Της Θένιας Λαμπρινουδάκη,
Ακολουθώντας της ευρωπαϊκές επιταγές η κυβέρνηση προχώρησε πρόσφατα στην ψήφιση νέου νόμου (Ν.4738/2020) με τίτλο «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας» που συμμορφώνεται στο σύνολό του με την ευρωπαϊκή οδηγία 1023/2019 και αφορά την αναδιάρθρωση της διαδικασίας πτώχευσης και τη λήψη μέτρων απλούστευσης και βελτίωσής της. Ήδη από τη δημοσίευση κιόλας του νόμου έχουν σημειωθεί αρκετές αντιδράσεις από ιδιώτες, ενώ σημαντικό μέρος στην αντιλογία έχει και ο δικηγορικός σύλλογος Αθηνών. Οι σημαντικότερες αλλαγές που σημειώθηκαν σχετίζονται με τη διαδικασία πτώχευσης των φυσικών προσώπων, ενώ παρατηρείται και μια επιπλέον διευκόλυνση των ενεργειών της ρευστοποίησης, ώστε να επιτυγχάνεται ευκολότερα και με πιο γρήγορους ρυθμούς.
Απαραίτητη προϋπόθεση εξέτασης του νέου νόμου είναι ο εντοπισμός των κυριότερων σημείων και κανόνων του προϊσχύοντος συστήματος το οποίο έθετε στη βάση του τον γνωστό σε όλους νόμο Κατσέλη. Η πτωχευτική διαδικασία ρυθμίζονταν από τον πτωχευτικό κώδικα με το νόμο 3588/2007 και προέβλεπε την δυνατότητα κήρυξης πτωχεύσεως τόσο στα φυσικά όσο και στα νομικά πρόσωπα με τις εξής προϋποθέσεις:
- Να έχουν πτωχευτική ικανότητα, να ασκούν δηλαδή εμπορικές πράξεις.
- Να βρίσκονται σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών η οποία σηματοδοτείται είτε με την εν γένει αδυναμία αποπληρωμής των χρεών είτε με την παύση πληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών σε μόνιμη και διαρκή βάση είτε με την επαπειλούμενη αδυναμία πληρωμών και τέλος είτε με τη πιθανότητα αφερεγγυότητας.
- Να εκλείπει τυχόν διαδικασία εξυγίανσης. Η εξυγίανση αφορά την κατάθεση στο δικαστήριο σχετικής αίτησης για την επικύρωση συμφωνίας μεταξύ του οφειλέτη και του πιστωτή με σκοπό την αποφυγή της πτώχευσης του πρώτου.
- Να επαρκεί η περιουσία του πτωχού για την κάλυψη των διαδικαστικών εξόδων της πτώχευσης.
Εφόσον λοιπόν πληρούνταν αυτές οι προϋποθέσεις υποβάλλονταν αίτηση στο δικαστήριο από τον πιστωτή ή και από τον ίδιο τον οφειλέτη ενώ δυνατότητα υποβολής είχε και ο εισαγγελέας πρωτοδικών. Στο σύστημα αυτό ο νόμος Κατσέλη που ψηφίστηκε το 2010 παρείχε προστασία για την πρώτη κατοικία εξαιρώντας την από τη διαδικασία ρευστοποίησης της περιουσίας του πτωχού για την αποπληρωμή των χρεών και την ικανοποίηση των πιστωτών. Για να προστατευθεί κάποιος οφειλέτης από τον νόμο Κατσέλη θα έπρεπε να ήταν φυσικό πρόσωπο με πτωχευτική ικανότητα αδιαφόρως αν ασκούσε εμπορική δραστηριότητα ή όχι και να βρίσκεται σε αδυναμία εκπλήρωσης των οφειλών ενώ η διαδικασία διακρίνονταν σε τρία στάδια. Στην κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο, στο προσωρινό δικαστήριο που γίνονταν εν συντομία εξέταση της υπόθεσης και ορίζονταν ένα ποσό που έπρεπε να καταβάλλει ο δανειολήπτης και στο τελικό δικαστήριο όπου προσδιορίζονταν η τελική αποπληρωμή, η προστασία της κατοικίας, η τυχόν ανάγκη ρευστοποίησης της ακίνητης περιουσίας κ.λπ.. Για να απολαύει κάποιος αυτού του είδους την προστασία έπρεπε να αποδειχθεί ενώπιον του δικαστηρίου πως μπορεί μακροπρόθεσμα να καταβάλλει ποσό μεγαλύτερο από το ποσό που θα καταβάλλονταν εάν θυσιάζονταν-πουλιόταν η πρώτη κατοικία.
