθρωποι κατάφεραν να απελευθερωθούν από τα δεσμά της άγνοιας, ήταν σε θέση να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και τελικά να τα αποκτήσουν. Γιατί η γνώση είναι δύναμη και μάλιστα η δύναμη αυτή που άπαξ και την κατακτήσεις, κανείς δε μπορεί να στην στερήσει. Ενώ, λοιπόν, πλέον στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες το δικαίωμα στην εκπαίδευση αποτελεί αναφαίρετο θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου διακυβεύεται η κατοχύρωσή του. Μία εξ αυτών των περιπτώσεων αποτελεί και η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Αργεντινή από την έναρξη της πανδημίας, η οποία πρόκειται να ενταθεί με την εφαρμογή του νέου lockdown από τις 24 έως τις 31 Μαΐου. Στην Αργεντινή, η νέα διαδικτυακή μορφή εκπαίδευσης, ενόψει της εφαρμογής έκτακτων μέτρων για την καταπολέμηση της πανδημίας, είναι αυτή που θέτει σε κίνδυνο την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία για μεγάλο αριθμό μαθητών.
Όπως γνωρίζουμε, το ξέσπασμα της πανδημίας ανάγκασε τις περισσότερες, αν όχι όλες τις χώρες του κόσμου, να αναστείλουν όλες τις δραστηριότητες στο πλαίσιο του κοινωνικού βίου, εφαρμόζοντας σκληρό lockdown και περιορίζοντας έτσι τους πολίτες στα σπίτια τους, προκειμένου να αποφευχθεί η διασπορά του ιού. Μια από τις συνέπειες της νέας αυτής κατάστασης που δημιουργήθηκε, ήταν η αποκλειστική χρήση της τηλεκπαίδευσης. Η τηλεκπαίδευση, όμως, προϋποθέτει την κατοχή ηλεκτρονικής συσκευής και τη δυνατότητα σύνδεσης στο Internet από κάθε μαθητή. Η εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου αυτού δημιούργησε προβλήματα, κυρίως τεχνολογικής φύσης, λόγω της υπερφόρτωσης του δικτύου, το οποίο χρησιμοποιούνταν από όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, αλλά και από εταιρείες στο πλαίσιο ενίσχυσης της τηλεργασίας. Εκτός από αυτές τις δυσκολίες ανέκυψε και ένα ακόμη ζήτημα: οικογένειες με δύο, τρία ή και περισσότερα παιδιά έπρεπε να συνδέονται την ίδια ώρα για να παρακολουθούν το μάθημα, και άρα να διαθέτουν ξεχωριστή συσκευή για κάθε παιδί, πράγμα που καθίσταται εξωφρενικό.
Τα προαναφερθέντα προβλήματα παρουσιάζονται διογκωμένα στις περιοχές της Αργεντινής. Αυτή η χώρα της Λατινικής Αμερικής παρουσιάζει έντονη ανισότητα σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής, ένας από τους οποίους είναι και η εκπαίδευση, ιδίως όταν έλαβε διαδικτυακή μορφή. Μαρτυρίες μαθητών και φοιτητών μάς δημιουργούν μια έντονα ρεαλιστική εικόνα για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν με την τηλεκπαίδευση. Η 19χρονη Aldana Ramos, φοιτήτρια Ιατρικής και Νοσηλευτικής, δυσκολεύτηκε πολύ κατά την περίοδο του αρχικού lockdown, καθώς δεν διέθετε σύνδεση στο Internet στο σπίτι της και είχε μόνο ένα κινητό για να συνδεθεί, το οποίο μάλιστα έπρεπε να μοιράζεται με τον μικρό της αδερφό. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι, για τις απαιτήσεις των σχολών της, τα μέσα που διέθετε ήταν τουλάχιστον ανεπαρκή. Η Aldana, βέβαια, αποτελεί ένα από τα πολλά παραδείγματα παιδιών που αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα με τη νέα μορφή εκπαίδευσης.
