Της Μαρίας Καράμπελα,
Οι διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες εμφανίζονται με πολλές μορφές: πραγματοποίηση εξαγωγών, ανάθεση με σύμβαση εργασιών σε μια ξένη εταιρία ή δράση που αναπτύσσουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις. Όποια μορφή κι αν πάρει η διείσδυση μιας πολυεθνικής σε κάποια χώρα του εξωτερικού, το κρίσιμο ερώτημα είναι αυτό του ελέγχου. Μια ξένη πολυεθνική μπορεί να ελέγχει κάποια εγχώρια εταιρία, ακόμα κι αν δεν κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών, αν οι υπόλοιπες μετοχές παρουσιάζουν μεγάλη διασπορά, οπότε έχουμε να κάνουμε με άμεση επένδυση. Αν πάλι το μειοψηφικό πακέτο που διαθέτει δεν επιτρέπει τον έλεγχο, έχουμε μια επένδυση χαρτοφυλακίου.
Επιδράσεις στη χώρα προέλευσης με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχουν οι οριζόντιες ΑΞΕ (άμεσες ξένες επενδύσεις), οι οποίες οδηγούν σε μείωση των εξαγωγών της. Αντίθετα, οι κάθετες ΑΞΕ συνήθως ενισχύουν τις εξαγωγές της χώρας προέλευσης. Τα αποτελέσματα αυτά μεγεθύνονται εάν η χώρα εγκατάστασης λειτουργεί ως export platform για τις γειτονικές χώρες. Το βασικό ερώτημα βέβαια, είναι εάν ακόμη και στην περίπτωση που μία ΑΞΕ είναι θεωρητικά υποκατάστατη των εξαγωγών, τι θα γινόταν αν δεν υπήρχε ΑΞΕ, δηλαδή, αν υπάρχουν δασμοί στη χώρα της υποδοχής. Συνήθως παρατηρείται αύξηση των εξαγωγών των ενδιάμεσων εισροών (ειδικά στις κάθετες ΑΞΕ) από τη μητρική προς τη θυγατρική που απαιτούνται για την παραγωγή νέων προϊόντων. Η θυγατρική μπορεί να λειτουργήσει ως Δούρειος Ίππος και να διοχετεύσει στη χώρα εγκατάστασης και άλλες ποικιλίες του προϊόντος ή και άλλα προϊόντα που παράγονται από τη μητρική, αυξάνοντας έτσι τις εξαγωγές.
Παρατηρείται επίσης αύξηση των εξαγωγών και των υπολοίπων επιχειρήσεων αφενός λόγω της βελτίωσης της γενικής εικόνας των προϊόντων που προέρχονται από τη χώρα προέλευσης, αλλά και λόγω της πιθανής διάχυσης της γνώσης σχετικά με τη λειτουργία της ξένης αγοράς που οδηγεί σε κατάλληλες προσαρμογές τόσο στα προϊόντα, όσο και στις μεθόδους προώθησής τους.
Όσον αφορά τις επιδράσεις στη χώρα υποδοχής, τα αποτελέσματα στο εμπορικό ισοζύγιο διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τύπο των ΑΞΕ. Οι κάθετες ΑΞΕ, και πιο συγκεκριμένα οι ειδικής αναζήτησης φυσικοί πόροι, αυξάνουν την εξαγωγή πρώτων υλών ή κάποιου βαθμού ενδιάμεσων προϊόντων. Οι ΑΞΕ αναζήτησης αγορών υποκαθιστούν εισαγωγές τελικών προϊόντων, αλλά αυξάνουν και τις εισαγωγές ενδιάμεσων προϊόντων. Τέλος, οι ΑΞΕ εξαγωγικής πλατφόρμας, προωθούν τις εξαγωγές προϊόντων, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να εισάγουν ενδιάμεσα προϊόντα από τον πολυεθνικό τους οργανισμό.
Ως γενικός κανόνας μπορεί να τεθεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η προστιθέμενη αξία που δημιουργεί μία θυγατρική σε μία ξένη χώρα, τόσο θετικότερες θα είναι οι επιδράσεις για το εμπορικό ισοζύγιο. Ένα πρόβλημα που εντοπίζεται στον προσδιορισμό των επιδράσεων των κάθετων ΑΞΕ στο εμπορικό ισοζύγιο δεδομένου ότι οι τιμές των εξαγωγών και των εισαγωγών καθορίζονται ενδοεπιχειρησιακά. Αυτό σημαίνει ότι αν η επιχείρηση δε θέλει να εμφανίζει κέρδη στη χώρα υποδοχής θα τιμολογεί ακριβά τις ροές προς τη θυγατρική και φθηνά τις ροές από τη θυγατρική, ζημιώνοντας έτσι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας υποδοχής.
Η Γερμανία παραμένει η πρώτη χώρα προέλευσης, τόσο κατά την περίοδο 2003-2007, όσο και την περίοδο 2008-2012. Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο και την τρίτη η Γαλλία, με μικρό ποσοστό διαφοράς συγκριτικά με τη Γερμανία. Μικρές διαφορές παρατηρούνται και στις υπόλοιπες χώρες προέλευσης, με την Κύπρο και τις ΗΠΑ να βελτιώνουν αισθητά τη θέση τους κατά τη δεύτερη πενταετία, σε βάρος των υπολοίπων χωρών της ΕΕ, όπως το Βέλγιο-Λουξεμβούργο και η Ολλανδία. Σύμφωνα με έρευνες, τα τελευταία χρόνια υπάρχει συγκέντρωση των ΑΞΕ στις υπηρεσίες. Η τάση αυτή υπαγορεύτηκε από την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας, την ανάπτυξη των ενδοεπικοινωνιών, καθώς επίσης την τόνωση του εμπορίου. Το ποσοστό του δευτερογενούς τομέα είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τις δυνατότητες της χώρας, γεγονός που υποδεικνύει σημαντικά επενδυτικά περιθώρια.
Κάποιες πρόσφατες μεταρρυθμίσεις και αποτελέσματα που βλέπουμε στην Ελλάδα, μπορεί να επηρεάσουν θετικά την προσέλκυση των ΑΞΕ. Η Ελλάδα κατατάχθηκε στις 10 πιο βελτιωμένες χώρες στη μελέτη του World Bank το 2013 για Doing Business. Στη μελέτη του World Bank το 2012, το Invest in Greece Agency κατατάχθηκε στα πρώτα 3 παγκοσμίως για την αποτελεσματικότητα διευθέτησης αιτημάτων και την παροχή πληροφοριών σε επενδυτές, ενώ το 2009 κατείχε μία από τις χαμηλότερες θέσεις μεταξύ των χωρών-μελών του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, Σύγχρονη Θεωρία και Ελληνική Πραγματικότητα, Harven S. Rosen-Ted Gayer.
