Μια κοινωνική επισκόπηση στο περιοδικό δρόμου «σχεδία»

Της Παναγιώτας Μιχαήλ,

Αν είσαι παρατηρητικός όταν κυκλοφορείς στον δρόμο, τότε σίγουρα θα έχεις προσέξει, σε τουλάχιστον μία από τις διαδρομές σου, τους πωλητές του περιοδικού δρόμου «σχεδία», που ξεχωρίζουν από τα κατακόκκινα γιλέκα τους και τα τεράστια χαμογελαστά τους μάτια. Μιας και η οικονομική κρίση, η δυσκολία και το περιθώριο είναι, δυστυχώς, έννοιες γνωστές στην πλειονότητα του σήμερα, πήρα την πρωτοβουλία να αναφερθώ σε αυτούς που ολοφάνερα επιθυμούν και προσπαθούν, με τον τρόπο τους, να τις σβήσουν οριστικά από το λεξικό. Σε όλους αυτούς, δηλαδή, που συνεισφέρουν στο σπουδαίο έργο και την ευγενική σκέψη που χαρακτηρίζει πλήρως το συγκεκριμένο περιοδικό.

Τι είναι η «σχεδία»;

Η «σχεδία» αποτελεί μέλος του Διεθνούς Δικτύου Εφημερίδων Δρόμου (International Network of Street Papers-INSP) και κατέχει τη μία και μοναδική θέση στην κατηγορία των περιοδικών δρόμου της Ελλάδας που εξακολουθούν να κυκλοφορούν έως και σήμερα. Για την ιστορία, η «σχεδία» αποτελεί το δεύτερο έντυπο δρόμου που εκδίδεται στην Ελλάδα, με πρώτο να έχει προηγηθεί τον Σεπτέμβριο του 1998 το περιοδικό «Δρομολόγια», το οποίο, όμως, λόγω διαφόρων δυσκολιών δεν άργησε να διακόψει τη λειτουργία του.

Όσο για τη «σχεδία», που είναι και ο σημερινός μας πρωταγωνιστής, το πρώτο της τεύχος κυκλοφόρησε στις 27 Φεβρουαρίου 2013 στην Αθήνα και τον Ιανουάριο του 2014 στη Θεσσαλονίκη. Έκτοτε, το συγκεκριμένο περιοδικό έχει γίνει ευρέως γνωστό και κυκλοφορεί στην πρωτεύουσά μας συνήθως την τελευταία Τετάρτη κάθε μήνα. Παράλληλα, σημαντική είναι η προσπάθεια του Διεθνούς Δικτύου Εφημερίδων Δρόμου, το οποίο καταγράφει στη λίστα του 122 περιοδικά  σε 41 χώρες, με συνολικό αριθμό αστέγων έως και 14.000, με πολλούς άνεργους πωλητές και με τουλάχιστον 6.000.000 θαυμαστές -αναγνώστες σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η σκέψη πίσω από τη «σχεδία» ίσως πηγάζει από το μότο “Supporting people support themselves”, από την ευρύτερη έννοια, δηλαδή, της αλληλοβοήθειας ή για να είμαστε πιο σαφείς από τη σκέψη ότι προσφέροντας βοήθεια σε έναν άνθρωπο, του δίνουμε τη δυνατότητα, χάρη στη δική μας κίνηση, να στηρίξει και να βοηθήσει και ο ίδιος μετέπειτα τον εαυτό του. Ειδικότερα, η «σχεδία» δεν είναι ένα οποιοδήποτε περιοδικό, που πωλείται στα «καθιερωμένα» σημεία διάθεσης Τύπου, όπως λόγου χάριν τα περίπτερα· τουναντίον προσφέρεται απλόχερα από διαπιστευμένους πωλητές σε διάφορα σημεία των πόλεων, σε πλατείες, έξω από σιδηροδρομικούς σταθμούς, κυριολεκτικά οπουδήποτε έξω στον δρόμο. Η ειδοποιός διαφορά του περιοδικού, ωστόσο, δεν είναι το μέρος στο οποίο βρίσκονται οι πωλητές· είναι οι ίδιοι οι πωλητές. Μιλάμε, ουσιαστικά, για ανθρώπους που ανήκουν σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, ανθρώπους που μένουν στον δρόμο ή που αδυνατούν να βρουν ασφαλή μόνιμη κατοικία και που σχεδόν αυταπόδεικτα μαρτυρούν ότι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Με την αγορά ενός τέτοιου περιοδικού, ο κάθε αγοραστής συμβάλλει στη στήριξη αυτών των ανθρώπων, καθώς ένα μέρος του ποσού που δίνεται για την αγορά της «σχεδίας» προσφέρεται άμεσα στον ίδιο τον πωλητή· ξέρετε, αυτόν με το κόκκινο γιλέκο και τον ανιδιοτελή γλυκό λόγο.