Με την ψήφιση του νόμου 4738/2020 ο οποίος θα τεθεί σε άμεση εφαρμογή με την έναρξη του έτους 2021 εισήχθησαν νέες αλλαγές που αφορούν τόσο το σύνολο της διεκπεραίωσης της πτωχευτικής διαδικασίας όσο και το κομμάτι της πρώτης κατοικίας. Ο νόμος που τιτλοφορείται ως «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας» αφορά τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα ανεξάρτητα αν η δραστηριότητα που ασκούν είναι επιχειρηματική ή όχι. Οι διαφορές με το προηγούμενο καθεστώς εντοπίζονται κυρίως στη δυνατότητα των υπερχρεωμένων να διακανονίσουν εξωδικαστικώς τις οφειλές τους σε 240 δόσεις -επιτυγχάνεται αφού συμφωνήσουν όλοι οι οφειλέτες και οι πιστωτές- υποβάλλοντας αίτηση μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Παράλληλα στο άρθρο 86 παρ.4 προτείνονται προληπτικά μέτρα προστασίας για την διαδικασία πριν ακολουθήσει η πτώχευση ενώ είναι απαραίτητη και η επικύρωση σχεδίου εξυγίανσης με τη σύμφωνη γνώμη οφειλετών και πιστωτών. Ιδιαίτερο αντίλογο αντιμετωπίζει η απόφαση του νέου νόμου να συμπεριλάβει στα περιουσιακά στοιχεία που θα ρευστοποιηθούν σε περίπτωση πτώχευσης και την πρώτη κατοικία, στην οποία πλέον δεν παρέχεται καμία μορφή προστασίας. Ωστόσο ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει τις οφειλές του σε δόσεις με κρατική επιδότηση διασφαλίζοντας και προστατεύοντας το σύνολο της περιουσίας του συμπεριλαμβανομένης και της πρώτης κατοικίας. Αν αδυνατεί να προβεί σε αυτές τις ρυθμίσεις τότε οι πιστωτές του ικανοποιούνται από τη ρευστοποίηση της περιουσίας του στην οποία πλέον περιλαμβάνεται και η κύρια κατοικία. Ειδική ρύθμιση προβλέπεται για τις ευάλωτες ομάδες (εισόδημα 7.000-21.000 ευρώ, ακίνητη περιουσία 120.000-180.000 ευρώ, κινητή περιουσία 7.000-21.000 ευρώ ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού) κατά την οποία μπορούν να εξακολουθήσουν να μένουν στην κατοικία τους καταβάλλοντας όμως ενοίκιο για 12 έτη ανάλογο των επιτοκίων δανείων τους! Μετά την πάροδο αυτού του διαστήματος δίνεται η ευκαιρία στον μισθωτή να επαναγοράσει την κατοικία του στην εκάστοτε αγοραία – εμπορική αξία που θα βρίσκεται.
Το συμπέρασμα που προκύπτει μέσα από την ανάλυση του νέου νόμου είναι πως δίδεται μεν η ευκαιρία στους οφειλέτες και τους πιστωτές για εξωδικαστική επίλυση και διευθέτηση των διαφορών και απλουστεύονται οι διαδικασίες βρίσκεται δε ιδιαίτερα εκτεθειμένη η πρώτη κατοικία η οποία πλέον συμπεριλαμβάνεται στην πτωχευτική περιουσία και ρευστοποιείται. Αυτό είναι και η αφορμή που έχει προκαλέσει έντονη διαφωνία και διαμάχη στους επηρεαζόμενους από τις συνέπειες της νέας ρύθμισης υποστηρίζοντας κάποιοι από τη μία πλευρά πως πλέον ευνοούνται οι πιστωτές και τα μέτρα είναι δυσβάσταχτα για τους οφειλέτες ενώ κάποιοι άλλοι να ισχυρίζονται πως πρόκειται όντως για μια δεύτερη ευκαιρία που δίδεται στους επικείμενα πτωχούς να διευθετήσουν τα χρέη τους.
Πηγές
- «Πτωχευτικό Δίκαιο & Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων», Σπύρος Δ.Ψυχομάνης , 2019, σελ.33-83 /199-237
- https://lawnet.gr/law-news
- https://www.lawspot.gr
- https://www.ekpizo.gr
- https://www.e-nomothesia.gr
