Του Κωνσταντίνου Καρατζά,
Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ Nayib Bukele, ανέλαβε τα ηνία της χώρας του, το 2019, υποσχόμενος την καταπολέμηση της διαφθοράς και της εγκληματικότητας. Πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο εξαιτίας των πολιτικών και του τρόπου διακυβέρνησης που ασκεί. Ο Bukele, ο οποίος έφερε την ασφάλεια μέσω μαζικών συλλήψεων ατόμων που φέρονταν να είναι μέλη συμμοριών, είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά αντιδημοκρατικός, καταχρηστικός αλλά και δημοφιλής. Από το 2019 το Ελ Σαλβαδόρ, έχει δείξει δύο πρόσωπα στον κόσμο. Το ένα είναι ένα λαμπερό όραμα υψηλής τεχνολογίας, μία χώρα που ονειρεύεται ορυχεία bitcoin που τροφοδοτούνται από ηφαίστεια και το άλλο ένα είδος αστυνομικού κράτους όπου το 2% του ενήλικου πληθυσμού έχει φυλακιστεί, πολλοί εξ αυτών χωρίς δίκη, μετατρέποντας μια από τις πιο βίαιες χώρες της Λατινικής Αμερικής σε μία από τις ασφαλέστερες. Αυτά εχουν συμβάλλει, ώστε να γίνει ο Bukele, ένας από τους δημοφιλείς προέδρους της Λατινικής Αμερικής.
Είναι γεγονός ότι από τότε που ο Bukele, αναδείχτηκε πρόεδρος, η ασφάλεια της χώρας βελτιώθηκε αισθητά. Πρέπει να σημειωθεί ότι δύο ομάδες συμμοριών η Barrio 18 και η MS 13, κυριαρχούσαν στο Ελ Σαλβαδόρ από τη δεκαετία του 1990, ενώ μέχρι το 2015 αριθμούσαν 60.000 μέλη σε μία χώρα των 6 εκατομμυρίων. Οι περισσότερες επιχειρήσεις εκβιάζονταν και το ετήσιο ποσοστό ανθρωποκτονιών ήταν 103 ανά 100.000. Πλέον με τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία αυτό το ποσοστό είχε μειωθεί σε 2,4 ανά 100.000. Μπορεί πολλοί να χαρακτηρίζουν ως πόλεμο κατά των συμμοριών την πολιτική του Bukele, ο ίδιος όμως στην προσέγγισή του περιλαμβάνει τόσο την αντιπαράθεση όσο και τη διαπραγμάτευση. Από το 2022 βέβαια μετά από τη κατάρρευση συνομιλιών που είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο 74 ανθρώπων σε μόλις δύο μέρες ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ εγκαθίδρυσε μια κατάσταση εξαίρεσης και έκτακτης ανάγκης η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικό είναι ότι περίπου 80.000 άνθρωποι, έχουν φυλακιστεί με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων να έχουν καταγράψει αυθαίρετες συλλήψεις, αναγκαστικές εξαφανίσεις, βασανιστήρια και μαζικές παραβιάσεις της νόμιμης διαδικασίας. Αυτές οι αμφιλεγόμενες πολιτικές τελικά βοήθησαν να κρατηθεί υψηλά η δημοτικότητά του και το 2024 να επανεκλεγεί με το συντριπτικό ποσοστό του 85%.
