14 C
Athens
Τρίτη, 19 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΝομικά ΘέματαΗ καθιέρωση των ηλεκτρονικών δικών και μετά την περίοδο της πανδημίας

Η καθιέρωση των ηλεκτρονικών δικών και μετά την περίοδο της πανδημίας


Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,

Mία από τις σπουδαιότερες εκπλήξεις που μας επιφύλασσε η πανδημία του COVID-19 ήταν η ταχεία προσαρμογή των δικαστηρίων, και ειδικότερα των δικαστικών υπαλλήλων ανά τον κόσμο, στο νέο περιβάλλον των online δικών και των απομακρυσμένων ακροάσεων. Οι νέες συνθήκες δεν προσεγγίζουν βεβαίως την τελειότητα, ωστόσο ο βαθύς σκεπτικισμός απέναντι στη χρήση οπτικοακουστικών μέσων στα δικαστήρια έχει πλέον δώσει τη θέση του σε μία πραγματιστική, και ενίοτε ενθουσιώδη, αποδοχή των νέων τεχνολογιών που είναι πλέον απαραίτητες για την συνέχιση της λειτουργίας τους.

Τα δικαστήρια έχουν καταφέρει μέσα σε αυτό το διάστημα να διεκπεραιώσουν υποχρεώσεις, να παραμείνουν χώροι ανοιχτής δικαιοσύνης, καθώς και να προωθήσουν τον δίκαιο χαρακτήρα των διαδικασιών. Σε πολλά κράτη τα δικαστήρια έχουν αρχίσει την αργή, αλλά σταθερή πορεία προς την επιστροφή στην κανονικότητα και τη φυσική παρουσία στις αίθουσες εκδίκασης των υποθέσεων. Παρ’ όλα αυτά, το ενδεχόμενο τα εικονικά μέσα να αποτελέσουν κυρίαρχο στοιχείο των δικαστηρίων στο μέλλον κρίνεται ιδιαίτερα πιθανό.

Πηγή εικόνας: thomsonreuters.com

Η απομακρυσμένη τεχνολογία έχει ήδη μακροχρόνια παρουσία στο χώρο των δικαστηρίων. Πριν τον COVID-19, μάρτυρες, κατηγορούμενοι αλλά και όσοι αναζητούσαν άσυλο, εμφανίζονταν στην αίθουσα του δικαστηρίου μέσα από οθόνες με τη βοήθεια ασφαλών κυκλωμάτων από τους χώρους της φυλακής, εγκαταστάσεις κράτησης μεταναστών ή άλλους ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Οι εξελίξεις αυτές έχουν σε ορισμένες περιπτώσεις αλλοιώσει τη φύση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης.

Το ενδιαφέρον του κλάδου των κοινωνικών επιστημών αυξάνεται διαρκώς απέναντι σε έρευνες για τον πρακτικό και ουσιαστικό αντίκτυπο των απομακρυσμένων δικών. Κατά μία άποψη, τα οπτικοακουστικά μέσα έχουν αυξήσει τα ποσοστά και τις δυνατότητες συμμετοχής στις διαδικασίες των δικαστηρίων. Για παράδειγμα, έρευνες πάνω στην απομακρυσμένη κατάθεση ευάλωτων μαρτύρων αποδεικνύουν ότι ο τρόπος κατάθεσης δεν επηρεάζει αρνητικά την απόφαση των ψευδο-ενόρκων, ενώ η βελτίωση της ποιότητας των ηλεκτρονικών μέσων μπορεί να επαυξήσει την αντίληψή τους για την αξιοπιστία των μαρτύρων.

