17.3 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορία1821-2021: 200 Χρόνια Ανεξαρτησίας και ΜνήμηςΗ κατάληψη της Σφακτηρίας: Μια απώλεια που οδήγησε σε περισσότερες

Η κατάληψη της Σφακτηρίας: Μια απώλεια που οδήγησε σε περισσότερες


Της Μαρίας Τσέα,

Από το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του 1824 και μετά, μαύρα σύννεφα άρχισαν να απλώνονται στον ουρανό του ελληνικού αγώνα. Ήταν οι εμφύλιοι πολιτικοί σπαραγμοί, που κατέστησαν το έργο της απελευθέρωσης ακόμη δυσκολότερο και μακροβιότερο. Η συμφορά ενός μικρού νησιού έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου και αφύπνισε τους Έλληνες από το λήθαργο των εμφυλίων πολέμων.

Η Σφακτηρία είναι ένα μακρόστενο βραχονήσι μπροστά στο λιμάνι της Πύλου, που εξαιτίας του σχήματός της ήταν γνωστό και ως «Χελωνάκι». Η ιστορία του έχει βαθιές ρίζες που φτάνουν μέχρι το 425 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι, με αρχηγό τον Κλέωνα, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, αιχμαλώτισαν τους ικανότερους νέους του πελοποννησιακού στρατού και ανάγκασαν τους Σπαρτιάτες να δεχτούν ταπεινωτική γι’ αυτούς ειρήνη.

Στις 18 Απριλίου 1824, αιγυπτιακός στόλος από την Κρήτη κατέφθασε στη Μεθώνη προς ενίσχυση του Ιμπραήμ, όπου άρχισε να παρατηρείται ανησυχητική κίνηση έξω από το λιμάνι του Ναβαρίνου. Πολυάριθμα και μεγάλα αιγυπτιακά πλοία είχαν παραταχθεί έξω από το λιμάνι, διατηρώντας αποστάσεις από τα πλοία του Μιαούλη που βρίσκονταν εκεί. Στην αρχή οι κινήσεις του αιγυπτιακού στόλου δε μαρτυρούσαν κάποια διάθεση για εισβολή στο λιμάνι. Και αυτό γιατί εάν ο Ιμπραήμ ήθελε να κυριεύσει το λιμάνι, θα έπρεπε να αναγκάσει το στόλο του να διαβεί τις διπλές συμπληγάδες που αποτελούσαν οι δύο στενές θαλάσσιες δίοδοι εκατέρωθεν της Σφακτηρίας.

Αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο, οι Έλληνες είχαν οργανώσει στη Σφακτηρία τρία κανονιοστάσια στα οποία είχαν τοποθετήσει οκτώ κανόνια και ένα βομβοβόλο. Επιπλέον, είχαν επανδρώσει τις οχυρώσεις με χίλιους περίπου άνδρες, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονταν στις εσωτερικές ακτές τρία σπετσιώτικα πλοία και ο «Άρης» του Αναστάσιου Τσαμαδού. Περνώντας ο εχθρικός στόλος, θα βάλλονταν όχι μόνο από τη Σφακτηρία και τα φρούριά της, αλλά και από τον ελληνικό στόλο. Για αυτόν το λόγο, είχε επικρατήσει στους αμυνόμενους το αίσθημα της αισιοδοξίας και της ασφάλειας.

Άγαλμα του Σανταρόζα στη γενέτειρά του, στο Σαβιλιάνο του Πεδεμοντίου. Πηγή εικόνας: commons.wikimedia.org

Τα σχέδια του Ιμπραήμ, ωστόσο, ήταν πολύ καλά μελετημένα και οι ενέργειές του αρκετά πιο αποτελεσματικές από όσο περίμενε η ελληνική πλευρά. Αφού μελέτησε μαζί με το Χουσεΐν τη γεωγραφία του φρουριακού συγκροτήματος, αποφάσισε να καταλάβει τη Σφακτηρία με έφοδο. Θεώρησε ότι  καταλαμβάνοντας τη νήσο, θα αποδιοργανωνόταν ολόκληρο το συγκρότημα, καθώς το Παλαιόκαστρο θα αχρηστευόταν και η άμυνα του Νεόκαστρου θα χαλάρωνε κατευθείαν.

