Του Κωνσταντίνου Μπαρτζώκα,
Γράφοντας για το περιστατικό της 68χρονης δημοσιογράφου Αύρας Γρηγορίου δύο βδομάδες μετά τη στιγμή που συνέβη, δε στοχεύω φυσικά στην ενημέρωση, αλλά σε προσπάθεια ανασκόπησης και κατανόησης. Υπάρχουν πολλά ζητήματα που τίθενται: από τον ρόλο της δημοσιογραφίας στην κάλυψη τέτοιων γεγονότων, μέχρι το τι συμβολίζει ο αυτοπυρπολισμός ή τι μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε αυτήν την πράξη.
Όσον αφορά το πρώτο, ο Γιάννης Παντελάκης έγραψε πολύ εύστοχα στη Lifo ότι εφημερίδες και εκπομπές έσπευσαν να δημοσιεύσουν πληροφορίες που δεν είχαν επιβεβαιωθεί. Ειπώθηκε ότι επρόκειτο για μια άστεγη με ψυχικά προβλήματα που έβαλε φωτιά στον εαυτό της, σαν να καθιστούσαν αυτά τα στοιχεία την πράξη λιγότερο τραγική. Όταν αποκαλύφθηκε το όνομά της, το επάγγελμά της και το γεγονός ότι κατέληξε, η έμφαση μετατοπίστηκε στη φράση «δεν έχω ούτε να φάω» που είπε πριν αυτοπυρποληθεί.
Τα περισσότερα άρθρα που αναφέρθηκαν σε εκείνη παρέθεσαν την ανακοίνωση του ΕΣΗΕΑ, όπου καταγράφεται η επαγγελματική της πορεία. Σε ένα σημείο, όμως, διαβάζουμε μια φράση που μου έκανε εντύπωση: «Στην πορεία της ζωής της επέλεξε να διαβεί δύσβατα μονοπάτια με γνώμονα τις αρχές και τα πιστεύω της, τα οποία συχνά προπορεύονταν της εποχής της. Έφυγε ξαφνικά από κοντά μας, αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό.» Ο συνάδελφός της Γιάννης Παντελάκης έκανε επίσης στα μέσα μία συγκινητική ανάρτηση για την Αύρα, κάνοντας αναφορά στο παρελθόν και σκιαγραφώντας τον χαρακτήρα της, χωρίς να δίνει όμως πολλές λεπτομέρειες.
Στα «Παραπολιτικά» βρήκα ένα άρθρο της Χρύσας Παλιεράκη, όπου παρατίθενται τα λόγια της Ελένης Σπανοπούλου, πρώην προέδρου του ΔΣ του ΕΔΟΕΑΠ και συναδέλφου της Αύρας. Εκείνη ανέφερε ότι ο γιος της, Ορέστης, την ενημέρωσε για τον θάνατό της, αλλά και για το ότι αντιμετώπιζε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, λάμβανε τρεις συντάξεις και ότι το «δεν έχω να φάω» οφειλόταν στην «ασθένειά» της. Αυτό περιπλέκει την εικόνα. Ανεξάρτητα από την πηγή, πρόκειται για δύο πολύ κοντινά της πρόσωπα που σίγουρα τη γνώριζαν καλύτερα. Ωστόσο, βλέπουμε πως η πλήρης αλήθεια παραμένει άγνωστη και πιθανότατα δε θα τη μάθουμε ποτέ. Ίσως, μάλιστα, να μη χρειάζεται. Πρόκειται για προσωπικά δεδομένα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή και σεβασμό προς το θύμα και την οικογένειά του. Άλλωστε, όταν τα μέσα μοιράζονται τέτοιες πληροφορίες, συχνά το κάνουν όχι για την αλήθεια, αλλά για το κέρδος και την ικανοποίηση της περιέργειας του κοινού.
