Του Κωνσταντίνου Δήμου,
Λίγο πριν ξεσπάσουν τα γεγονότα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827, περίπου ένα μήνα πριν είχε προηγηθεί μια ναυτική συμπλοκή μεταξύ του ελληνικού και τουρκικού στόλου στον Κορινθιακό κόλπο, κοντά στην παραθαλάσσια πόλη της Ιτέας, στην οποία ιστορικοί όπως ο Κόκκινος, ο Πουκεβίλ, ο Φίνλεϋ και ο Χέρτσβεργκ αναφέρονται ως (Σκάλα) Σαλώνων.
Ο Άγγλος ναύαρχος λόρδος Κόχραν, έχοντας τον ελληνικό στόλο κάτω από τον έλεγχό του, είχε αποφασίσει να ξεκινήσει εκστρατεία απελευθέρωσης στα παράλια της Δυτικής Ελλάδος φθάνοντας μέχρι και την Αλβανία, αρχής γενομένης από την απελευθέρωση του Μεσολογγίου από τους Τούρκους. Ο στόλος του Κόχραν, που αποτελείτο από 23 πολεμικά πλοία συνολικά, απέπλευσε από τις Σπέτσες προς τον Κορινθιακό κόλπο, με σκοπό να αιφνιδιάσει την τουρκική άμυνα χρησιμοποιώντας μια ξένη σημαία ως κάλυψη ώστε να πλησιάσουν τα ελληνικά καράβια πιο κοντά πριν ξεκινήσουν την επίθεση κατά των οχυρώσεων.
Στις 5 με 6 Σεπτεμβρίου ο στόλος του Κόχραν καταφθάνει στο Μεσολόγγι, ενώ στις 29 Αυγούστου/10 Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται επίθεση στο φρούριο Βασιλάδι, ωστόσο χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Οι Έλληνες δεν μπορούσαν να πετύχουν ένα καίριο πλήγμα στις παραθαλάσσιες οχυρώσεις και να αποβιβάσουν το στράτευμα, ενώ και το πλήρωμα των Υδραίων επιθυμούσε να πληρωθεί την προκαταβολή του μισθού του. Ο Κόχραν λοιπόν αναγκάζεται να αποχωρήσει στη Σύρο με 17 πλοία, αφήνοντας όμως τα υπόλοιπα 6 στον Κορινθιακό κόλπο.
Τα μπρίκια «Σωτήρ» και «Καρτερία» υπό τη διοίκηση των Άγγλων πλοιάρχων Τόμας και Φραγκίσκου Χέιστινγκς παρέμειναν εντός του Κορινθιακού κόλπου, όπως και δύο γολέτες μαζί με άλλα δύο ημικατεστραμμένα κανονιοφόρα πλοία («μπομπάρδες») υπό τους Φαμπρίκιο και Ντένζελ. Ο Χέιστινγκς θεώρησε την περίσταση κατάλληλη για να κατορθώσει ένα ανδραγάθημα κατά των τουρκικών δυνάμεων. Κατά τον Κόκκινο, ο «Σωτήρ» μαζί με τη ρυμουλκούμενη κανονιοφόρο και τις δύο γολέτες διασχίζει τον πορθμό του Ρίου-Αντίρριου βρισκόμενος κάτω από εχθρικά πυρά στις 9/ 21 Σεπτεμβρίου, ενώ η «Καρτερία» θα ακολουθήσει δύο μέρες μετά εξαιτίας της έλλειψης κάρβουνου για τις μηχανές και της άπνοιας που επικρατούσε στην περιοχή που απέτρεπε τη χρήση των ιστίων. Κατευθύνονται προς τη Ναύπακτο για να προετοιμαστούν για την επίθεση ενάντια στον όρμο Σαλώνων.
Ο Χέρτσεβργκ αναφέρει ότι στις 11/ 23 Σεπτεμβρίου ο «Σωτήρ» με τη συνοδεία του αντιμετώπισε 3 τουρκικά μπρίκια, 3 γολέτες και μία κανονιοφόρο, ωστόσο η ναυμαχία έληξε άδοξα εξαιτίας της θαλασσοταραχής. Ο «Σωτήρ» αναγκάστηκε να κόψει το σχοινί της άγκυρας προκειμένου να μην τσακιστεί στα βράχια και να διαφύγει από το πεδίο της μάχης. Αργότερα ο «Σωτήρ» ενώθηκε με την «Καρτερία» στο Λουτράκι, αλλά τουρκικές ενισχύσεις επίσης κατέφθασαν προς υποστήριξη του τουρκικού στόλου, ανεβάζοντας τον αριθμό των παραθαλάσσιων κανονιών περιμετρικά της ακτογραμμής σε 80.