Όπως αναγράφεται μερικώς και στο ίδιο το περιοδικό, αλλά και λεπτομερώς στη σχετική ιστοσελίδα, από τα 4,00€, που είναι η τιμή στην οποία διατίθεται το έντυπο, τα 2,50€ (ήτοι το 62,5% επί της τιμής πώλησης) συνδέονται απευθείας με τον πωλητή, εκ των οποίων το 1,52€ είναι το «καθαρό» έσοδο. Παράλληλα, τα 0,39€ αφορούν στον ΕΦΚΑ, ενώ το ποσό των 0,59€ συμπεριλαμβάνει την παρακράτηση φόρου (20%) και το χαρτόσημο (3,6%). Τέλος, ο ΦΠΑ ανέρχεται στα 0,24€ (6%) και το υπόλοιπο 1,26€ αξιοποιείται για την κάλυψη των αναγκών λειτουργίας του οργανισμού, την υποστήριξη υφιστάμενων και φυσικά την ανάπτυξη καινοτόμων κοινωνικών προγραμμάτων και μεθόδων επίλυσης προβλημάτων. Κάθε πωλητής του εν λόγω περιοδικού από τη στιγμή που εντάσσεται στο δίκτυο πωλητών, δέχεται ως αρχικό κεφάλαιο δωρεάν δέκα (10) αντίτυπα. Και κάπως έτσι ξεκινά το ταξίδι της προσπάθειας, πάντα με βάρκα την ελπίδα. Αποδεικτικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτό το πνεύμα ελπίδας, που προάγεται μέσω της «σχεδίας», αποτελεί και ένα ενημερωτικό βίντεο, που είχε αναρτηθεί στις 11 Απριλίου του 2018 στην ιστοσελίδα του περιοδικού, όπου αναφέρεται: πρώτον, ότι 93 άνθρωποι έφυγαν από τη «σχεδία» και επανεντάχθηκαν στην αγορά εργασίας και δεύτερον, ότι το ποσοστό του 72,2% των πωλητών του περιοδικού απαντάει θετικά στο ερώτημα: «Πόσο έχει συμβάλει η Σχεδία στην ένταξή τους στην κοινωνία;». Ευτυχώς, οι προσπάθειες συνεχίζονται και τα ελπιδοφόρα μηνύματα πολλαπλασιάζονται!

Ο δημιουργός και οι δράσεις

Φυσικά, πίσω από ένα ανθρώπινο εγχείρημα, όπως αυτό, βρίσκονται άνθρωποι και οργανώσεις, που λειτουργούν με ειλικρινή σεβασμό, αλληλεγγύη και κίνητρο, προκειμένου ο κοινωνικός ιστός να σταματήσει κάποτε να έχει ως μέλη του άστεγους και κοινωνικά αποκλεισμένους πολίτες. Στη δική μας περίπτωση, η μη κερδοσκοπική εταιρεία «Διογένης» είναι αυτή που πήρε τα ηνία. Με έδρα που συστήθηκε στις αρχές του 2010 στην Αθήνα, η «Διογένης ΜΚΟ» συνεχίζει το έργο της μέχρι σήμερα, μέσα από πληθώρα δράσεων σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.

Οι κυριότερες δράσεις της «Διογένης ΜΚΟ» είναι:

1. H έκδοση του περιοδικού δρόμου «σχεδία», με ευρεία θεματολογία που βασίζεται στο ελεύθερο ρεπορτάζ της αισιοδοξίας, της λιτότητας και του χιούμορ.
2. Tο πρόγραμμα «Γκολ στη Φτώχεια», η συμμετοχή, δηλαδή, σε ποδοσφαιρικούς αγώνες με σκοπό τη στήριξη όλων των ευπαθών ομάδων συμπολιτών μας, που κινητοποιούνται ενάντια σε κάθε μορφή κοινωνικού αποκλεισμού. Η εθνική ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων, μάλιστα, δίνει το παρόν και σε συμμετοχές στα Παγκόσμια Κύπελλα Αστέγων (Homeless World Cup), με πρώτη την καλοκαιρινή του 2007, στην Κοπεγχάγη, στο 5^ο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, που έληξε ευχάριστα με την κατάκτηση του Κυπέλλου Fair Play.
3. Oι «Αόρατες Διαδρομές», ένα κοινωνικό πρόγραμμα περιηγήσεων στο κέντρο της Αθήνας, με οδηγούς (νυν και πρώην) άστεγους συμπολίτες μας. Λέξη-κλειδί σε αυτήν τη δραστηριότητα είναι η προσωπική αφήγηση και η εμπειρία του οδηγού.
4. H δράση «Ένας καφές σε περιμένει» (αγγλικός όρος: ”suspended coffee” και ιταλικός όρος: ”caffé sospeso”), που αφορά σ’ έναν ανώνυμα προπληρωμένο καφέ από κάποιον πελάτη ενός καφενείου ή μιας καφετέριας, που πληρώνεται για να καταναλωθεί αργότερα από κάποιον άλλον συμπολίτη μας που δεν έχει την οικονομική ευχέρεια για να απολαύσει αυτήν την απλή, καθημερινή συνήθεια.
5. H πρωτοβουλία «Συνδρομή Αλληλεγγύης», που προσβλέπει στην υποστήριξη των συνανθρώπων μας που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και αντιμετωπίζουν διάφορες μορφές προβλημάτων υγείας. Η ιδέα βασίστηκε στα πρότυπα αντίστοιχου  προγράμματος του περιοδικού δρόμου της Αυστραλίας ”The Big Issue” για την υποστήριξη γυναικών που έχουν υπάρξει θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Η δράση της «σχεδίας», λοιπόν, δεν περιορίζεται στην εκτύπωση και την πώληση ενός περιοδικού. Η ουσία και το νόημα είναι πολύ πιο βαθιά και ουσιαστικά, καθώς, μέσα από τις πρωτοβουλίες της «Διογένης ΜΚΟ» και πολλών ευαισθητοποιημένων πολιτών, άτομα με «σπίτι» το παγκάκι ή με μηδαμινό εισόδημα κατορθώνουν να αποκτήσουν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα ένα χρηματικό ποσό ικανό να τους προσφέρει ένα ασφαλές, μόνιμο σπίτι. Προφανώς, για να συμβεί αυτό απαιτείται χρόνος, ψυχικό σθένος, θέληση και υπομονή. Κι αν αυτά υπάρχουν -έστω και μετά βίας- από τους «ευάλωτους» πολίτες, απομένει μόνον η ανταπόκριση από το «πιο άνετο» κοινό, για να οδηγηθούν στο κατάλληλο ”happy end” που τους αρμόζει.

