Της Στέλλας Πετρακάκη,
Τις τελευταίες ημέρες, η Τουρκία υιοθετεί μέτρα που αποκαλύπτουν μία όλο και πιο εμφανή απαίτηση ελέγχου της ναυτιλίας της Ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, τουρκικές λιμενικές αρχές έχουν ξεκινήσει να ζητούν από τους εκπροσώπους πλοίων (shipping agents) να προσκομίζουν επιστολές εγγύησης ότι τα πλοία τους δεν συνδέονται με το Ισραήλ — ειδικά όσον αφορά ιδιοκτησιακή σύνδεση ή μεταφορά στρατιωτικού ή επικίνδυνου φορτίου προς το κράτος αυτό.
Το νέο μέτρο, όπως έγινε γνωστό μέσω πληροφοριών του Reuters, δεν συνοδεύεται από επίσημη εγκύκλιο· μεταδίδεται ως προφορική οδηγία από τα λιμεναρχεία σε όλη τη χώρα. Σύμφωνα με δύο πηγές στον ναυτιλιακό κλάδο, η εντολή καλύπτει όλα τα τουρκικά λιμάνια και αφορά όσα πλοία φτάνουν από ή αναχωρούν προς ισραηλινά λιμάνια — καθώς και τα τουρκικά πλοία που κατευθύνονται προς το Ισραήλ. Οι εγγυητικές επιστολές πρέπει να δηλώνουν ότι οι πλοιοκτήτες, διαχειριστές και χειριστές δεν έχουν δεσμούς με το Ισραήλ και ότι δεν μεταφέρουν στρατιωτικό, εκρηκτικό ή ραδιενεργό φορτίο προς το κράτος αυτό.
Η κίνηση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη πολιτική απόφαση της Τουρκίας, που έχει ήδη διακόψει το διμερές εμπόριο με το Ισραήλ —αξίας περίπου 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως— μετά την κλιμάκωση του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας. Ορισμένα ΜΜΕ αναφέρουν ότι πρόκειται για μια de facto απαγόρευση για πλοία που συνδέονται με το Ισραήλ, μια πολιτική αντίδραση που παραμένει, προς το παρόν, άτυπη.
Τα μέτρα αυτά αντικατοπτρίζουν μία έξαρση τριβών: από τη διάσπαση των διπλωματικών σχέσεων —που είχαν αρχίσει ήδη μετά το επεισόδιο του Mavi Marmara το 2010— έως την ολοκληρωτική διακοπή εμπορίου και τώρα τη θαλάσσια αποκλειστική πολιτική εφαρμογή. Πρόσφατα παραδείγματα ενδεικτικά: πλοίο της ισραηλινής ZIM απορρίφθηκε από το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και ανακατευθύνθηκε στον Πειραιά.
Το μέτρο έχει άμεσες συνέπειες στον τρόπο λειτουργίας της ναυτιλίας στην περιοχή. Οι ναυτιλιακές εταιρείες πλέον πρέπει να διασφαλίζουν και να τεκμηριώνουν ότι πληρούν τις πολιτικές χρωματισμένες με έντονο πολιτικό βάρος. Η εφαρμογή τέτοιων εγγυητικών επιστολών μπορεί να προκαλέσει καθυστερήσεις, διπλή διαδρομολόγηση και επιπλέον χρεώσεις. Όπως εκτιμούν αναλυτές, δημιουργούνται περαιτέρω γεωπολιτικοί περιορισμοί στο ήδη ασταθές πεδίο του ανατολικού Μεσογείου.
Διπλωματικά, η κίνηση αυτή αποτελεί ένα ακόμη βήμα επιπέδωσης της κρίσης – εντός ΝΑΤΟ, ενός οργανισμού του οποίου η Τουρκία αποτελεί ενεργό μέλος. Η αυξανόμενη αναταραχή καθιστά σαφές ότι τα ζητήματα μεσανατολικής ασφάλειας και αναγνώρισης των πολιτικών διαχωρισμών μεταφέρονται στην πρακτική διαχείριση της ναυτιλιακής ροής.
Η απαίτηση για εγγυητικές επιστολές μη σύνδεσης με το Ισραήλ από τα τουρκικά λιμάνια αποτελεί μια πολιτικά φορτισμένη —αλλά προς το παρόν άτυπη— ενέργεια, που αναδεικνύει την επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας–Ισραήλ. Αυτό το μέτρο, πέρα από πρακτικό κόστος και πρακτικές επιπτώσεις στη ναυτιλία, στέλνει ισχυρό μήνυμα διεθνούς απομόνωσης. Αν και δεν έχει ακόμη μετατραπεί σε πλήρη νομοθετική απαγόρευση, η εφαρμογή του στην πράξη αποτελεί ουσιαστικά μια σιωπηρή θαλάσσια πολιτική αποκοπής του Ισραήλ.
Η απαίτηση της Τουρκίας για εγγυητικές δηλώσεις αποσύνδεσης από το Ισραήλ δεν μοιάζει με μέτρο προσωρινό· μάλλον λειτουργεί ως προοίμιο μιας νέας κανονικότητας στη ναυτιλία της Ανατολικής Μεσογείου. Αν η Άγκυρα συνεχίσει να επιβάλλει αυτούς τους άτυπους αποκλεισμούς, είναι πιθανό να δούμε την εμφάνιση εναλλακτικών εμπορικών διαδρομών, την ενίσχυση του ρόλου ελληνικών και κυπριακών λιμανιών και την αναδιάταξη ισορροπιών σε μια ήδη εύθραυστη περιοχή. Για το Ισραήλ, το κόστος θα μπορούσε να είναι διπλό: αφενός οικονομικό, αφετέρου πολιτικό, καθώς η απομόνωση από μια μεγάλη ναυτιλιακή δύναμη του ΝΑΤΟ εντείνει την εικόνα του εγκλωβισμού. Το μέλλον θα δείξει αν η στρατηγική της Τουρκίας θα αποδώσει ως μοχλός πίεσης ή αν θα γυρίσει εναντίον της, δημιουργώντας νέες συμμαχίες γύρω από την ανασφάλεια που η ίδια καλλιεργεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Οι τουρκικές λιμενικές αρχές ζητούν από τα πλοία να δηλώνουν ότι δεν συνδέονται με το Ισραήλ, CNN, διαθέσιμο εδώ
