Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Πόσες φορές ακούσαμε από την έναρξη της πανδημίας, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού και της διαρκούς αβεβαιότητας, τις φράσεις: «αισιοδοξία και όλα θα πάνε καλά», «θετικές σκέψεις και θα περάσει» και άλλα τόσα σχετικά. Και τελικά τίποτα δεν πέρασε και μάλλον τα πράγματα με τον καιρό χειροτέρεψαν. Κάποιες φορές, όσο θετικές σκέψεις και αν κάνουμε, όσο αισιόδοξη στάση και αν κρατάμε, κάποια πράγματα είναι απρόβλεπτα και δεν εξαρτώνται από εμάς και τις σκέψεις μας. Μέσα στη ζωή θα υπάρξουν και άσχημες εξελίξεις. Είναι φυσικό. Τα τελευταία, όμως, χρόνια και ιδιαίτερα στον καιρό της πανδημίας παρατηρείται μια κουλτούρα «τοξικής θετικότητας», η οποία τονίζει υπέρμετρα την αξία της θετικής ενέργειας και απαρνείται κάθε αρνητικό συναίσθημα, όπως το άγχος και τη λύπη, κάτι που δεν συμβαδίζει με την ανθρώπινη υπόσταση.
Η πανδημία, όπως προαναφέρθηκε, και η τεράστια επίδραση των social media, καθώς και πολλά βιβλία αυτοβελτίωσης που εξυμνούν τα οφέλη της θετικής ενέργειας οπωσδήποτε έχουν συμβάλλει στην έξαρση αυτού του φαινομένου. Στα social media όλοι μοιάζουν μονίμως χαρούμενοι και φαίνονται ότι περνούν πάντα καλά. Δεν είναι πάντως τυχαίο ότι στο instagram πάνω από δέκα εκατομμύρια αναρτήσεις ενέχουν το hashtag “staypositive”, ενώ όλους αυτούς τους μήνες δεκάδες celebrities και influencers μας καλούν να παραμείνουμε θετικοί και να μην χάσουμε το χαμόγελό μας, πράγμα όχι τόσο εύκολο με τα τελευταία δεδομένα. Οι άνθρωποι, αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα, καταπιέζονται παράλληλα με το να μένουν παραγωγικοί και θετικοί μέσα σε όλη αυτή τη δύσκολη και τραυματική εμπειρία.
Η τοξική θετικότητα μπορεί να λάβει πολλές εκφάνσεις. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θα πουν πως όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο, σκεπτόμενοι λιγότερο την παρηγοριά και περισσότερο το πώς θα αποφύγουν τον πόνο του άλλου. Ακόμη, όταν συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, όπως μια επαγγελματική αποτυχία ή μια απογοήτευση, οι περισσότεροι θα σπεύσουν να πουν «δες την θετική πλευρά της κατάστασης ή υπάρχουν και χειρότερα». Αν και αυτά τα σχόλια μπορεί να δείχνουν τη συμπόνια είναι ένας τρόπος, από την άλλη, να αποφύγουν να ασχοληθούν περαιτέρω με τις δυσκολίες που μπορεί να περνά κάποιος άλλος, κάνοντάς τον παράλληλα να αισθανθεί ντροπή ή ενοχή για τα αρνητικά του συναισθήματα.
Η έμμεση αυτή πίεση της «επιτακτικής χαράς» δεν είναι απλά αναποτελεσματική αλλά και επιβλαβής για το ίδιο το άτομο. Συχνά, το ίδιο ενδέχεται να εγκλωβιστεί σε μια προσποιητή ευτυχία αποκρύπτοντας τη λύπη και τα προβλήματα που ενδέχεται να το ταλανίζουν, με αποτέλεσμα να αισθάνεται ντροπή για αυτά. Γενικότερα, έρευνες έχουν δείξει ότι τα συναισθήματα που καταπιέζουμε και αρνούμαστε προκαλούν στρες στο σώμα, αυξάνουν την δυσκολία αποφυγής των επώδυνων σκέψεων και συναισθημάτων. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα, όμως, μπορούν να μετατραπούν αργότερα σε άγχος, κατάθλιψη ή να εκδηλωθούν σε προβλήματα σωματικής υγείας. Η εμμονή στη θετικότητα μπορεί, επίσης, να βλάψει και τις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Με το να αναζητάμε συνεχώς ανθρώπους που εκπέμπουν μόνο θετικά vibes, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι δεσμοί που επισυνάπτουμε με τους άλλους είναι επιφανειακοί. Έτσι, οι άνθρωποι επιλέγουν να παραμένουν μόνοι τους αντί να αναζητήσουν υποστήριξη.
Αν και πρόκειται για μια αρνητική πρακτική, η τοξική θετικότητα δεν είναι αρνητική εν γένει. Οι άνθρωποι που καταλήγουν σε αυτήν συνήθως δεν έχουν κακές προθέσεις, ενώ πιστεύουν ειλικρινά ότι βοηθούν. Απλά και μόνο η συνειδητοποίηση δύναται να είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της. Αντί, λοιπόν, να αγνοεί ή να καταπνίγει κανείς τα συναισθήματά του είναι προτιμότερο να τα αναγνωρίσει, να τα αποδεχτεί και να τα νιώσει όλα, θετικά και αρνητικά. Είναι καλό, ακόμη, να υπερισχύει ο ρεαλισμός ως προς αυτά. Για παράδειγμα, στην αντιμετώπιση μιας πιεστικής για την ψυχολογία κατάστασης είναι φυσιολογικό να αναδύονται το άγχος, η ανησυχία ή ο φόβος. Η εξέλιξη ενδέχεται να έρθει με μικρά και σταθερά βήματα.
Κλείνοντας, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως δεν είναι δυνατόν να κάνουμε ένα άτομο να νιώσει καλύτερα λέγοντάς του τυποποιημένες φράσεις και πως άλλοι βιώνουν πολύ χειρότερες καταστάσεις. Για εκείνο, το πρόβλημά του είναι εξίσου σημαντικό. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, είναι να τον ακούσουμε. Όταν κάποιος εκφράζει δύσκολα συναισθήματα, ας του δώσουμε χρόνο να εκφραστεί και αντί για ένα «θα το ξεπεράσεις», ας προτιμήσουμε το «οι δυσκολίες και τα προβλήματα είναι και αυτά κομμάτι της ζωής» ή «είναι δύσκολο αλλά πιστεύω σε εσένα»!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τοξική ”θετικότητα”, therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τοξική θετικότητα: γιατί το να είμαστε υπερβολικά θετικοί είναι επικίνδυνο, katerinazisopoulou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η τοξική θετικότητα, csii.gr, διαθέσιμο εδώ