Για μένα, αυτό που κάνει τον αυτοπυρπολισμό της Αύρας να υπερβαίνει το προσωπικό και να γίνεται κοινωνικό γεγονός, είναι ότι συνέβη σε δημόσιο χώρο, στο κέντρο της Αθήνας, μπροστά σε πολύ κόσμο. Η κοινωνία εμπλέκεται διπλά: τόσο επειδή αποτυγχάνει να σώσει ανθρώπους που επιχειρούν να αυτοκτονήσουν δημόσια, όσο και επειδή αδυνατεί να δημιουργήσει συνθήκες που θα αποτρέψουν τέτοιες πράξεις. Αυτό απαιτεί βελτίωση των όρων ζωής των πολιτών.
Ήθελε η Αύρα να στείλει πολιτικό μήνυμα με την πράξη της; Ίσως ναι, ίσως όχι. Είπε «Δεν έχω να φάω» πριν αυτοπυρποληθεί, αλλά οι άνθρωποι που φτάνουν στην αυτοκτονία βρίσκονται συνήθως σε μια κατάσταση όπου όλα μοιάζουν κενά νοήματος, πόσο μάλλον οι ιδεολογίες. Δε φαίνεται, άλλωστε, να υπήρχε πλαίσιο προηγούμενου ακτιβισμού. Ο Δημήτρης Πολιτάκης γράφει ότι «Ο συμβολισμός της πράξης της όμως παραμένει ισχυρός. Ήθελε να την δούμε να καίγεται κι εμείς τώρα πρέπει να διαχειριστούμε αυτή την εικόνα κι αυτήν την ιδέα. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για συνειδητή δράση ή για απονενοημένο διάβημα. Δεν έχει σημασία αν είναι ήρωας, μάρτυρας ή «τρελή».
Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι η κοινωνία οφείλει να ερμηνεύσει αυτό το γεγονός ως κραυγή ενάντια στη φτώχεια, ειδικά των ηλικιωμένων, η οποία σπάνια ακούγεται, πόσο μάλλον όταν σπεύδουμε να την «εξηγήσουμε» με την πρόφαση της αστεγίας ή της ψυχικής ασθένειας. Η φτώχεια είναι υπαρκτή και μας αφορά όλους. Είναι αστείο πώς οι νέοι συχνά πιστεύουμε ότι η οικονομική μας κατάσταση θα βελτιωθεί στο μέλλον, φανταζόμενοι τον εαυτό μας να ζει ήρεμα και άνετα στα γηρατειά. Η πραγματικότητα δείχνει το αντίθετο: πολλοί ηλικιωμένοι δεν έχουν τα απαραίτητα για να ζήσουν, σε έναν κόσμο που μοιάζει να πηγαίνει προς το χειρότερο.
Θέλω να κλείσω με μια σκέψη: Πόσο αξίζει η ζωή ή ο θάνατος ενός ανθρώπου; Είναι μερικά ρεπορτάζ στην τηλεόραση; Κάποια άρθρα που θα γραφτούν για εκείνον; Οι σκέψεις που θα κάνουμε για λίγο και μετά θα ξεχαστούν; Με αυτό το κείμενο τιμώ την Αύρα ή απλώς προσθέτω ακόμη μία φωνή στη στοίβα του πρόσκαιρου; Δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν πρέπει να ξεχαστεί, αλλά να αποτελέσει για τους δικούς μας λόγους σύμβολο των στόχων που θέλουμε να πετύχουμε ως κοινωνία, ώστε να μη βρεθούν κι άλλοι άνθρωποι στην ίδια τραγική θέση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Με αφορμή την Αύρα…, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μέσα από τις φλόγες, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ζάππειο: “Η Αύρα μας, δεν ήταν άστεγη, είχε να φάει και δεν ήθελε να στείλει ηχηρό μήνυμα” – Θλίψη για τη δημοσιογράφο που αυτοπυρπολήθηκε, parapolitika.gr, διαθέσιμο εδώ