Κατά μία άλλη άποψη, έρευνες από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, υπογραμμίζουν ότι εξίσου οι κατηγορούμενοι για ποινικά αδικήματα, αλλά και όσοι ζητούν άσυλο, ενδέχεται να βρεθούν σε δυσχερέστερη θέση όταν εμφανίζονται ηλεκτρονικά. Ένα πρώιμο πείραμα σε ηλεκτρονικές ακροάσεις για την απόδοση εγγυήσεων στο Σικάγο, εγκαταλείφθηκε αφού παρουσίασε σοβαρά μειονεκτήματα για τους κατηγορούμενους. Αυτό βέβαια οφειλόταν εν μέρει στην κακή ποιότητα τεχνολογίας που καθιστούσε την επιτυχή επικοινωνία με τους νομικούς συμβούλους σχεδόν ακατόρθωτη.

Πηγή εικόνας: uscourts.gov

Ωστόσο, οφείλουμε αιτιολογημένα να είμαστε περισσότερο αισιόδοξοι για την νέα γενιά της ηλεκτρονικής απονομής της δικαιοσύνης. Αρχικά, έγκειται μία συγκριτική σχεδιαστική διαφορά ανάμεσα στα πρώιμα στάδια των εικονικών μοντέλων δίκης και στην τρέχουσα μορφή τους: σε μία πρώιμη μορφή όλοι οι συμμετέχοντες στην δίκη βρίσκονταν στον ίδιο χώρο, ενώ μόνο ένα από τα πρόσωπα εμφανιζόταν ηλεκτρονικά. Υπό τις τρέχουσες συνθήκες, όλοι οι συμπράττοντες συμμετέχουν εξ αποστάσεως, πραγματοποιώντας συναντήσεις σε έναν εικονικό χώρο, μοιραζόμενοι μία κοινή οθόνη χωρισμένη σε μικρά τετράγωνα. Η αίθουσα του δικαστηρίου δεν υφίσταται πλέον σε φυσική μορφή, άρα κανείς εκ των εξ αποστάσεως συμμετεχόντων δεν μπορεί να αισθανθεί λιγότερο «παρών» ή ενεργός στην διαδικασία.

Η ηλεκτρονική διεξαγωγή των δικαστικών διαδικασιών ομόφωνα παρουσιάζει εξίσου πλεονεκτήματα, αλλά και αντικειμενικές προκλήσεις. Η εξ αποστάσεως διαδικασία απομυθοποιεί σε μεγάλο βαθμό την υπόσταση της δικαστικής αρχής ως πυλώνα της δημοκρατίας, ακρογωνιαίο λίθο της έννομης τάξης και καταφύγιο ήθους. Μας αναγκάζει να απλοποιήσουμε μία «τελετουργική» διάταξη, προσαρμόζοντάς την στις έκτακτες ανάγκες της εποχής, εξανθρωπίζοντας τις περισσότερες πτυχές της. Είναι εμφανές ότι η πλήρης υποκατάσταση της φυσικής διεξαγωγής των δικών είναι πρακτικά αδύνατη, όμως οι ηλεκτρονικές δίκες για την εκδίκαση απλών υποθέσεων θα εξασφάλιζαν οικονομία χρόνου και χρημάτων, ενώ παράλληλα εγγυώνται την ισότιμη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων προσώπων.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • Virtual Justice: Enhancing accessibility, participation and procedural justice in family courts and tribunals during the COVID-19 pandemic, law.ox.ac.uk, διαθέσιμο εδώ
  • Virtual justice and the future of courts, njca.com.au, διαθέσιμο εδώ
  • ‘Markedly inferior’: Bar councils warn against virtual justice, lawgazette.co.uk, διαθέσιμο εδώ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Κωνσταντίνα Οικονόμου
Κωνσταντίνα Οικονόμου
Γεννημένη στην Αθήνα, αλλά όπου κι να ταξιδέψει αισθάνεται σπίτι. Σπουδάζει Νομική, γιατί η επιστήμη αυτή σε κάνει περισσότερο άνθρωπο και αγαπά τις ξένες γλώσσες όσο και το καλό φαγητό. Μονίμως αμφισβητεί και διερωτάται, γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς την γνώση. Το γράψιμο είναι για εκείνη το μπαλέτο των λέξεων, ένας τρόπος να ισορροπήσει συναίσθημα και ρεαλισμό.