Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επιδιώκοντας να θωρακίσει τη διαδικτυακή της αγορά από απειλές που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, την ασφάλεια και την αξιοπιστία του ψηφιακού εμπορίου, εγκαινίασε το ’24 έναν από τους πιο φιλόδοξους κανονισμούς της ψηφιακής εποχής: τον Κανονισμό για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA). Σκοπός του κανονιστικού αυτού πλαισίου είναι η οικοδόμηση ενός δικτύου ελέγχου και διαφάνειας, που θα διασφαλίζει την υπευθυνότητα των μεγάλων διαδικτυακών πλατφορμών. Σε αυτό το πλαίσιο, η περίπτωση της Temu λειτουργεί ως κεντρικό παράδειγμα για την επιτακτική ανάγκη εφαρμογής του DSA στην πράξη.
Η Temu, μια αναδυόμενη και ταχύτατα αναπτυσσόμενη ηλεκτρονική αγορά, έχει προσελκύσει εκατομμύρια Ευρωπαίους καταναλωτές με τον δελεαστικό συνδυασμό χαμηλών τιμών και τεράστιας ποικιλίας. Ωστόσο, πίσω από την επιφανειακή γοητεία του φθηνού καταναλωτισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα στη συμμόρφωση της πλατφόρμας με τον DSA, ιδίως όσον αφορά την κυκλοφορία παράνομων ή μη συμμορφούμενων προϊόντων.
Μια άσκηση «μυστικής αγοράς» (τυχαία αγορά προϊόντων) που διεξήγαγε η Επιτροπή αποκάλυψε ανησυχητικά ευρήματα: οι Ευρωπαίοι καταναλωτές εκτίθενται σε σημαντικό βαθμό σε προϊόντα που δεν πληρούν τις απαιτήσεις ασφαλείας της Ε.Ε. Παιδικά παιχνίδια, ηλεκτρονικά εξαρτήματα, κι άλλες ευρείας χρήσης κατηγορίες προϊόντων διακινούνται, χωρίς να πληρούν τις νομικές προδιαγραφές, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη βασική λειτουργία της πλατφόρμας ως αξιόπιστου εμπορικού κόμβου.
Ιδιαίτερα ανησυχητική ήταν η αποκάλυψη πως η Temu, αντί να προβεί σε μια ενδελεχή και συγκεκριμένη αξιολόγηση των δικών της κινδύνων, στηρίχθηκε σε γενικά δεδομένα του κλάδου για να εκτιμήσει τις προκλήσεις ασφαλείας. Αυτό το γεγονός αναδεικνύει μια βαθύτερη συστημική αδυναμία: την απουσία προσαρμοσμένων μηχανισμών εντοπισμού, πρόληψης και αποτροπής της διακίνησης επικίνδυνων προϊόντων.
Η ανάγκη για αυστηρότερη εποπτεία επιβεβαιώνεται και από τις ευρύτερες ερευνητικές πρωτοβουλίες της Επιτροπής, που εστιάζουν σε επιμέρους πτυχές της λειτουργίας της Temu, όπως η χρήση σχεδιαστικών επιλογών που ενδέχεται να προκαλούν εθισμό, η αδιαφάνεια των συστημάτων σύστασης και η περιορισμένη πρόσβαση των ερευνητών στα δεδομένα της πλατφόρμας. Το φάσμα των ερευνών δεν περιορίζεται σε ζητήματα προϊόντων αλλά αγγίζει τον ίδιο τον πυρήνα της λειτουργίας ενός ψηφιακού οικοσυστήματος.
Το ευρύτερο θεσμικό περιβάλλον που δημιούργησε ο DSA έχει στόχο την επαναδιαμόρφωση της σχέσης μεταξύ καταναλωτών, διαδικτυακών μεσαζόντων και εποπτικών αρχών. Μεταξύ άλλων, ο DSA εισάγει μηχανισμούς διαφάνειας στις εμπορικές πρακτικές των πλατφορμών, επιβάλλει την ιχνηλασιμότητα των εμπόρων, και απαγορεύει τις παραπλανητικές σχεδιαστικές πρακτικές, τα λεγόμενα “dark patterns”, που συχνά αποσκοπούν στον ψυχολογικό επηρεασμό των χρηστών.
Η περίπτωση Temu λειτουργεί, ως εκ τούτου, ως δοκιμασία αντοχής του ίδιου του θεσμικού κανονιστικού πλαισίου. Αν οι προκαταρκτικές παρατηρήσεις της Επιτροπής επιβεβαιωθούν, η πλατφόρμα θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με πρόστιμο ύψους έως 6% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών της, καθώς και με την επιβολή υποχρεωτικών διορθωτικών μέτρων και ενδεχομένως υπό καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Ο DSA δεν αποτελεί απλώς ένα ρυθμιστικό εργαλείο· αντιπροσωπεύει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ψηφιακών κολοσσών, υπενθυμίζοντάς τους ότι η λειτουργία τους σε ευρωπαϊκό έδαφος συνεπάγεται υποχρεώσεις διαφάνειας, λογοδοσίας και σεβασμού προς τους πολίτες.
Η υπόθεση Temu, με τον διακριτό της συμβολισμό και την ουσιαστική της σημασία, φέρνει στην επιφάνεια την ευρύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ε.Ε.: πώς να εξισορροπήσει την ψηφιακή καινοτομία με τη θεσμική προστασία του δημόσιου συμφέροντος. Αν τελικά οι ευρωπαϊκές αρχές καταφέρουν να μετατρέψουν αυτή την κρίση σε ευκαιρία, η Ένωση θα έχει κάνει ένα αποφασιστικό βήμα προς τη θεμελίωση μιας ψηφιακής κυριαρχίας που δεν βασίζεται στην αδράνεια ή στην ανεκτικότητα, αλλά στην προληπτική εποπτεία και την αδιάκοπη προστασία των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Commission preliminarily finds Temu in breach of the Digital Services Act in relation to illegal products on its platform, European Commission, διαθέσιμο εδώ