Το Σύνταγμα του Ελ Σαλβαδόρ απαγόρευε στο παρελθόν την άμεση επανεκλογή κάποιου προέδρου όταν τελείωνε η θητεία του. Ωστόσο το Σεπτέμβριο του 2021 το συνταγματικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας, μέλη του οποίου είχαν αντικατασταθεί από δικαστές φιλικούς στο κόμμα του Bukele, έκριναν ότι κάποιος πρόεδρος μπορεί να διεκδικήσει δεύτερη θητεία, ανοίγοντας ουσιστικά το δρόμο επανεκλογής για τον Bukele. Η απόφαση αυτή τότε είχε πυροδοτήσει αρκετές αντιδράσεις και είχε επικριθεί από την αντιπολίτευση και ακτιβιστικές οργανώσεις, κατηγορώντας τον πρόεδρο για αυταρχικές τάσεις. Ωστόσο πρόσφατα πραγματοποιήθηκε μια νέα συνταγματική αναθεώρηση που όλα δείχνουν ότι ανοίγει το δρόμο για μια επ’ αόριστον εξουσία. Μόλις πρόσφατα, τον Ιούλιο το κυβερνών κόμμα ψήφισε νομοσχέδιο για την αναθεώρηση του τρόπου διεξαγωγής εκλογών επιτρέποντας στον Bukele, να διεκδικήσει τουλάχιστον μια επιπλέον θητεία, κάτι που απαγορευόταν ρητά στο παρελθόν. Τα μέλη του Κογκρέσου ψήφισαν μια συνταγματική τροπολογία που επιτρέπει την επ’αόριστον επανεκλογή του προέδρου, παρατείνει τις θητείες από πέντε σε έξι χρόνια και καταργεί τους επαναληπτικούς γύρους εκλογών. Ο Bukele, μετά την επανεκλογή του πέρυσι είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους ότι δε θεωρούσε σκόπιμο να γίνει μια συνταγματική μεταρρύθμιση, αποφεύγοντας βέβαια να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με το αν θα διεκδικούσε και τρίτη θητεία.
Πλέον όμως, ο Bukele μπορεί να θέσει ξανά υποψηφιότητα, ενώ η αναθεώρηση θα συντομεύσει την τρέχουσα θητεία του προέδρου για να συγχρονιστούν οι εκλογές το 2027, καθώς οι προεδρικές, οι βουλευτικές και οι δημοτικές εκλογές βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε κυκλική σειρά. Κάτι που προκαλεί εντύπωση και πρέπει να σημειωθεί είναι ότι το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, εξέδωσε σπάνια υποστήριξη για την απόφαση του Ελ Σαλβαδόρ να καταργήσει τους περιορισμούς στις προεδρικές θητείες. Χαρακτηριστικά, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε ότι η νομοθετική συνέλευση του Ελ Σαλβαδόρ εξελέγη δημοκρατικά για να προωθήσει τα συμφέροντα και τις πολιτικές των ψηφοφόρων της. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ και ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, έχουν επαινέσει στο παρελθόν την αποτελεσματικότητα του Bukele για τη μείωση του εγκλήματος και έχουν αναφέρει το Ελ Σαλβαδόρ ως μοντέλο για την περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.
Η πρόσφατη μεταρρύθμιση στο Ελ Σαλβαδόρ, έχει πυροδοτήσει στη Λατινική Αμερική και παγκόσμια έναν ευρύτερο διάλογο σχετικά με τα όρια της δημοκρατικής εντολής, τη σχέση μεταξύ λαϊκής βούλησης και θεσμικών ελέγχων και την ευκολία με την οποία μπορεί να μεταβληθεί το συνταγματικό πλαίσιο όταν υπάρχει συγκέντρωση εξουσιών. Η αλήθεια είναι ότι πλειοψηφία του κόσμου στο Ελ Σαλβαδόρ μοιάζει να υποστηρίζει τις επιλογές του Bukele, ωστόσο η ιστορία της Λατινικής Αμερικής είναι γεμάτη από αγώνες ηγετών που ξεκίνησαν με λαϊκή υποστήριξη και κατέληξαν να κυβερνούν χωρίς αντίλογο και αντιπολίτευση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- El Salvador strongman Bukele eyes re-election – never mind the constitution, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador court rules presidents can serve two consecutive terms, BBC, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador approves indefinite presidential re-election, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- US sides with El Salvador on eliminating presidential term limits, prompting democracy debate, CNN, διαθέσιμο εδώ
