Της Χριστίνας Βερβέρη,
Στον απόηχο του Brexit, η εμπορική συμφωνία δημιούργησε ανακούφιση στη Βρετανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ορισμένα ζητήματα έμειναν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος του Γιβραλτάρ, το οποίο αποτελεί βρετανικό έδαφος στο νότιο άκρο της Ισπανίας και του οποίου, μάλιστα, η κυριαρχία αμφισβητείται εδώ και χρόνια από τη Μαδρίτη. Η Ισπανίδα υπουργός Εξωτερικών, Arancha González Laya, ανακοίνωσε συμφωνία της τελευταίας στιγμής με διαπραγματευτές στη Βρετανία και το Γιβραλτάρ για να αποφύγει την πιθανότητα να παραμείνουν εγκλωβισμένοι ταξιδιώτες και αγαθά στα σύνορα.
Αν και είναι γνωστό ως «βράχος» λόγω της επικράτειας των μόλις 6,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το Γιβραλτάρ έχει αποκτήσει στρατιωτική και οικονομική σημασία, αποτελώντας πύλη προς τη Μεσόγειο, αλλά και χρηματοοικονομικό κόμβο λόγω της εφαρμογής σημαντικά χαμηλότερης φορολογίας εκ μέρους της Βρετανίας. Δεδομένης της γεωγραφικής τους απομόνωσης, οι κάτοικοι και οι αξιωματούχοι του Γιβραλτάρ φοβόντουσαν τις συνέπειες του Brexit πριν από το δημοψήφισμα το 2016. Στο αναφερθέν δημοψήφισμα το συντριπτικό 96% των ψηφοφόρων του Γιβραλτάρ επιθυμούσαν να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε αντίθεση με τους Βρετανούς, που ψήφισαν την έξοδο της χώρας από την Ε.Ε. Να σημειωθεί πως η Βρετανία χειρίζεται τις αμυντικές και διεθνείς σχέσεις του Γιβραλτάρ από τότε που εξασφάλισε τον έλεγχο της επικράτειας με τη Συνθήκη της Ουτρέχτης του 1713. Η κυβέρνηση του Γιβραλτάρ έχει σημαντική αυτονομία σε θέματα εμπορίου και φορολογίας, γι’ αυτό και η περιοχή έχει μετατραπεί σε ευρωπαϊκό κόμβο για χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια.
Οι διαπραγματευτές στη Μαδρίτη, το Λονδίνο και το Γιβραλτάρ πέρασαν τις τελευταίες εβδομάδες του 2020, προσπαθώντας να φτάσουν σε μία συμφωνία για την εξασφάλιση της ομαλής κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και των ανθρώπων μέσα και έξω από το Γιβραλτάρ, ακόμη και με τη Βρετανία που δεν αποτελεί πλέον μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ζητήματα, όπως η αμοιβαία αναγνώριση των αδειών εργασίας και των αδειών οδήγησης διευθετήθηκαν σχετικά εύκολα, αλλά ένα από τα βασικά σημεία ήταν η σημασία των συνόρων του Γιβραλτάρ και η φύλαξή τους. Ακόμα, φοβούμενοι τους συνοριακούς ελέγχους που θα μπορούσαν να το αφήσουν απομονωμένο και οικονομικά, το Γιβραλτάρ ήθελε πρόσβαση χωρίς έλεγχο στην ηπειρωτική χώρα, παρόμοια με εκείνη που απολαμβάνουν οι ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες αποτελούν μέρος της συνθήκης Schengen, και βάσει αυτής οι ταξιδιωτικοί έλεγχοι έχουν επανεισαχθεί μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πανδημία κορωνοϊού.
Εντέλει, το σχέδιο συμφωνίας θα επιτρέπει ταξίδια χωρίς διαβατήριο μεταξύ του Γιβραλτάρ και της Ισπανίας κι ένας ευρωπαϊκός οργανισμός -η Frontex- θα παρακολουθεί τις αφίξεις από θάλασσα κι από αέρα, ενώ θα αναλάβει και τη φύλαξη των συνόρων. Οι ταξιδιώτες, όμως, που φτάνουν από τη Βρετανία θα πρέπει να περάσουν από τον έλεγχο διαβατηρίων, όπως ήδη κάνουν, καθώς η Βρετανία δεν υπήρξε ποτέ μέρος της συμφωνίας Schengen. Άλλωστε, μετά το Brexit, η Ισπανία ήθελε να διασφαλίσει ότι η περιοχή δεν θα αποτελέσει σημείο εισόδου χωρίς έλεγχο για άτομα που ταξιδεύουν στην ηπειρωτική Ισπανία.
«Καταλάβαμε την ανάγκη να διαχειριστούμε την αλληλεξάρτησή μας.», δήλωσε η Κυρία González Laya σε συνέντευξη Τύπου. Επίσης, τόνισε ότι «η κυριαρχία είναι κάτι αναφαίρετο και για τις δύο πλευρές» και περιέγραψε τη συμφωνία ως «σταθερή βάση για τη μελλοντική σχέση μεταξύ Ισπανίας και Ηνωμένου Βασιλείου». Τέλος, η κυρία Laya επισήμανε ότι θα χρειαστούν περίπου έξι μήνες για να εγκριθεί η συμφωνία και να τεθεί σε ισχύ ως νέα συνθήκη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Βρετανίας για το Γιβραλτάρ, αλλά υποσχέθηκε ότι στο μεταξύ η Ισπανία θα «διατηρήσει την κυκλοφορία όσο το δυνατόν πιο ομαλή» στα σύνορα της επικράτειας.
Όπως είναι φανερό, το Brexit έχει δημιουργήσει πολλά ζητήματα, τα οποία έχουν εν μέρει τεθεί σε ορισμένα πλαίσια. Μένει, όμως, να αποδειχθεί η λειτουργία των νέων λύσεων στην πράξη, ελπίζοντας φυσικά πως τα όρια της ευθύνης του κάθε εμπλεκόμενου θεσμού θα είναι ξεκάθαρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gibraltar Gets Its Own Last-Minute Brexit Deal On Borders, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Brexit: Gibraltar gets UK-Spain deal to keep open border, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Spain and UK reach draft deal on post-Brexit status of Gibraltar, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
