Της Μάρθας Λιάκου,
«Τέχνη είναι η χρήση του ταλέντου και της φαντασίας στη δημιουργία αισθητικών αντικειμένων, χώρων ή εμπειριών που μπορούν να μοιραστούν με άλλους» – Ορισμός της Εγκυκλοπαίδειας Britannica.
Κάνοντας μία σύντομη βόλτα στον πεζόδρομο, είτε σε ένα πολύβουο αστικό κέντρο είτε σε μία μικρότερη επαρχιακή πόλη, το βέβαιο είναι ότι κάποια στιγμή θα συναντήσουμε ανθρώπους της τέχνης σε δημόσιους χώρους. Οι καλλιτέχνες του δρόμου, όπως ζωγράφοι, καρικατουρίστες, χορευτές, ερμηνευτές, ακροβάτες, ζογκλέρ και αγάλματα, εκφράζουν ελεύθερα την αγάπη τους για την τέχνη, στοχεύοντας στην απόλαυση και την ψυχαγωγία των περαστικών. Μπορείς να τους βρεις σε πολυσύχναστα ή γραφικά σημεία του κέντρου ή ακόμα και σε λιγότερο τουριστικά στενά, όπου έχουν δημιουργήσει τα δικά τους «στέκια».
Γιατί οι καλλιτέχνες επιλέγουν τον δρόμο;
Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία της καλλιτεχνικής κοινότητας στη χώρα μας οδηγεί τους εκπροσώπους της στον δρόμο, καθώς η επαγγελματική αποκατάσταση και σταθερότητα, πολλώ δε μάλλον στα χρόνια του κορωνοϊού, είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Προκειμένου, λοιπόν, να βιοποριστούν, καταφεύγουν στους δημόσιους χώρους, παρουσιάζοντας το έργο τους και αναμένοντας την ανάλογη ανταπόκριση από το κοινό. Ωστόσο, υπάρχουν και οι καλλιτέχνες εκείνοι οι οποίοι δρουν αφιλοκερδώς, καθώς η καλλιτεχνική τους παρουσία έχει σκοπό την προσωπική τους ικανοποίηση και την έκφραση των συναισθημάτων τους μέσω της τέχνης. Οι καλλιτέχνες αυτοί αντλούν ευχαρίστηση από τα χειροκροτήματα και τα χαμόγελα των περαστικών, ακόμα και από την προσωρινή προσοχή που καταφέρνουν να κερδίσουν.
Το πρόβλημα που μοιραία προκύπτει είναι ότι οι καλλιτέχνες του δρόμου κινδυνεύουν να διωχθούν ποινικά είτε για επαιτεία είτε για αδήλωτο πλουτισμό. Τον Οκτώβριο του 2018 νεαρή μουσικός στη Θεσσαλονίκη συνελήφθη για «επαιτεία», μία πράξη που πυροδότησε έντονες κοινωνικές αντιδράσεις όχι μόνο μουσικών αλλά και σχολείων και συλλόγων. Το αποτέλεσμα ήταν η αθώωση της μουσικού στο δικαστήριο και η αλλαγή της ισχύουσας διάταξης, κατατάσσοντας ουσιαστικά την επαιτεία στην κατηγορία των ψευδο-αδικημάτων. Οι υπόλοιπες, ωστόσο, κατηγορίες καλλιτεχνών, όπως οι ζωγράφοι, οι χειροτέχνες ή οι χορευτές, δεν έχουν αποκτήσει, προς το παρόν, κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα και αναγκάζονται, επομένως, να εγκαταλείψουν το πόστο τους, καθώς η αστυνόμευση αποτελεί γι’ αυτούς μία απειλή.
Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία τους καλλιτέχνες του δρόμου;
Είναι κοινό μυστικό ότι οι Έλληνες δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την τέχνη του δρόμου, καθώς πολλές φορές ο υπαίθριος καλλιτέχνης γίνεται συνώνυμο του άστεγου ή του ζητιάνου, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν ή προωθούν τη δουλειά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ότι πολύ συχνά απολαμβάνουμε ή ψυχαγωγούμαστε από το έργο τους, χωρίς όμως να τους συνδράμουμε οικονομικά, ενώ απορίας άξιο είναι ότι αρκετοί πολίτες ενοχλούνται συχνά περισσότερο από τις μελωδίες που παίζουν οι μουσικοί στους δρόμους παρά από τη φασαρία των αυτοκινήτων! Η κοινωνική αντιμετώπιση των Ελλήνων έρχεται σε αντίθεση με αυτή των ευρωπαϊκών πόλεων, όπου σε μέρη, όπως η Βαρκελώνη ή το Λονδίνο, οι καλλιτέχνες διαθέτουν τις δικές τους σηματοδοτημένες θέσεις.
Τι κερδίζουμε τελικά από την τέχνη του δρόμου;
Το γεγονός ότι σε έναν καθημερινό περίπατο στην πόλη μπορούμε να ψυχαγωγηθούμε και να απολαύσουμε κάθε λογής τέχνη θα έπρεπε να θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα «δώρα» που μας προσφέρουν οι καλλιτέχνες του δρόμου. Οι άνθρωποι στις μέρες μας χρειάζονται ίσως περισσότερο από ποτέ διαφορετικές μορφές αποσυμπίεσης και η τέχνη, σε οποιαδήποτε μορφή της, συντελεί σε αυτό. Πολλές φορές, μάλιστα, εντοπίζουμε στους δρόμους καλλιτέχνες που μας συνεπαίρνουν τόσο πολύ ώστε να καταλήγουμε να ορίζουμε ως «στέκι» το μέρος στο οποίο εκείνοι εκφράζονται δημόσια.
Σε όλη αυτή την προσπάθεια που κάνουν οι καλλιτέχνες του δρόμου και για όλα αυτά που μας προσφέρουν, μένοντας πιστοί στην αξία της τέχνης και λιγότερο στην τιμή της, αξίζει να τους ανταμείβουμε για να μπορέσουν και οι ίδιοι να κρατήσουν ζωντανή την τέχνη.
