Της Στέλλας Πετρακάκη,
Την Παρασκευή 16 Αυγούστου 2025, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση με την οποία απορρίπτει «ως αβάσιμους τους ισχυρισμούς σχετικά με την Τουρκία» όπως περιλαμβάνονται στην έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του 2024, δημοσιευμένη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΞ της Τουρκίας, η χώρα «καταπολεμά με επιτυχία όλες τις μορφές και εκδηλώσεις της τρομοκρατίας στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών». Τονίζει δε ότι οι κατηγορίες που περιλαμβάνονται στην έκθεση απέχουν σημαντικά από την πραγματικότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην κριτική της Άγκυρας για τη συμπερίληψη ισχυρισμών που αποδίδονται στην οργάνωση FETÖ, την οποία χαρακτηρίζει «τρομοκρατική» και καταγγέλλει τη χρήση χειραγωγικής ρητορικής εκ μέρους της έκθεσης. Το ΥΠΕΞ τονίζει ότι απορρίπτει βαθύτατα αυτούς τους ισχυρισμούς. Επίσης, υπεραμύνεται των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στη βόρεια Συρία, χαρακτηρίζοντάς τες ως «εντός του πλαισίου αυτοάμυνας», διεξαγόμενες με μέγιστη προσοχή για τον άμαχο πληθυσμό και τις υποδομές. Επικρίνει την έκθεση για την παρουσίασή τους ως εκτός του νομικού και δίκαιου πλαισίου.
Στο μέτωπο του προσφυγικού και μεταναστευτικού, το τουρκικό ΥΠΕΞ υποστηρίζει ότι η χώρα έχει υποδεχτεί εκατομμύρια πρόσφυγες, εκπληρώνοντας τις ανάγκες τους, και παρουσιάζει την Τουρκία ως «υποδειγματικό κράτος με ολοκληρωμένη και βιώσιμη πολιτική διαχείρισης της μετανάστευσης σε παγκόσμιο επίπεδο», βασιζόμενη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.. Η έκθεση για το 2024 χαρακτηρίζει το έτος αυτό «χαμένο έτος» όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία. Επισημαίνει αύξηση των πιέσεων και πρακτικών λογοκρισίας σε δημοσιογράφους, δικαστική επιρροή της εκτελεστικής εξουσίας, καθώς και διώξεις ακτιβιστών, ακαδημαϊκών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω έρευνας, δικαστικών διώξεων και αυθαίρετων ποινών.
Η έκθεση αναφέρει επίσης αυθαίρετες συλλήψεις, βασανιστήρια, καθώς και διακρατική καταστολή (transnational repression) κατά δημοσιογράφων, αντιφρονούντων, προσφύγων και μελών της οργάνωσης Γκιουλέν. Επιπλέον, αναφέρονται παραβιάσεις των δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών, όπως κακομεταχείριση, υπερπληθή κέντρα κράτησης και αναγκαστικές επιστροφές χωρίς συγκατάθεση.
Μια συνοπτική παρουσίαση του αφηγήματος περιλαμβάνει εξής: Η Άγκυρα απαντά στην έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το 2024, απορρίπτοντας αυτούς τους ισχυρισμούς ως αβάσιμους, προβάλλει την προσήλωσή της στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας μέσα στα όρια του κράτους δικαίου, ειδικά καταγγέλλει τη χρήση ρητορικής της FETÖ στο πλαίσιο της έκθεσης, υποστηρίζει ότι οι επιχειρήσεις στη Συρία είναι νόμιμες και προστατευτικές των αμάχων, τονίζει τον ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στη φιλοξενία προσφύγων, παρουσιάζοντάς τη ως διεθνές υπόδειγμα, τέλος ή αμερικανική έκθεση επισημαίνει σοβαρές ελλείψεις σε ελευθεροτυπία, δικαιοσύνη, δημοκρατική λειτουργία και ανθρωπιστική μεταχείριση των ευάλωτων ομάδων—και η Άγκυρα τις αρνείται όλες κατηγορηματικά.
Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες γύρω από την έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτυπώνει τη βαθιά απόκλιση των δύο πλευρών στην αξιολόγηση της πραγματικότητας. Από τη μια, η Άγκυρα απορρίπτει συλλήβδην τους ισχυρισμούς του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, υποστηρίζοντας ότι καταπολεμά την τρομοκρατία με σεβασμό στο κράτος δικαίου, υπερασπίζεται τους αμάχους στη Συρία και αποτελεί υπόδειγμα στη φιλοξενία προσφύγων. Από την άλλη, η αμερικανική έκθεση κάνει λόγο για αυταρχικές πρακτικές, περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου, αυθαίρετες διώξεις και κακομεταχείριση ευάλωτων ομάδων. Η σύγκρουση αυτή δεν αφορά μόνο το πεδίο των δικαιωμάτων· αντανακλά και τις ευρύτερες γεωπολιτικές σχέσειςΗΠΑ–Τουρκίας, όπου η αμοιβαία καχυποψία έχει βαθύνει τα τελευταία χρόνια. Για την Τουρκία, η κατηγορία ότι στηρίζεται σε τρομοκρατική ρητορική (FETÖ) αγγίζει τον πυρήνα της εσωτερικής της πολιτικής σταθερότητας. Για τις ΗΠΑ, η ανάδειξη των θεμάτων δημοκρατίας και δικαιωμάτων παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι της εξωτερικής τους πολιτικής.
Τελικά, το χάσμα αυτό αναδεικνύει πόσο διαφορετικά ερμηνεύεται η έννοια της δημοκρατικής νομιμότητας από δύο συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Είτε ως ζήτημα αξιών είτε ως μοχλός πολιτικής πίεσης, η συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα συνεχίσει να αποτελεί σημείο τριβής στις διμερείς σχέσεις Άγκυρας–Ουάσιγκτον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Το τουρκικό ΥΠΕΞ απορρίπτει την έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα διακαιώματα, CNN, διαθέσιμο εδώ