Η επόμενη καθοριστική μάχη σημειώθηκε στις 17/ 29 Σεπτεμβρίου και έληξε με νίκη της ελληνικής πλευράς επί της τουρκικής. Η «Καρτερία» του Χέιστινγκς κατάφερε να πλησιάσει αρκετά κοντά ώστε να πλήξει την πυριτιδαποθήκη ενός βρικίου με φλεγόμενους μύδρους, ανατινάσσοντας την και κατακαίοντας τον αντίπαλο στόλο των 7 τουρκικών πλοίων ολοσχερώς, χωρίς σοβαρές απώλειες παρά μόνο με κάποιους μικροτραυματισμούς ναυτών. Παράλληλα, ο «Σωτήρ» του Τόμας είχε αχρηστέψει τα κανόνια που βρίσκονταν κατά μήκος της ακτογραμμής.
Οι Έλληνες επιβιβάστηκαν σε μικρά πλοιάρια και προσπάθησαν να ρυμουλκήσουν ένα αντίπαλο καράβι, μια αλγερινή γολέτα που έφερε 20 μπρούτζινα κανόνια, ως λάφυρο, αλλά οι Αλβανοί ακροβολιστές κατάφεραν να κόψουν το σχοινί ρυμούλκησης. Ωστόσο, οι Έλληνες κατάφεραν να κρατήσουν τα κανόνια, τα οποία είχαν ήδη μεταφερθεί στα ελληνικά πλοία, ενώ αυτή η ανέλπιστη μικρή νίκη επέδρασε ευεργετικά υπέρ του ηθικού των Ελλήνων.
Η τελευταία και ίσως πιο σημαντική λεπτομέρεια της σύγκρουσης είναι αυτή της κατάσχεσης τριών αυστριακών πλοίων που βρέθηκαν αγκυροβολημένα στα Σάλωνα. Τα πλοία έφεραν παράνομα πολεμικό υλικό προς ενίσχυση των Τούρκων, ενώ είχε συμφωνηθεί πως οι Αυστριακοί θα τηρούσαν ουδετερότητα. Τα πλοία και ο οπλισμός κατασχέθηκαν, περνώντας στη νόμιμη δικαιοδοσία της ελληνικής κυβέρνησης. Κατά τον Πουκεβίλ, τα παραπάνω περιστατικά ήταν οι σταγόνες που ξεχείλισαν το ποτήρι. Ο Ιμπραήμ στις 13/25 Σεπτεμβρίου θεώρησε ότι δε δεσμευόταν πλέον από οποιαδήποτε συνθήκη ανακωχής είχε συνάψει με τις συμμαχικές Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ κατέρριψε και τις όποιες ελπίδες υπήρχαν για ανακωχή στην Πελοπόννησο (η Μεσσηνία πλήρωσε τα αντίποινα σε άψυχο και έμψυχο δυναμικό), ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τα γεγονότα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου ένα μήνα μετά. Η αρχή του τέλους για την εκστρατεία του Ιμπραήμ είχε ξεκινήσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Φ. Πουκεβίλ (1901), Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα: Εκδοτικό Γραφείο Κ. Χαιρόπουλου, Οδός Προαστείου 6
- Γ. Φρ. Χερτσβεργκ (1916), Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Γ΄, (μτφρ Αλ. Καρολίδης), Αθήνα: εκδοτικός οίκος Γεωργίου Δ. Φέξη
- Δ. Κόκκινος (1974), Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τόμος ΣΤ΄. (6η Έκδ) Αθήνα:Εκδ. Μέλισσα
- Χρ. Α. Στασινόπουλος (1979), Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, Τόμος Β΄ (Δ-Κ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδ. έκδοση για την εφ. «Το Βήμα»
- Συλλογικό έργο (1980), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄. Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών
- Γ. Φίνλεϋ (2008), Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Β΄. (μτφ Αλ. Παπαδιαμάντης) Αθήνα:Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
