Της Ιωάννας Μπινιάρη,
Το ζήτημα των τέκνων γεννημένων χωρίς γάμο των γονέων τους υπήρξε ανέκαθεν ένα θέμα ταμπού για την ελληνική κοινωνία, δεδομένου ότι δεν συνάδει με το κλασικό πατροπαράδοτο πρότυπο, στο οποίο είναι συνηθισμένες γενιές και γενιές και θα λέγαμε ότι ακόμα και σήμερα «ξενίζει» στα αυτιά ορισμένων ατόμων. Ευτυχώς, το ισχύον νομικό καθεστώς που διέπει τη συγκεκριμένη κατηγορία, έρχεται να καταλύσει τέτοιου είδους οπισθοδρομικές αντιλήψεις, αφού με συγκεκριμένους τρόπους εξομοιώνει αυτά τα τέκνα με τα τέκνα γεννημένα σε γάμο.
Αρχικά, ας ορίσουμε σε ποιες περιπτώσεις ένα τέκνο θεωρείται γεννημένο χωρίς γάμο. Πρόκειται για τις περιπτώσεις που το τέκνο: α) γεννήθηκε από άγαμη μητέρα, β) δεν γεννήθηκε ούτε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του ούτε μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την ακύρωσή του, εκτός αν αποδείχτηκε η πατρότητα του συζύγου κατά το άρθρο 1465 παρ. 1,3 του Αστικού Κώδικα, γ) έχασε αναδρομικά από τη γέννησή του την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο, ύστερα από αμετάκλητη δικαστική απόφαση περί προσβολής της πατρότητας, και δ) προέρχεται από ανυπόστατο γάμο των γονέων του. Το ζήτημα λοιπόν που προκύπτει σε αυτές τις συνθήκες είναι: πώς θα θεμελιωθεί η συγγένεια του παιδιού με τον πατέρα του από τη στιγμή που δεν υπάρχει το τεκμήριο καταγωγής από γάμο;
Αυτό το «πρόβλημα» έρχονται να επιλύσουν οι διατάξεις του οικογενειακού δικαίου προβλέποντας την εκούσια και τη δικαστική αναγνώριση τέκνου. Εκούσια αναγνώριση είναι η δήλωση βουλήσεως είτε του πατέρα είτε των γονέων του, με την οποία δηλώνεται ότι αυτός πράγματι είναι ο βιολογικός πατέρας του τέκνου και πραγματοποιείται με τη συναίνεση της μητέρας. Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εκούσια αναγνώριση, απαιτείται η σύνταξη σχετικής συμβολαιογραφικής πράξης ή διαθήκης και η αυτοπρόσωπη δήλωση του πατέρα, δηλαδή ούτε μέσω νόμιμου ούτε μέσω εκούσιου αντιπροσώπου, και χωρίς αίρεση ή προθεσμία. Με αυτόν τον τρόπο, το τέκνο θα αποκτήσει ως προς όλα τη θέση τέκνου γεννημένου εντός γάμου των γονέων του.
Φυσικά, υπάρχει και η δυνατότητα προσβολής της εκούσιας αναγνώρισης στην περίπτωση που αυτός που δηλώθηκε ως πατέρας δεν είναι πραγματικά πατέρας του παιδιού. Αυτή πραγματοποιείται είτε από το ίδιο το τέκνο που αναγνωρίστηκε, είτε από τους γονείς της μητέρας του, αν αυτή κατά την αναγνώριση είχε πεθάνει ή δεν είχε δικαιοπρακτική ικανότητα, είτε από τον παππού ή τη γιαγιά της πατρικής γραμμής, που δεν είχε προβεί στην αναγνώριση κατά το άρθρο 475 παρ. 3 του Αστικού Κώδικα, γιατί προφανώς διαφωνούσε. Πρέπει να επισημανθεί στο σημείο αυτό ότι το συγκεκριμένο δικαίωμα αυτών των προσώπων είναι προσωποπαγές και δεν μεταβιβάζεται στους κληρονόμους τους.