Στο σχέδιο του Ιμπραήμ θα διαδραμάτιζε καθοριστικό ρόλο και ο Χουσεΐν, απασχολώντας τον ελληνικό στόλο κατά τη διάρκεια της εφόδου και αποβιβάζοντας στη Σφακτηρία πυκνές μάζες Αιγύπτιων στρατιωτών. Οι αιγυπτιακές δυνάμεις θα φθαρούν εξαιρετικά, αλλά θα είναι τόσες πολλές που θα καταφέρουν να πνίξουν στο αίμα τους υπερασπιστές της νήσου. Εξάλλου είναι γνωστό ότι ο Ιμπραήμ ήταν φειδωλός με τα καράβια του, αλλά όχι με το αιγυπτιακό αίμα.

Το χάραμα της 26ης Απριλίου, λοιπόν, ένα τάγμα Αράβων πλησίασε από τη ξηρά το Παλαιόκαστρο και κατέλαβε το Πετροχώρι, γεγονός που δεν τάραξε ιδιαίτερα τους Έλληνες, καθώς δεν επηρέαζε σημαντικά την άμυνά τους. Το πρωί της ίδιας ημέρας κατέφθασε στη Σφακτηρία ο Αναγνωσταράς, ο οποίος είχε καταφύγει στο Νεόκαστρο, ενώ έφταναν και ο Μαυροκορδάτος με τον Ιταλό στρατιωτικό κόμη Σαντόρε ντι Σανταρόζα και το Γάλλο Εντουάρ Γκρασσέ.

Τα εχθρικά πλοία που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή άρχισαν τώρα να πλησιάζουν περισσότερο. Αποβιβάστηκαν τότε στη νήσο ο Τσαμαδός και με πολλούς ναύτες του κινήθηκαν προς το νότο, όπου βρίσκονταν ο Σαχίνης και ο Σαχτούρης, ενώ προς το βορρά κατευθύνθηκαν ο Μαυροκορδάτος με τους άλλους. Ταυτόχρονα, μια αιγυπτιακή γολέττα έπλεε κοντά στις ακτές της νήσου, κανονιοβολώντας και συγκεντρώνοντας πληροφορίες για τις ελληνικές οχυρώσεις και τις θέσεις των ελληνικών δυνάμεων.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Λιθογραφία του Karl Krazeisen. Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Πηγή εικόνας: eefshp.org

Δεν πέρασε πολύ ώρα όταν δόθηκε από την αιγυπτιακή ναυαρχίδα σήμα για επίθεση. Τα αιγυπτιακά πλοία άρχισαν να κανονιοβολούν τη Σφακτηρία, ενώ οι λέμβοι αποβίβαζαν τους εχθρούς στη ξηρά. Οι περισσότεροι αποβιβάζονταν στο κέντρο του νησιού, όπου βρίσκονταν και οι καλύτερα οχυρωμένες θέσεις. Οι Έλληνες που χειρίζονταν τα πυροβόλα, εξαπέλυσαν πυρά εναντίον των εχθρών, αλλά πολύ γρήγορα, εξαιτίας των πυκνών κανονιοβολισμών και του μεγάλου αριθμού των επιτιθέμενων, αναγκάστηκαν να παραιτηθούν και να τραπούν σε φυγή.

Ο όλεθρος που ακολούθησε δύσκολα περιγράφεται. Οι μάχες γίνονταν σώμα με σώμα, με κάθε ελληνική σπάθα ή γιαταγάνι να έρχεται αντιμέτωπο με τρεις ή και περισσότερες αιγυπτιακές σπάθες και ξιφολόγχες. Η νήσος είχε χαθεί οριστικά. Ελάχιστοι κατόρθωσαν να γλιτώσουν κολυμπώντας προς την απέναντι ξηρά. Στη μάχη της Σφακτηρίας βρήκαν το θάνατο, μεταξύ άλλων, ο Αναγνωσταράς, ο Αναστάσιος Τσαμαδός, ο Σταύρος Σαχίνης και ο ηρωικός φιλέλληνας Σανταρόζα. Αιχμάλωτοι πιάστηκαν ο Αναστάσιος Κατσαρός και ο Κωνσταντίνος Ζαφειρόπουλος.