Από τον συνολικό αριθμό των κατοίκων της Αργεντινής, ο οποίος υπολογίζεται στα 45.573.155, περίπου τα 4.000.000 ανήκουν στις λεγόμενες “barrios populares”, δηλαδή στις φτωχές και λιγότερο προνομιούχες γειτονιές. Σύμφωνα με έρευνες, τα μισά παιδιά, προερχόμενα από αυτές τις γειτονιές, δεν διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή και αναφορικά με τη σύνδεση στο Internet τα μισά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, ενώ το 11% δεν κατορθώνει να συνδεθεί. Τα νούμερα αυτά αποδεικνύουν ότι ένα αρκετά σημαντικό μέρος των νέων παιδιών αποκλείεται από την εκπαίδευση, εξαιτίας της αδυναμίας παροχής των τεχνολογικών μέσων που είναι απαραίτητα. Ως άμεσο αποτέλεσμα, πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο από πολύ μικρή ηλικία. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο της Αργεντινής για την Εκπαίδευση, 1 στους 4 μαθητές δημοτικού εγκατέλειψε το σχολείο εντός του 2020. Η πληροφορία αυτή αντανακλά εικόνες του μακρινού παρελθόντος (αρχές 20ου αιώνα), όταν πολλά παιδιά εγκατέλειπαν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση για να δουλέψουν και να βοηθήσουν οικονομικά τις οικογένειές τους. Όπως τότε, έτσι και τώρα, οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά διακόπτουν την εκπαίδευσή τους είναι κυρίως οικονομικοί. Η διαφορά, όμως, έγκειται στο ότι οι κοινωνίες έχουν κάνει τεράστια βήματα προόδου και έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο, όπου η έλλειψη χρημάτων δεν δύναται να αποτελέσει εμπόδιο για να λάβει ένα παιδί τη βασική εκπαίδευση.
Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, είναι φυσικό και επόμενο να απαιτείται μία βελτίωση της κατάστασης. Το ζήτημα πρέπει να τοποθετηθεί στο επίκεντρο της προσοχής και απαιτεί άμεσα και δραστικά μέτρα από την πολιτική ηγεσία της χώρας. Ο Πρόεδρος της Αργεντινής, Alberto Fernández, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, προέβη στις 4 Μαΐου στην παροχή 6.333.000 υπολογιστών σε μαθητές λυκείου, μία ενέργεια αρκετά τολμηρή. Ωστόσο, από τη στιγμή που το πρόβλημα ξεκινά από τις μικρές τάξεις του δημοτικού, εξωθώντας πολλά παιδιά να εγκαταλείψουν το σχολείο σε τόσο πρώιμο στάδιο, τίθεται το ερώτημα μήπως θα έπρεπε η προσοχή να στραφεί εξαρχής προς εκείνη την κατεύθυνση. Χρειάζεται εκ θεμελίων αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος με σκοπό την προσαρμογή του στις νέες ανάγκες. Επειδή θα ήταν οικονομικά αδύνατο να εξασφαλίσει η κυβέρνηση της Αργεντινής υπολογιστές για όλα τα παιδιά που στερούνται αυτών, ίσως θα μπορούσε να προβεί στη λήψη μέτρων που επιτρέπουν τη διεξαγωγή δια ζώσης μαθημάτων διατηρώντας όλες τις προδιαγραφές για την αποφυγή διασποράς του ιού.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αιτήματα του αριστερού κόμματος Libres del Sur, όπως εκφράστηκαν στο πλαίσιο καθιστικής διαμαρτυρίας που έλαβε χώρα στις 6 Μαΐου. Η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στο Internet στις “barrios populares” και η διανομή υπολογιστών σε όσους το έχουν ανάγκη, η αύξηση των κονδυλίων και γενικά της χρηματοδότησης για την εκπαίδευση και τέλος η διασφάλιση της υγιεινής στα σχολεία, όπου γίνεται μάθημα από κοντά, ήταν μερικά από αυτά που ξεχώρισαν, καθότι φαίνεται πως οι ενέργειες, στις οποίες αποσκοπούν, θα μπορούσαν να έχουν ένα θετικό αντίκτυπο. Εκτός των ανωτέρω, ενδείκνυται και η αναβάθμιση της ποιότητας του δικτύου, στον βαθμό που είναι δυνατό, ούτως ώστε να δοθεί μία λύση στον «πονοκέφαλο» που ακούει στο όνομα της σύνδεσης στο διαδίκτυο.
Ανακεφαλαιώνοντας, τεκμαίρεται το γεγονός ότι το υπό εξέταση ζήτημα χρήζει άμεσης και αποτελεσματικής διευθέτησης. Η εικόνα που περιγράφεται μέσα από τις μαρτυρίες μαθητών και γονέων είναι απογοητευτική για τα δεδομένα του 21ου αιώνα. Δεδομένου ότι κανείς δεν γνωρίζει το πότε ακριβώς θα σταματήσει η πανδημία να επηρεάζει τόσο ουσιαστικά τις ζωές μας, είναι εξαιρετικά κρίσιμο να βρεθεί μία λύση όσον αφορά την εκπαιδευτική διαδικασία. Φυσικά, δε γίνεται λόγος για ένα έκτακτο και πρόχειρο μέτρο, αλλά για ένα καλοσχεδιασμένο πλάνο, ικανό να αντέξει στο πέρασμα του χρόνου, προσομοιάζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τη μορφή που είχε η εκπαίδευση πριν το ξέσπασμα της πανδημίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Argentina announces strict coronavirus lockdown amid case surge, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Argentina prepares for strict lockdown as COVID cases soar, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- No internet: Lockdown worsens Argentina’s educational inequality, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