Όσον αφορά τη δικαστική αναγνώριση του τέκνου, αυτή πραγματοποιείται μετά από άσκηση αγωγής κατά τον τρόπο που περιγράφουν οι διατάξεις των άρθρων 1479 επ. του Αστικού Κώδικα. Την αγωγή αναγνώρισης της πατρότητας νομιμοποιούνται να εγείρουν η μητέρα του τέκνου, το ίδιο το τέκνο είτε από τον νόμιμο αντιπρόσωπό του, ήτοι συνήθως τη μητέρα του, όταν είναι ανήλικο είτε το ίδιο αυτοπροσώπως μετά την ενηλικίωσή του, ο βιολογικός πατέρας του τέκνου όταν η μητέρα δεν συναινεί στην εκούσια αναγνώριση και οι γονείς του βιολογικού πατέρα στην περίπτωση που αυτός έχει πεθάνει ή δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα.
Αφού, λοιπόν, επιτευχθεί είτε η εκούσια είτε η δικαστική αναγνώριση, σημασία έχουν πλέον οι έννομες συνέπειες που αυτή αποφέρει, που δεν είναι άλλες από την πλήρη εξομοίωση προς τέκνο γεννημένο σε γάμο. Συγκεκριμένα, γεννάται συγγενικός δεσμός μεταξύ του τέκνου και του πατέρα του και των συγγενών του, εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα και δικαίωμα νόμιμης μοίρας με τον πατέρα του και δικαίωμα για πλήρη διατροφή ανάμεσα στο τέκνο και στον πατέρα, ο οποίος μάλιστα αποκτά τη γονική μέριμνα του παιδιού με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που αυτή συνεπάγεται. Τέλος, τα αποτελέσματα αυτά επέρχονται από τη στιγμή που υπογράφεται η σχετική δήλωση της εκούσιας αναγνώρισης ή από τη στιγμή που καθίσταται αμετάκλητη η δικαστική απόφαση περί δικαστικής αναγνώρισης και έχουν αναδρομική ενέργεια.
Ανακεφαλαιώνοντας, μέσα από τη συνδυαστική ανάγνωση και ερμηνεία των σχετικών διατάξεων του αστικού δικαίου, προκύπτει και αποδεικνύεται ότι ο πατέρας που θα αναγνωρίσει το τέκνο, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν το κάνει αυτό, έχει όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που θα είχε κι αν το παιδί είχε γεννηθεί εντός γάμου. Θεωρώ, λοιπόν, ότι εφόσον εκ του νόμου προβλέπεται η αρχή της πλήρους εξομοίωσης προς τέκνο γεννημένο σε γάμο είτε με την οδό της εκούσιας, είτε με την οδό της δικαστικής αναγνώρισης θα πρέπει αυτό να λαμβάνεται υπόψιν ως εναλλακτική λύση από ζευγάρια που είτε δεν επιθυμούν να παντρευτούν γενικά, αλλά θέλουν να κάνουν οικογένεια, είτε τους προέκυψε μια τυχαία εγκυμοσύνη και επιθυμούν να κρατήσουν το παιδί χωρίς να «πιεστούν» να δεθούν με τα δεσμά του γάμου. Ακόμα και δύο άτομα που δεν είναι ζευγάρι, αλλά προέκυψε μια εγκυμοσύνη θα μπορούσαν να καταφύγουν σε αυτή τη λύση -αν πιστεύουν ότι μπορούν να γίνουν γονείς- και ας μην συνεχίσουν την οποιαδήποτε ερωτική σχέση μπορεί να είχαν. Σε κάθε περίπτωση, ο νόμος προστατεύει και εξυπηρετεί τον συνδυασμό ελεύθερης ένωσης και πατρότητας, προκειμένου να παραμείνει ανεξίτηλος ο ιερός θεσμός της οικογένειας.
Πηγές
- Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου, Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2014
