Του Ελευθέριου Χονδρού,
Μπορεί η Ευρώπη να σώσει τους ωκεανούς και ταυτόχρονα το μέλλον της; Αυτό το ερώτημα βρέθηκε στο επίκεντρο της Τρίτης Διάσκεψης του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τον Ωκεανό, μια στρατηγική που φιλοδοξεί να αποτελέσει τομή τόσο στην περιβαλλοντική προστασία όσο και στην οικονομική και γεωπολιτική ανθεκτικότητα της ηπείρου.
Η Χαρλίνα Βίτσεβα, Γενική Διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Θαλάσσιες Υποθέσεις και την Αλιεία, τόνισε με σαφήνεια ότι η υγεία των θαλασσών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευημερία της ανθρωπότητας. Σε έναν πλανήτη όπου οι ωκεανοί καλύπτουν το 70% της επιφάνειας, παράγουν το μισό οξυγόνο που αναπνέουμε και φιλοξενούν το 80% της βιοποικιλότητας, η προστασία τους δεν είναι απλώς ένα περιβαλλοντικό μέτρο αλλά μια υπαρξιακή ανάγκη. Για την Ευρώπη, που διαθέτει τη μεγαλύτερη θαλάσσια επικράτεια στον κόσμο και όπου ένας στους πέντε πολίτες ζει στις ακτές, η πρόκληση είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Το Σύμφωνο φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει τις κρίσιμες προκλήσεις των θαλασσών μέσα από ένα φιλόδοξο πλέγμα πολιτικών. Στην καρδιά του βρίσκεται η αποκατάσταση της υγείας των ωκεανών, με τη δημιουργία «μπλε» αποθεμάτων άνθρακα, την αυστηρή μείωση της ρύπανσης και την ενίσχυση των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών. Παράλληλα, η γαλάζια οικονομία, που ήδη απασχολεί πέντε εκατομμύρια Ευρωπαίους και αποδίδει πάνω από 250 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, προορίζεται να αποκτήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα με νέες στρατηγικές για τη ναυτιλία, τον τουρισμό, τις υπεράκτιες ΑΠΕ και τις αλιευτικές πολιτικές.
Η διάσταση της ασφάλειας και της άμυνας είναι εξίσου κομβική. Σε μια περίοδο γεωπολιτικής αστάθειας, το Σύμφωνο προτείνει ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών ακτοφυλακών, ανάπτυξη στόλου μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την προστασία κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών και ενίσχυση της παρουσίας σε Βαλτική και Βόρεια Θάλασσα. Η Ευρώπη επιχειρεί έτσι να απαντήσει στην αυξανόμενη απειλή για τα καλώδια επικοινωνίας και τις υπεράκτιες ενεργειακές εγκαταστάσεις, που αποτελούν τον αθέατο σκελετό της καθημερινότητάς μας.
Την ίδια στιγμή, η ΕΕ επενδύει στην επιστήμη και την καινοτομία με το πρόγραμμα Ocean Observation Initiative, που θα αποτελέσει τη βάση για το Ψηφιακό Δίδυμο του Ωκεανού, ένα εργαλείο που θα προσφέρει ακριβή εικόνα για την κατάσταση των θαλασσών. Η στρατηγική δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και στις παράκτιες κοινότητες, αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο τους στην αλιεία, την τροφική αλυσίδα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σε διεθνές επίπεδο, η Ευρώπη επιχειρεί να ενισχύσει τον ρόλο της στην παγκόσμια διακυβέρνηση των θαλασσών, με δράσεις κατά της παράνομης αλιείας, με νέες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στον Νότιο Ωκεανό και με τη στήριξη της Συνθήκης για την Υψηλή Θάλασσα. Από το 2026, η ψηφιακή πιστοποίηση αλιευμάτων θα καταστεί υποχρεωτική, ενώ η Ένωση προχωρά σε πρωτοβουλίες για ένα παγκόσμιο σύμφωνο κατά της πλαστικής ρύπανσης.
Το μεγάλο στοίχημα της ΕΕ είναι το Ocean Act, που θα παρουσιαστεί το 2027. Πρόκειται για έναν νομικά δεσμευτικό νόμο που θα συγκεντρώσει όλες τις διάσπαρτες πολιτικές σε ένα συνεκτικό πλαίσιο, μειώνοντας τη γραφειοκρατία και καθιερώνοντας μηχανισμούς διαφάνειας. Μέσω του Ocean Pact Dashboard, κάθε Ευρωπαίος πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί την πορεία των δεσμεύσεων σε πραγματικό χρόνο.
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τον Ωκεανό δεν είναι απλώς μια ακόμη στρατηγική της Επιτροπής. Είναι μια προσπάθεια να συνδεθεί η περιβαλλοντική προστασία με την οικονομική ανάπτυξη και την ασφάλεια, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα, ότι η Ευρώπη σκοπεύει να ηγηθεί παγκοσμίως στη μάχη για βιώσιμους ωκεανούς. Το ερώτημα παραμένει: θα καταφέρει να μετατρέψει τις υποσχέσεις σε πράξη πριν να είναι αργά;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU unveils European Ocean Pact at UN Ocean Conference, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- European Ocean Pact: safeguarding the seas and Europe’s resilience, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