Η καταστροφική επέλαση των Αιγυπτίων διήρκησε, σύμφωνα με τις πηγές, δύο ώρες. Το σύντομο αυτό χρονικό διάστημα δηλώνει τόσο τη μαχητική ικανότητα των Αιγυπτίων, όσο και τη μανία που επέδειξαν απέναντι στους Έλληνες. Η κίνηση του Ιμπραήμ, να επιτεθεί στο καλύτερα οχυρωμένο σημείο της αμυντικής περιμέτρου, αναδεικνύει το δραστήριο πνεύμα του, καθώς και το στρατηγικό του νου, καθώς επέλεξε το σημείο στο οποίο οι αμυνόμενοι ένιωθαν πιο ασφαλείς, με την κατάληψη του σημείου αυτού να εξαλείφει οποιαδήποτε άλλη αντίσταση.

Ο Αναστάσιος Τσαμαδός. Έργο του Διονυσίου Τσόκου. Πηγή εικόνας: paletaart.wordpress.com

Στη θαλάσσια περιοχή γύρω από τη Σφακτηρία εκτυλίχθηκε μια ακόμη άνιση μάχη, με τους Έλληνες αυτή τη φορά να βγαίνουν νικητές. Πρόκειται για την επιτυχή προσπάθεια απεγκλωβισμού του «Άρεως», του πλοίου του Αναστασίου Τσαμαδού. Με την είσοδο του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Σφακτηρίας, τα υπόλοιπα ελληνικά πλοία ξέφυγαν πριν ο κλοιός στενέψει, ο «Άρης» όμως ανέμενε τον καπετάνιο του, ο οποίος βρισκόταν στη ξηρά, προκειμένου να οργανώσει το πυροβολικό και μέρος του πληρώματός του, το οποίο είχε καταφύγει στη στεριά προς ενίσχυση της άμυνας. Όταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος σώθηκε από θαύμα, έφτασε με λέμβο στον «Άρη» και μετέφερε το μήνυμα της καταστροφής και της απώλειας του Τσαμαδού, ο Νικόλαος Βότσης ανέλαβε, με δεύτερο καπετάνιο το Σαχτούρη, τη διακυβέρνηση.

Ο μοναδικός δρόμος, ο οποίος έκρυβε μια σανίδα σωτηρίας, ήταν αυτό που περνούσε μέσα από τα εχθρικά πλοία. Περνώντας μέσα από μια πραγματική κόλαση πυρών και κανονιοβολισμών, με σχεδόν κατεστραμμένα κατάρτια και πολλές ακόμη ζημιές, ο «Άρης» κατάφερε να ξεφύγει. Η πράξη αυτή αποτέλεσε μια φωτεινή ακτίνα μέσα στη σκοτεινιά, η οποία επικράτησε από τις φλόγες της Σφακτηρίας. Τα δύο κάστρα, τα οποία ως τότε κάλυπτε, ήταν πλέον στο έλεος του Ιμπραήμ.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Δ. Α. Κόκκινου (1974) Η Ελληνική Επανάστασις Τόμος Δ΄. (6η Έκδ.) Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
  • Δ. Φωτιάδη (1977) Η Επανάσταση του 21 Τόμος Γ. (2η Έκδ) Αθήνα:Εκδ. Οίκος Ε. Βότση
  • Χρ. Α. Στασινόπουλου (1977) Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 Τόμος Δ΄. Αθήνα:Εκδόσεις Δεδεμάδη
  • Α. Ε. Βακαλόπουλου (1980) Ιστορία του νέου ελληνισμού Τόμος 7. Θεσσαλονίκη

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Μαρία Τσέα
Μαρία Τσέα
Γεννήθηκε στη Βέροια το 2002. Το 2020 εισήλθε, με πανελλαδικές εξετάσεις, πρώτη στην πρώτη της επιλογή, το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ. Ενδιαφέρεται για την σύγχρονη ιστορία με την μελέτη της οποίας θα ήθελε να ασχοληθεί στο μέλλον. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα κιθάρας για 7 χρόνια και είναι αθλήτρια του βόλεϊ στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης.