24.8 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΠαρατηρητήριο Αμερικανικής ΠολιτικήςSeventies in the USA: Πολιτικο-οικονομικές κρίσεις με έναν αέρα κοινωνικής προόδου

Seventies in the USA: Πολιτικο-οικονομικές κρίσεις με έναν αέρα κοινωνικής προόδου


Της Αθηνάς Φατσέα,

Η δεκαετία του 1970 βρίσκει την Αμερική σε μία φάση αμφισβήτησης και διασάλευσης του διεθνούς της κύρους και επιρροής, ενώ μαινόταν ο Ψυχρός Πόλεμος. Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν -στην πραγματικότητα- ένας πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. Μετά από σειρά διαβουλεύσεων και επιθέσεων αλλά και τις πιέσεις που ασκούσε το αντιπολεμικό κίνημα, υπογράφεται στις 27 Ιανουαρίου του 1973 από τον Πρόεδρο του Νότιου Βιετνάμ και τον Υπουργό Εξωτερικών του Βόρειου Βιετνάμ η Ειρηνευτική Συμφωνία του Παρισιού, η οποία έβαλε τέλος στην εμπλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Την άνοιξη του 1975, οι δυνάμεις των κομμουνιστών υπερίσχυσαν των δυνάμεων του Νότιου Βιετνάμ και κατέλαβαν τη βιετναμέζικη πρωτεύουσα. Για πρώτη φορά στην ιστορία, η υπερδύναμη Αμερική, ενώ θυσίασε 60.000 στρατιώτες και ξόδεψε 150 δισεκατομμύρια δολάρια, ηττήθηκε σε πόλεμο.

Όμως, πέραν του πολιτικού κόστους, ο πόλεμος του Βιετνάμ είχε πλήξει σε μεγάλο βαθμό και την οικονομία των ΗΠΑ. Το 1970, λόγω των εμπορικών ανισορροπιών και της πτώσης της κυριαρχίας της Αμερικής στην παγκόσμια αγορά, ο υπουργός Οικονομικών David Kennedy απειλούσε με νόμους που θα περιόριζαν τις εισαγωγές στις ΗΠΑ, σε περίπτωση που οι εμπορικοί εταίροι τους δεν επέτρεπαν στην Αμερική να αυξήσει τις εξαγωγές της στις χώρες τους. Φυσικά, δεν έγινε λόγος για το γεγονός πως τα αμερικανικά προϊόντα υστερούσαν των προϊόντων της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Επίσης, η Αμερική ζήτησε από τις χώρες της ΕΟΚ να ανατιμήσουν τα νομίσματά τους, προκειμένου να καταστούν οι εξαγωγές τους λιγότερο ανταγωνιστικές. Το ίδιο ζήτησε και από την Ιαπωνία, δηλαδή ανατίμηση του νομίσματός της κατά 20%, διαφορετικά θα επιβάλλονταν δασμοί στις εξαγωγές της στις ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, είχε καταστεί αδύνατο να διατηρηθεί η ισχύουσα ισοτιμία του δολαρίου σε χρυσό, αφού τα αμερικανικά αποθέματα σε χρυσό ήταν πενιχρά. Έτσι, στις 15 Αυγούστου του 1971, ο πρόεδρος Richard Nixon, με σύμβουλό του τον οικονομολόγο Milton Friedman, κατάργησε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό, αναστέλλοντας μονομερώς το σύστημα του Bretton Woods· ενέργεια που έγινε απρόθυμα αποδεκτή από τις χώρες της ΕΟΚ. Μέχρι τότε, η ισοτιμία ήταν 35 δολάρια ΗΠΑ ανά ουγκιά χρυσού, γεγονός που επέτρεπε στην Αμερική να τυπώνει δολάρια κατά βούληση, καθώς η σύνδεση με τον χρυσό είχε ήδη καταργηθεί. Αυτή η δράση του Nixon ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου διασφάλισης της ηγεμονίας των ΗΠΑ, με τη δημιουργία του παγκόσμιου οικονομικού χρέους.

Το 1972, στο πλαίσιο ενός προεκλογικού σχεδίου των Ρεπουμπλικανών για να πληγούν οι Δημοκρατικοί, οι παράνομες μυστικές επιχειρήσεις που δρομολόγησε ο πρόεδρος Nixon και η συμμετοχή του στην προσπάθεια συγκάλυψης αυτών, πυροδότησαν ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά σκάνδαλα στην ιστορία της Αμερικής, γνωστό ως «Watergate». Δύο χρόνια αργότερα, στις 9 Αυγούστου του 1974, έπειτα από σειρά ανακρίσεων και αποκαλύψεων, ο Nixon οδηγείται στην παραίτησή του. Στις 8 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου ο αντιπρόεδρος Gerald Ford, ο οποίος απένειμε χάρη στον Nixon, απαλλάσσοντάς τον από όλες τις κατηγορίες για το σκάνδαλο. Όπως είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος πλέον Ford, «Αγαπητοί μου Αμερικανοί, ο μεγάλος εθνικός μας εφιάλτης έχει τελειώσει».

Παράλληλα, κατά τη δεκαετία του 1970, ξέσπασαν 2 πετρελαϊκές κρίσεις. Το 1973, τα μέλη του ΟΑΠΕΚ ανακοίνωσαν ότι δε θα προμήθευαν πια με πετρέλαιο τις χώρες που συμμάχησαν με το Ισραήλ στη διαμάχη του με τη Συρία και την Αίγυπτο, αλλιώς γνωστή ως πόλεμος του Yom Kippur· μία από τις οποίες ήταν και οι ΗΠΑ. Η ραγδαία άνοδος της τιμής του πετρελαίου, από 3 δολάρια το βαρέλι το 1973 σε 20 το 1974, επηρέασε όχι μόνο τις τιμές πολλών προϊόντων αλλάζοντας ριζικά τη ζωή του πληθυσμού, αλλά και την παραγωγή άλλων προϊόντων, όπως παραδείγματος χάρη της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, την οποία ξεπέρασε με ευκολία εκείνη την περίοδο η ιαπωνική. Έξι χρόνια αργότερα, το 1979, ως απότοκο των ανακατατάξεων και των αναταραχών της επανάστασης στο Ιράν, ξέσπασε η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, με αποτέλεσμα η τιμή του πετρελαίου να εκτοξευθεί στα 35 με 40 δολάρια το βαρέλι και να σημειωθεί ύφεση στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα.

Ακόμα, σε ιδεολογικό επίπεδο, εδραιώθηκε ο «αντιρατσισμός» για όλες τις κοινωνικές ομάδες, με την παραδοχή και τον σεβασμό της διαφορετικότητας. Μετά την απαγόρευση του φυλετικού διαχωρισμού, με ηγέτη τον Martin Luther King και μεγάλους αγώνες κατά τις 2 προηγούμενες δεκαετίες, ακολούθησε η νομική κατοχύρωση της LGBT κοινότητας. Οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων κατόρθωσαν να μην ορίζεται πια η ομοφυλοφιλία ως «ψυχική ασθένεια», χαρακτηρισμός που μέχρι τότε επέφερε ποικίλες συνέπειες, αλλά ως «διαταραχή σεξουαλικού προσανατολισμού».  Επιπλέον, ο φεμινισμός κέρδισε έδαφος στον αγώνα για την ισότητα των φύλων, ικανοποιώντας τις χρόνιες διεκδικήσεις και τους αγώνες των γυναικών. Έτσι, δημιουργήθηκαν περισσότερες εργασιακές ευκαιρίες για τις γυναίκες, θεσμοθετήθηκε η άδεια μητρότητας, τούς εκχωρήθηκε το δικαίωμα στην έκτρωση κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, και μεταρρυθμίστηκαν οι νόμοι περί βιασμού, καθώς και ποινικοποιήθηκε η ενδοοικογενειακή βία.

Συγχρόνως, η προστασία του περιβάλλοντος θεωρήθηκε προτεραιότητα για τη συνέχιση της ανθρώπινης ζωής στον πλανήτη. Οι πολίτες σταδιακά απέκτησαν οικολογική συνείδηση και προέβησαν σε διαδηλώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, μετατρέποντας τις αξιώσεις τους σε νόμους. Έτσι, το 1970 στις ΗΠΑ καθιερώθηκε «Η Ημέρα της Γης», με ιθύνοντα τον γερουσιαστή Gaylord Anton Nelson, σηματοδοτώντας τη γένεση του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος. Το ίδιο έτος, ιδρύθηκε η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ και πέρασε ο νόμος για καθαρό αέρα, καθαρό νερό και προστασία των απειλούμενων ειδών.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε πως η δεκαετία του ’70 αποτέλεσε συνέχεια της εξέγερσης που ξεκίνησε την προηγούμενη δεκαετία ενάντια στο status quo της εποχής. Οι αναταραχές και οι διεκδικήσεις αυτών των δεκαετιών είχαν μεγάλο αντίκτυπο τόσο σε πολιτικό, όσο και σε κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο. Θα έπρεπε να μας προβληματίζει το γεγονός πως οι κατακτήσεις αυτών των δεκαετιών κινδυνεύουν να ανατραπούν από την πολιτική της κυβέρνησης του Trump. Άραγε, η Αμερική σημειώνει πρόοδο ή οπισθοδρόμηση; Μήπως θα έπρεπε να λάβουν οι πολίτες υπόψιν τους τα ανωτέρω, πριν του δώσουν εκ νέου ψήφο εμπιστοσύνης; Τον Νοέμβριο τα σπουδαία…


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ


Αθηνά Φατσέα

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998. Αποφοίτησε με Άριστα από το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση στη νομική, οικονομική, πολιτική και λογοτεχνική μετάφραση. Σήμερα, είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση και Πολιτική» του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, και στα ενδιαφέροντά της συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η λογοτεχνία, η ιστορία, η πολιτική επικαιρότητα, οι διεθνείς σχέσεις και η διπλωματία.

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Αθηνά Φατσέα
Αθηνά Φατσέα
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998. Αποφοίτησε με Άριστα από το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση στη νομική, οικονομική, πολιτική και λογοτεχνική μετάφραση. Σήμερα, είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση και Πολιτική» του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, και στα ενδιαφέροντά της συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η λογοτεχνία, η ιστορία, η πολιτική επικαιρότητα, οι διεθνείς σχέσεις και η διπλωματία.