Προσοχή: Σχεδία δεν σημαίνει επαιτεία!

Για να μην προκύψει σύγχυση νοημάτων, αξίζει να τονιστεί ότι η «σχεδία» δεν είναι σε καμία περίπτωση συνώνυμη ή σχετική με την επαιτεία. Οι άνθρωποι που φορούν τα γιλέκα και χαιρετούν τον κόσμο στους δρόμους δεν θέλουν παρά να συνεχίσουν τη ζωή τους με αυτοσεβασμό, αξιοπρέπεια και εργασιακά δικαιώματα. Ό,τι ακριβώς επιθυμεί και αξίζει, δηλαδή, ο κάθε άνθρωπος, ανεξαιρέτως. Γι’ αυτό, λοιπόν, δεν πρέπει να κοιτάζουμε τους πωλητές της «σχεδίας» ή οποιουσδήποτε πωλητές του δρόμου με περιφρόνηση, αλλά να τους χαμογελάμε διπλά και να τους στηρίζουμε, όποτε και αν μπορούμε. Γνωρίζω, βέβαια, ότι η οικονομική κατάσταση είναι δυσχερής και ότι δεν είναι εφικτό να προσφέρουμε διαρκώς σε όλους τους άπορους, άστεγους ή «πιο ευάλωτους» το περίσσευμά μας, διότι σήμερα δεν διαθέτουμε καν κεφάλαιο ή αγαθά που συνιστούν όντως περίσσευμα.

Παρόλα αυτά, παίρνω το θάρρος να προτρέψω όποιον επιθυμεί να «θυσιάσει» έστω 3 από τους μηνιαίους του καφέδες και αυτόματα να συνεισφέρει μηνιαίως στο έργο της «σχεδίας» με πολύ εύκολο και άμεσο τρόπο. Άλλωστε, όλοι, είτε φοράμε κόκκινα γιλέκα, κοστούμια ή επαγγελματικές στολές είτε δουλεύουμε στον δρόμο ή σε γραφεία, είμαστε στο τέλος της ημέρας άνθρωποι. Και αξίζουμε μια δεύτερη ευκαιρία. Μην ξεχνάς ότι όπως ένας έρημος ναυαγός μπορεί να χάσει την ελπίδα του στη μέση του πελάγους, έτσι μπορεί και από το πουθενά να ανακτήσει τις δυνάμεις του και να χτίσει μια σχεδία για να σωθεί. Παρομοίως, και ο πωλητής του περιοδικού μπορεί, αν το θέλει, να υπερκεράσει σταδιακά όλα τα εμπόδια και να κάνει θαύματα. Ας τους το κάνουμε, λοιπόν, λιγότερο επώδυνο για να μην φορούν τα κόκκινα γιλέκα τους για πολύ ακόμα!

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΔΙΑ, shedia.gr, διαθέσιμο εδώ
• Περιοδικό δρόμου «Σχεδία», eurolife.gr, διαθέσιμο εδώ
• «Ελληνικό περιοδικό δρόμου «σχεδία» με πωλητές άστεγους κι άνεργους συμπολίτες μας», ΠΟΔΗΛΑΤισσΕΣ, podilates.gr, διαθέσιμο εδώ
• Το πρώτο περιοδικό δρόμου ήταν τα ”Δρομολόγια” και όχι η ΣΧΕΔΙΑ, ecoleft.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
• Το περιοδικό ”σχεδία” μιλάει στο Provocateur, youtube.com, διαθέσιμο εδώ