Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Συχνά, η ιστορία των επιστημών εμπλέκεται στενά με τις ανθρώπινες ζωές που επηρεάζονται από αυτήν. Η ιστορία ενός φαρμάκου, μιας μεγάλης ανακάλυψης, μιας νέας θεραπείας, μπορεί να είναι ένα ανάγνωσμα που ενδιαφέρει κυρίως άτομα που ασχολούνται με τις ανάλογες επιστήμες, αλλά παράλληλα πολλές ιστορίες καθημερινών ανθρώπων και οικογενειών επηρεάζονται από αυτά τα γεγονότα.
Μια τέτοια ιστορία μας παρουσιάζει το μυθιστόρημα Τα παιδιά κοιμήθηκαν του Anthony Passeron, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Μήνας Πατεράκη — Γαρέφη. Στο βιβλίο του αυτό, ο Passeron συνδυάζει μια απλή οικογενειακή τραγωδία με την ιστορία της ιατρικής, δίνοντας μια αίσθηση τόσο της καθολικότητας, όσο και της πιο προσωπικής και οικείας έκφανσης των προβλημάτων υγείας. Στο πρώτο του μυθιστόρημα, ο συγγραφέας μεταφέρει τους αναγνώστες σε ένα μικρό γαλλικό χωριό τη δεκαετία του 1980, μια εποχή που ο εθισμός στην ηρωίνη και η επιδημία του AIDS άλλαζαν άρδην αμέτρητες ανθρώπινες ζωές, συχνά χωρίς να το καταλαβαίνει κανένας και χωρίς να γίνεται λόγος για αυτό στη δημόσια ζωή. Γεννημένος στη Νίκαια το 1983 και τώρα καθηγητής γαλλικής λογοτεχνίας και ανθρωπιστικών επιστημών, ο Passeron έγραψε το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ως μια προσωπική πράξη μνήμης και μια εξερεύνηση του πώς η κοινωνία αντιδρά στην ασθένεια και το στίγμα αυτής. Το βιβλίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά το 2022 με τον τίτλο “Les Enfants Endormis” και κέρδισε γρήγορα αναγνώριση, κερδίζοντας σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία.
Η ιστορία κινείται σε δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα. Από τη μία πλευρά, η αφήγηση ακολουθεί την οικογένεια του Passeron, και πιο συγκεκριμένα την ιστορία του θείου του, Ντεζιρέ, ο οποίος έχει φύγει από τη ζωή εδώ και σαράντα χρόνια. Το πρώτο αφηγηματικό νήμα του βιβλίου ακολουθεί τη ζωή του Ντεζιρέ, του αγαπημένου πρωτότοκου γιου μιας γαλλικής οικογένειας από τη Νίκαια, ο οποίος εθίζεται στην ηρωίνη μετά από ένα ταξίδι στο Άμστερνταμ. Ο εθισμός αυτός πρόκειται αν είναι καταστροφικός για τον πρωταγωνιστή του βιβλίου, ο οποίος προσβάλλεται από τον ιό HIV (ο οποίος κατά τη δεκαετία του 1980 προσβάλλει αιφνίδια χιλιάδες ανθρώπους) και τελικά μεταδίδει τον ιό στην κόρη του, Émilie, η οποία γεννιέται οροθετική. Η οικογένεια προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση σε μια επαρχιακή πόλη και διχάζεται ανάμεσα στη ντροπή, τη θλίψη και τη σιωπή. Ο αγώνας της οικογένειας αυτής διαφαίνεται μέσα από τα μάτια του αφηγητή του βιβλίου, ο οποίος γράφει για να διατηρήσει ό,τι η οικογένεια προτιμούσε να θάψει.
Από την άλλη πλευρά, το μυθιστόρημα παρακολουθεί την επιστημονική ιστορία της κρίσης του AIDS, κινούμενο μέσα από τα εργαστήρια και τα νοσοκομεία όπου ερευνητές, όπως ο Luc Montagnier και η Françoise Barré—Sinoussi, αγωνίστηκαν για να κατανοήσουν και να θεραπεύσουν τη νέα ασθένεια. Αυτά τα κεφάλαια είναι πιο επιστημονικά και αποστασιοποιημένα, αλλά όχι λιγότερο συναρπαστικά, δείχνοντας πώς η πολιτική, οι προκαταλήψεις και οι επιστημονικοί ανταγωνισμοί διαμόρφωσαν την πρόοδο της ιατρικής ανακάλυψης.
Η δύναμη του βιβλίου έγκειται σε αυτή τη συνεχή μετατόπιση ανάμεσα στο παγκοσμίως σημαντικό επιστημονικό φαινόμενο και παράλληλα το βαθιά προσωπικό και οικογενειακό περιβάλλον. Αντιπαραβάλλοντας τη μοίρα του Ντεζιρέ με τις επιστημονικές ανακαλύψεις της εποχής, ο Passeron καταδεικνύει πώς η σιωπή μιας οικογένειας και η αδιαφορία της κοινωνίας συνυπήρξαν με τον ευρύτερο αγώνα για την αναγνώριση της επιδημίας. Τα θέματα του στιγματισμού, της ντροπής, αλλά και της μνήμης διατρέχουν όλο το βιβλίο, καθώς ο συγγραφέας δεν θέλει να αφήσει την περιθωριοποίηση και την ακραία κοινωνική κατακραυγή που υπέστησαν οι πρώτοι φορείς του AIDS να περάσει στη λήθη. Η ισορροπία μεταξύ της οικογενειακής κατάρρευσης και του επιστημονικού πεδίου διατηρεί την αφήγηση έντονη και συγκινητική, ενώ η ιστορική διάσταση μας υπενθυμίζει ότι αυτές οι ιστορίες δεν είναι λείψανα του παρελθόντος, στην πραγματικότητα η πρόσβαση στη θεραπεία, το βάρος του στιγματισμού και η σιωπή γύρω από την ασθένεια παραμένουν πιεστικά ζητήματα σήμερα. Το βιβλίο συστήνεται ανεπιφύλακτα σε άτομα που αγαπούν να διαβάζουν για την ιστορία της ιατρικής, αλλά και στο γενικό κοινό, που θα βρει μέσα στις σελίδες του μια συναρπαστική ιστορία, στο μεγάλο και παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και στο μικρό, προσωπικό και οικογενειακό, που συχνά αποδεικνύεται ακόμη πιο δύσκολο.
